Χριστόφορος Μπουονντελμόντι (Christoforo Buondelmonti):
O Λαβύρινθος στη Γόρτυνα της Κρήτης: Εικονογράφηση από την πραγματεία
“Descriptio Insulae Cretae”, 1417, Φλωρεντία, Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη, Ms. Plut. 29.42.3.
(Μέρος Β’)
Αν και ο Μπουονντελμόντι είχε πρωτίστως ακολουθήσει ιερατικές σπουδές, δεν είχε ωστόσο παραλείψει να εντρυφήσει και στα κλασικά γράμματα. Η γραπτή μαρτυρία του, όπως μας σώζεται σήμερα σε ένα διόλου ευκαταφρόνητο αριθμό χειρογράφων που βρίσκονται διασκορπισμένα σε βιβλοθήκες ανά τον κόσμο, προδίδει μια προσωπικότητα με έντονες “κλασικές ευαισθησίες”, αναδεικνύοντας στο πρόσωπο του Φλωρεντινού περιηγητή ένα γνήσιο εκπρόσωπο του πρώιμου αναγεννησιακού, ουμανιστικού κινήματος με τις αρχαιολατρικές του καταβολές, κέντρο δράσης του οποίου διόλου τυχαία είχε υπάρξει η γενέτειρα του Μπουονντελμόντι, Φλωρεντία.
Η νέα αφυπνισμένη και ενθουσιώδης στάση των ουμανιστών του 15ου αιώνα απέναντι στα επιτεύγματα των αρχαίων προγόνων αντανακλάται με τον καλύτερο τρόπο π.χ. στο επεισόδιο της επίσκεψης του Φλωρεντινού ιερέα στην τοποθεσία της αρχαίας Απτερας, όπου ο Μπουοντελμόντι δε θα διστάσει να θέσει σε κίνδυνο την ίδια του τη ζωή (θα πέσει από μεγάλο ύψος καταλήγοντας σε μια αρχαία δεξαμενή νερού) κατά την επιχείρηση εξερεύνησης των εντυπωσιακών αρχαίων ρωμαϊκών λουτρών.
Στο ίδιο πλαίσιο της επιχειρούμενης επανανακάλυψης του αρχαίου κόσμου μέσα από την ανάγνωση, ενδελεχή σπουδή και μετάφραση των αρχαίων κειμένων, συνδυασμένη με την αναζήτηση και μελέτη – αποκρυπτογράφηση των αρχαιολογικών καταλοίπων θα πρέπει να ιδωθεί και ο έντονος σκεπτικισμός από την πλευρά του Φλωρεντινού ταξιδευτή, όπως βρίσκει έκδηλη έκφραση στο επεισόδιο της επίσκεψής του στον υποτιθέμενο “Λαβύρινθο της Γόρτυνας”. Η εκ πρώτης όψεως ασύμβατη τοπογραφική συσχέτιση του “Λαβυρίνθου” με τη Γόρτυνα και όχι την Κνωσσό, οφείλεται στη σύγχυση που επικρατούσε ήδη ανάμεσα στους αρχαίους συγγραφείς (π.χ. Κλαυδιανός, Ευστάθιος) και η οποία είχε ως αποτέλεσμα το μνημείο να συνδέεται πότε με τη μία και πότε με την άλλη αρχαία πόλη. Ο Μπουονντελμόντι εκπλήσσει θετικά στο σημείο αυτό με την άσκηση ανένδοτης κριτικής στις λαϊκές δοξασίες και την απόρριψη της αυθεντικότητας της ονομασίας του υποδειχθέντος υποτιθέμενου μυθικού μνημείου. Σήμερα γνωρίζουμε, ότι οι δαιδαλώδεις στοές κοντά στην τοποθεσία Αμπελούζας, 45 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο (βλ. Εικ. 1) που υποδείχθηκαν στο Φλωρεντινό ταξιδιώτη ως ο μυθικός “Λαβύρινθος”, δεν ήταν παρά ένα λατομείο κοντά στην περιοχή της αρχαίας Γόρτυνας, το οποίο έπαψε να είναι επισκέψιμο μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι Βενετοί κατακτητές μοιάζουν να το είχαν αναγάγει ήδη στο 14ο αιώνα σε κατεξοχήν αξιοθέατο του νησιού, επιδεικνύοντας “επιχειρηματικό πνεύμα” και στήνοντας μάλιστα ένα καλομελετημένο δίκτυο τουριστικών εξορμήσεων στο μνημείο για τους επίδοξους επισκέπτες του, όπως μαρτυρούν αφενός οι φιλολογικές μαρτυρίες της εποχής, αφετέρου οι εγχάρακτες επιγραφές εντός των στοών που ο ίδιος ο Μπουονντελμόντι φέρεται να είδε κατά την περιήγησή του.
Για να αντιληφθεί κανείς πόσο έντονη είχε υπάρξει η επιρροή που άσκησε στο δυτικό κόσμο η μυθογραφική αύρα που καλύπτε το μνημείο, φθάνει να στρέψει κανείς το βλέμμα στον καθεδρικό ναό, τον αφιερωμένο στον Αγιο Μαρτίνο, στην πόλη της Λούκα στη βόρεια Τοσκάνη. Εκεί (εικ. 2) ο επισκέπτης αντικρύζει σε μια παραστάδα στον πρόναο της εκκλησίας ένα ανάγλυφο με την απεικόνιση του κρητικού Λαβυρίνθου(!), όπως υπογραμμίζει χαρακτηριστικά η συνοδευτική λατινική επιγραφή, της οποίας τη μετάφραση παραθέτω:
«Αυτός είναι ο Λαβύρινθος, τον οποίο έχτισε ο Δαίδαλος από την Κρήτη και από τον οποίο, όποιος εισήλθε ποτέ δε βρήκε την έξοδο, με εξαίρεση το Θησέα. Ούτε αυτός όμως θα τα είχε καταφέρει χωρίς το μίτο της Αριάδνης, η οποία, κατειλημμένη από σφοδρό πόθο για τον ήρωα, στάθηκε αρωγός του».
