Η απόδοση της σκηνής του “Μαρτυρίου του αποστόλου Πέτρου” καταλαμβάνει το κάτω δεξιό ανάγλυφο πλαίσιο εντός του διακοσμητικού προγράμματος της μπρούτζινης θύρας της βασιλικής του αγίου Πέτρου, φιλοτεχνημένης ανάμεσα στα 1433 και 1445 από τον Αντόνιο Αβερλίνο (Antonio Averlino). Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της παράστασης πηγάζει καταρχήν από τη θεματική που καλείται να εικονογραφήσει, καθώς ο εντοπισμός και τοπογραφικός προσδιορισμός του τόπου του μαρτυρίου του αποστόλου αποτελούσε ένα ανοιχτό θέμα συζήτησης στους κύκλους λογίων και καλλιτεχνών ήδη κατά το μεσαίωνα, μια διαμάχη που έμελλε να συνεχιστεί με αμείωτη ένταση και κατά την Αναγέννηση. Οι παλαιότερες γραπτές παραδόσεις (π.χ. το Liber Pontificalis, Ψευδο-Λίνος, Ψευδο-Μαρκέλλος) πριμοδοτούσαν τη θεωρία ότι το μαρτύριο του Πέτρου είχε λάβει χώρα σε κοντινή απόσταση από το σημείο που πιστευόταν ότι βρισκόταν κατά την αρχαιότητα ο ιππόδρομος του Νέρωνα (circus Neronis), ο οποίος μέχρι το 15ο αιώνα στις πηγές ταυτιζόταν και συγχεόταν συχνά με το παλάτι του ρωμαίου αυτοκράτορα (palatium Neronis).
Σε κάθε περίπτωση βρισκόμαστε πάντως τοπογραφικά στην ευρύτερη περιοχή της βασιλικής του αγίου Πέτρου. Η άποψη αυτή άρχισε ανάμεσα στον 8ο και 10ο αιώνα να χάνει συστηματικά έδαφος προς χάριν μιας εναλλακτικής πρότασης, η οποία ως πλέον πιθανό τόπο μαρτυρίου αναγνώριζε την περιοχή κοντά στο μαυσωλείο του αυτοκράτορα Αδριανού (το σημερινό Castel St. Angelo). Αν και τα σχετικά χωρία στις παλαιότερες γραπτές πηγές δε συμβαδίζουν πάντοτε μεταξύ τους, ωστόσο φαίνεται ότι είχε γνωρίσει καθολικής αποδοχής η αντίληψη της ύπαρξης μιας σειράς από σταθερά σημεία αναφοράς, τα οποία και ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα με τον τόπο μαρτυρίου του αγίου. Ετσι, είχε γίνει ευρέως αποδεκτή η άποψη ότι η Σταύρωση του Πέτρου οριοθετούνταν από δύο κωνικά – πυραμιδοειδή μνημεία (metae), ενώ απαρέγκλητο σημείο αναφοράς έμοιαζε να αποτελεί και η ύπαρξη ενός δέντρου (ή κατά μία άλλη άποψη οικοδομήματος), του επωνομαζόμενου terebinthus ή obeliscus Neronis. Ενδεικτικό της παρατεινόμενης σύγχυσης που επικρατούσε ακόμη το 15ο αιώνα σχετικά με το θέμα του τοπογραφικού εντοπισμού του σημείου που μαρτύρησε ο άγιος, είναι το γεγονός ότι δύο από τους σημαντικότερους ουμανιστές και παπικούς συμβούλους σε καλλιτεχνικά ζητήματα, οι οποίοι αποτελούν ταυτόχρονα τους επικρατέστερους υποψηφίους επιμελητές του εικονογραφικού προγράμματος της θύρας, απείχαν διαμετρικά στις θέσεις που υποστήριζαν.
(Συνεχίζεται)
