Φανταστικό μουσείο

Αποδοσμένο στον Λορέντσο ντι Νικολό (Lorenzo di Niccolo), “H Αγία Ρεπαράτα (Reparata) ανάμεσα στον Ιωάννη τον Βαπτιστή, τον Άγιο Ζηνόβιο και σκηνές από τη ζωή της Αγίας”, αρχές 15ου αιώνα, Μουσείο του καθεδρικού της Φλωρεντίας (Museo del Opera del Duomo), Φλωρεντία.
T ο έργο -πρόκειται για ζωγραφική τέμπερας σε ξύλο- είναι αφιερωμένο στην Αγία Ρεπαράτα (Reparata), προστάτιδα της πόλης της Φλωρεντίας. Η αγία εορτάζεται στην “πόλη των ανθέων” στις όχθες του ποταμού Άρνου κάθε χρόνο στις 8 Οκτωβρίου. Η ημερομηνία συνδέεται με την επιτυχή αντίσταση των Φλωρεντινών προπατόρων ενάντια στην εισβολή της στρατιάς διακοσίων χιλιάδων ιπποτών του Ραγκαΐζο (Ragaiso), βασιλιά των Γότθων, Σουηδών και Βανδάλων. Η αγία, όπως παραδίδουν μεταγενέστερα χρονικά της πόλης, είχε εμφανιστεί με το λάβαρο της πόλης στον ουρανό πάνω από τα τείχη της Φλωρεντίας, προοικονομώντας την επικείμενη, μεγαλειώδη νίκη. Ακόμη και μέσα στον 15ο αιώνα όμως η λατρεία της αγίας δεν είχε πάψει να υφίσταται, όπως μαρτυρά η εικόνα της Οσιομάρτυρος που παραθέτουμε εδώ. Έκκεντρα τοποθετημένη, στητή, εμφανίζεται να κρατά με το αριστερό χέρι ένα βιβλίο και ένα φοινικόκλαδο- σύμβολο του μαρτυρίου της- και με το δεξί περήφανα το λάβαρο του λαού της Φλωρεντίας, που αποτελείται από έναν κόκκινο σταυρό σε λευκό φόντο. Την αγία πλαισιώνουν οι έτεροι δύο προστάτες – άγιοι της τοσκανικής πρωτεύουσας, ο Ιωάννης ο Βαπτιστής και ο άγιος Ζηνόβιος. Εκατέρωθεν της αγίας στις δύο άνω ζώνες αποδίδονται με τρόπο συνοπτικό τέσσερεις σκηνές από τη ζωή της. Αναφορικά με το βίο της Ρεπαράτα, έχουμε στη διάθεση μας δύο γραπτές παραδόσεις: Κατά την πρώτη κατάγεται από την Καισαρεία, ενώ το μαρτύριό της τοποθετείται στην εποχή των διώξεων επί βασιλείας του αυτοκράτορα Δέκιου (248-251 μ.Χ.). Κατά τη δεύτερη παράδοση η αγία βρήκε το θάνατο, όταν πέφτοντας θύμα διαβολής, κατηγορήθηκε ότι εισήλθε με ανδρικά ενδύματα σε ένα μοναστήρι και αποπλάνησε μια μοναχό. Με την αποκάλυψη του τραγικού σφάλματος η αγία ετάφη με όλες τις τιμές, ενώ πράξεις μετανοίας λάμβαναν χώρα ενώπιον της, εξ ού και το όνομα “Ρεπαράτα” δηλωτικό της προσπάθειας “επανόρθωσης” της υφιστάμενης αδικίας εις βάρος της. Η εικονογράφηση του έργου μας μοιάζει να αντλεί από την πρώτη εκ των δύο αυτών εκδοχών: Στο αριστερό άνω άκρο, οι εντολοδόχοι του αυτοκράτορα περιχύνουν τη γονατιστή Αγία με λιωμένο μολύβι, ενώ στην κεντρική σκηνή της αριστερής πλευράς η Αγία υπομένει αγόγγυστα το μαρτύριο μέσα σε ένα καμίνι. Τα επεισόδια της δεξιάς πλευράς αποδίδουν την αποκόλληση των στηθών της Αγίας με τη χρήση πυρωμένων πλακών από τους βασανιστές της και στην τελική σκηνή τον αποκεφαλισμό της Οσιομάρτυρος. Η πρόσφατη προσεκτική συντήρηση κατάφερε να ανασύρει στην επιφάνεια τις υψηλές καλλιτεχνικές ποιότητες, ιδιαίτερα στο χρωματικό πεδίο, ενός έργου αφιερωμένου σε μία Αγία τοπικής εμβελείας, στην οποία ο διάσημος φλωρεντινός ιστορικός Ματέο Βιλλάνι (Matteo Villani) θα αποδώσει το κτίσιμο και την ονομασία του παλαιού καθεδρικού της Φλωρεντίας, που σήμερα είναι αφιερωμένος στην Παναγία (Santa Maria del Fiore).