Φανταστικό μουσείο

Jusepe de Ribera (Τζουζέπε Ριμπέρα) “Αγιος Παύλος ο Ερημίτης”, 1647, Κολωνία, Μουσείο Βάλραφ-Ρίχαρτς (Wallraf-Richartz).
O άγιος Παύλος ο Ερημίτης τιμάται σήμερα από την καθολική εκκλησία ως εξέχων ασκητής και μέντορας του αγίου Αντωνίου του Ερημίτη. Ο πίνακας του μουσείου της Κολωνίας είναι ενδεικτικός της πάγιας προσέγγισης του θέματος από τον Ριμπέρα. Η μορφή του ερημιτή είναι αποδοσμένη κατά το ήμισυ. Η ενδυμασία του περιορίζεται σε μια ψάθινη ποδιά. Στα χέρια του αναπαύεται ένα ανθρώπινο κρανίο, αξεπέραστο σύμβολο της ανθρώπινης ματαιότητας. Πάνω στο τραπέζι κείται ένα βιβλίο και ένα κομμάτι ξερό ψωμί, η παρουσία των οποίων παραπέμπει δίχως άλλο στην πνευματική άσκηση και το σπαρτιατικό τρόπο διαβίωσης του αγίου. Λουσμένη σε ένα διάχυτο φώς που εισέρχεται στον πίνακα από το αριστερό άνω άκρο, η περίλαμπρη μορφή του ισχνού, λιπόσαρκου αγίου αντιδιαστέλλεται από τον ζωγράφο έντεχνα στο σκοτεινό φόντο του πίνακα. Το φως καλείται στην περίπτωση αυτή να επιτελέσει μια διττή λειτουργία. Αφενός πληροί τη λειτουργία του φυσικού φωτισμού της μορφής του Παύλου, αφετέρου στο μεταφυσικό επίπεδο εξάρει τις ηθικές ποιότητες της προσωπικότητάς του ερημίτη, “φωτίζοντας” την ασκητική του ως υπόδειγμα ενάρετου βίου και προσκαλώντας ταυτόχρονα το θεατή – δέκτη να ακολουθήσει ανενδοίαστα το λαμπρό του παράδειγμα.