Φανταστικό Μουσείο

Η εποχή του Καρλομάγνου είναι η εποχή της αναγέννησης των γραμμάτων και της παιδείας που περιορίζεται αποκλειστικά στην εικονογράφηση χειρογράφων. Η αρχιτεκτονική αντίθετα συνεχίζει την παλαιοχριστιανική παράδοση. Δεν τίθεται θέμα σύγκρισης με την ιταλική Αναγέννηση αφού δεν επέστρεψαν το αρχαίο ελληνικό άγαλμα και ο ναός. Η επιχειρούμενη από τον Καρλομάγνο επιστροφή στη Ρώμη και τη Ραβέννα είναι κάτι το τεχνητό, η αυτοκρατορία του δεν είχε θεμέλια και έμελλε να διαλυθεί λίγα χρόνια μετά τον θάνατό του. Από τη διάλυση αυτή αναδύθηκαν ως ξεχωριστές πολιτικές οντότητες η Γερμανία, η Ιταλία, η Γαλλία, ενώ αργότερα θα προστεθεί και η Αγγλία. Οι μελετητές προτείνουν τον όρο Renovatio για την Αναγέννηση του Καρόλου που φέρνει τα βυζαντινά χειρόγραφα στη Δύση, δέχεται την εικονογραφία εμπλουτίζοντάς την με τη βαρβαρική τεχνοτροπία. Την ίδια εποχή στο Βυζάντιο (10ος αι.) επικρατεί η λεγόμενη “Μακεδονική Αναγέννηση”. Η βυζαντινή Αναγέννηση είναι κι αυτή αναγέννηση χειρογράφων. Υπάρχει αποκρυσταλλοποίηση στην εικονογραφία. Οι μορφές μοιάζουν με αρχαία αγάλματα, τα ενδύματα τονίζουν την πλαστικότητα, το τοπίο ενθυμίζει έντονα ελληνιστικά έργα. Πρόκειται για ένα καλλιτεχνικό κίνημα λοιπόν που θέτει στο επίκεντρο της προσοχής την ανθρώπινη μορφή, η οποία δεν είναι πλέον επίπεδη, όπως στην εποχή του Ιουστινιανού αλλά αποκτά όγκο. Ενα χαρακτηριστικό δείγμα της τέχνης αυτής αποτελεί το “Ειλητάριο του Ιησού του Ναυή” (Pal. Gr. 431). Πρόκειται για ένα από τα πολυτελή χειρόγραφα που προέρχονται από την εποχή του Kωνσταντίνου Ζ΄ Πορφυρογέννητου (913-959). Το χειρόγραφο αποτελείται από 15 περγαμηνά φύλλα και έχει συνολικό μήκος περίπου 10,5 μέτρα. Οι μεγάλες παραστάσεις αφηγούνται τις νικηφόρες εκστρατείες του Ιησού και θεωρούνται αλληγορική αναφορά στους θριάμβους του αυτοκράτορα. Σύμφωνα με μια άποψη, το ειλητάριο θυμίζει τη νίκη του Hρακλείου Α’ το 630 και αποτελεί αντίγραφο ενός παλιότερου, λειτουργεί δηλαδή ως ενθύμιο του αυτοκρατορικού παρελθόντος. Σύμφωνα με μια άλλη άποψη πρόκειται για προϊόν του 10ου αιώνα, που απηχεί τις νίκες του βυζαντινού στρατού στη Συρία, την Παλαιστίνη και την Iερουσαλήμ, ύστερα από τις μακροχρόνιες ήττες του 8ου και 9ου αιώνα. Κι εδώ συναντάμε στις εικονογραφήσεις ολόκληρες απεικονίσεις πόλεων με έντονα αρχαιοπρεπή τρόπο απόδοσης. Η ομοιότητα της Renovatio και της Μακεδονικής Αναγέννησης έγκειται στην ύπαρξη ενός ισχυρού πνεύματος και στις δύο περιπτώσεις. Βασική διαφορά είναι ότι στο Βυζάντιο οι αναφορές στο παρελθόν είναι βιωμένες και όχι τεχνητά κατασκευασμένες, όπως στη Δύση. Γι’ αυτό και η αναγέννηση του Βυζαντίου παρέμεινε ενώ στη Δύση μετά τον θάνατο του Καρόλου επήλθε η κατάρρευση. Στην επόμενη φάση, την οθωνική Τέχνη, το Βυζάντιο θα επικρατήσει πάνω στη Δύση μετά το γάμο της πριγκίπισσας Θεοφανούς με το γερμανό αυτοκράτορα Όθωνα Β’.