Νο. 453
Η πενταμελής συντροφιά στο έργο του Αντρέα Σκιαβόνε (το καλλιτεχνικό προσωνύμιο Schiavone = “Ο Σλάβος”, είχε προσδοθεί στο ζωγράφο επειδή η οικογένεια του είχε μετοικήσει στη Ζάρα της Κροατίας) εικονογραφεί την “Κρίση του βασιλιά Μίδα”, ένα επεισόδιο από τις “Μεταμορφώσεις” του Iταλού ποιητή της αρχαιότητας Οβιδίου (Βιβλίο 11, 146-193).
Σε μία έκρηξη κομπορρημοσύνης, ο θεός Πάνας θα υποστηρίξει, ότι η μουσική που ξεπηδά από τον αυλό του υπερκερνά σε ποιότητα την αντίστοιχη της λύρας του θεού Απόλλωνα. Καθεμιά από τις αντιμαχόμενες πλευρές έμελλε να έχει στο πλευρό της τους οπαδούς – υποστηρικτές της. Ενώ ο βασιλιάς Τμόλος, θεότητα του τοπικού βουνού στο οποίο έλαβε χώρα το συμβάν θα ταχθεί ανεπιφύλαχτα με το μέρος του Απόλλωνα, ο βασιλιάς της Φρυγίας Μίδας θα ασκήσει
ως ισότιμο μέλος της κριτικής επιτροπής το δικαίωμα αρνησικυρίας, χρίζοντας τον τραγοπόδαρο θεό νικητή της μουσικής αναμέτρησης και προκαλώντας μ’ αυτόν τον τρόπο την μήνιν του γιου τής Λητούς και αδερφού τής θεάς Άρτεμης. Για να τιμωρήσει τον Μίδα για τη διαπραχθείσα ύβριν, ο Απόλλωνας θα του “χαρίσει” μάλιστα αυτιά γαϊδάρου.
Στην παράσταση η μέλλουσα αυτή τιμωρία του ασεβούς βασιλιά υποδηλώνεται από τα ανισομήκη αυτιά του, με το δεξιό να εμφανίζεται ως ανεπαίσθητα μεγαλύτερο του αριστερού.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει στον πίνακα η αναχρονιστική λεπτομέρεια της απόδοσης του μουσικού οργάνου που ο νεαρός Απόλλωνας ασκεί κατά την παρουσία του ξαπλωμένου στο έδαφος ανταγωνιστή του, των δύο θνητών κριτών και της θεάς Αθηνάς στο δεξιό άκρο της σύνθεσης, όχι ως μια αρχαία λύρα, αλλά ως μια lira da braccio, ως τον επτάχορδο αναγγενησιακό δηλαδή πρόδρομο του σύγχρονου βιολιού. Οι αυλοί του Πάνα κείνται αντίθετα παραιτημένοι στο έδαφος, γεγονός που μοιάζει να παραπέμπει στην επικείμενη ήττα του στο μουσικό διαγωνισμό εν εξελίξη, παρά τη θετική κρίση και υποστήριξη του Μίδα. Η τελική επικράτηση του Απόλλωνα υπογραμμίζεται εξάλλου και από την επιτατική χειρονομία του δεξιού χεριού τού Τμόλου, την απευθυνόμενη προς την καθήμενη Αθηνά. Η παρουσία τής τελευταίας στο έργο σίγουρα δεν οφείλεται στην τύχη, λαμβάνοντας κανείς υπόψιν τον κεντρικό, πρωταγωνιστικό ρόλο που η θεά της σοφίας καλούνταν να παίξει σε μια εξίσου διάσημη μυθολογική μουσική αναμέτρηση, με αντιπάλους τον Απόλλωνα και τον σάτυρο Μαρσύα. Και από την αναμέτρηση αυτή θα βγει νικητής ο Απόλλωνας, με το Μαρσύα να γδέρνεται ζωντανός ως συνέπεια της έπαρσης του απέναντι στο θείο. Στο πλαίσιο της μουσικής αυτής διαμάχης αναφέρεται μάλιστα, ότι ήταν η Αθηνά αυτή που εφηύρε τους αυλούς (το μουσικό όργανο του Μαρσύα και του Πάνα), αλλά τρομοκρατημένη από τη θέα του παραμορφωμένου προσώπου της κατά την εξάσκησή τους, θα τους πετάξει μακριά, εκδηλώνοντας με τον τρόπο αυτό την αποστροφή της. Η ανεύρεσή τους από τον Μαρσύα θα υπάρξει μάλιστα αντικείμενο μιας διάσημης γλυπτικής σύνθεσης του αρχαίου γλύπτη Μύρωνα, η οποία σήμερα σώζεται αποσπασματικά σε μεταγενέστερα αντίγραφα, όπως π.χ. στο μαρμάρινο σύνταγμα του μουσείου του Βατικανού (εικ. 2).
