Η διακόσμηση της μπρούτζινης θύρας της βασιλικής του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη αποτελεί ένα αριστούργημα της τέχνης της μεταλλοτεχνίας της πρώιμης Αναγέννησης. Οσο διαμετρικά αντίθετη και αν είναι η σύλληψη του δημιουργού της στο υφολογικό και μορφολογικό πεδίο από την προσφερόμενη λύση στο έτερο αριστούργημα του είδους, τη χρονικά ελάχιστα προγενέστερη διακόσμηση της φιλοτεχνημένης από το Λορέντσο Γκιμπέρτι (Lorenzo Ghiberti) “Πόρτας του Παραδείσου” του Βαπτιστηρίου της Φλωρεντίας, (βλ. παλαιότερο έκθεμα του φανταστικού μουσείου), τόσο δεν παύει και στις μέρες μας να σαγηνεύει τους μελετητές, θέτοντάς τους κάθε φορά προ νέων προκλήσεων στο πλαίσιο της μελέτης και αναζήτησης ερμηνειών του πολυδιάστατου, πολυσύμαντου χαρακτήρα της. Η μπρούτζινη θύρα του Αγίου Πέτρου είναι ένα έργο του Αντόνιο Αβερλίνο, γνωστού στους καλλιτεχνικούς και ουμανιστικούς κύκλους της εποχής με το ελληνικής εμπνεύσεως ψευδώνυμο Filarete (φίλος της αρετής). Ο Filarete θα διακοσμήσει ανάμεσα στα 1433 και στα 1445 τη θύρα κατά παραγγελία του τότε προκαθήμενου της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, πάπα Ευγενίου Δ’. Το πλούσιο εικονογραφικό πρόγραμμα στόχευε στην ενίσχυση του κύρους της παπικής εξουσίας και στην εξύμνηση του πάπα σε μια για τον παπισμό εξαιρετικά κρίσιμη ιστορική περίοδο, με τις μνήμες της παπικής εξορίας στη γαλλική Αβινιόν (Avignon) να είναι ακόμα νωπές και τη σύνοδο της Φερράρας – Φλωρεντίας (1438-1439) να έχει δώσει με την καταστατική πράξη της ένωσης των εκκλησιών ένα τυπικό μονάχα τέλος στο αγεφύρωτο χάσμα που εξακολούθησε να χωρίζει καθολικούς και ορθοδόξους σε θρησκευτικά ζητήματα κατά το 15ο αιώνα με φόντο την ασυγκράτητα καλπάζουσα τουρκική απειλή.
Η ενσωμάτωση στο εικονογραφικό πρόγραμμα αναγλύφων, τα οποία καλούνταν να απεικονίσουν τη σκηνή της συνόδου, αποδίδοντας τον πάπα ένθρονο σε ένα υψηλότερο επίπεδο από τον βυζαντινό μονάρχη και την ακολουθία του, προπαγανδίζουν με έκδηλο τρόπο την αξίωση του vicarius Christi να θεωρείται ως ο απόλυτος εκφραστής επί της γης τόσο της εκκλησιαστικής, όσο και της κοσμικής εξουσίας. Το ανάγλυφο με την απεικόνιση του “Μαρτυρίου του Αποστόλου Πέτρου”, στο οποίο θα αναφερθώ εκτεταμένα στο επόμενο σημείωμά μου, καταλαμβάνει τη θέση στον άξονα ακριβώς της παράστασης σε ένα μεγαλύτερων διαστάσεων ανάγλυφο του Αποστόλου Πέτρου ενώ παραδίδει τα κλειδιά της εκκλησίας στο γονατιστό Ευγένιο Δ’. Καθ’ αντιστοιχία στην απέναντι πλευρά εικονογραφείται το μαρτύριο του Παύλου κάτω ακριβώς από την ανάγλυφη παράσταση της εικόνας του αγίου. Οι δύο σημαίνοντες άγιοι, οι οποίοι αναλαμβάνουν εντός του προγράμματος τον ρόλο των θεματοφυλάκων της παπικής εξουσίας, υπόκεινται με τη σειρά τους, όπως επιβάλλει η ιεραρχική τάξη πραγμάτων, στο ζεύγος του Παντοκράτορα και της ένθρονης Παναγίας (εδώ νοούμενη ως συμβολική απεικόνιση της ίδιας της Εκκλησίας) που επιστέφουν στην πλέον περίοπτη θέση το διακοσμητικό πρόγραμμα της θύρας του Αγίου Πέτρου. (Συνεχίζεται την επόμενη εβδομάδα)
