Φανταστικό μουσείο

Δε θα ήταν υπερβολή αν υποστηρίζαμε, ότι οι ταξιδιώτες προς ανατολάς κατά το 15ο αιώνα ούτε είχαν επισκεφθεί, αλλά ούτε επεδίωκαν να ανακαλύψουν μια πόλη-ορόσημο για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, όπως αναγνωρίζεται σήμερα καθολικά η Αθήνα, αλλοτινή κοιτίδα του κλασικού πολιτισμού και γενέτειρα τόσων σημαντικών προσωπικοτήτων των αρχαίων γραμμάτων και τεχνών.
Η Αθήνα δεν είχε υπάρξει κατά το Μεσαίωνα ένα σημαντικό κέντρο του διακομιστικού εμπορίου, αλλά ζούσε ως μικρή πανεπιστημιούπολη στη σκιά του ένδοξου παρελθόντος, έχοντας απεμπολήσει την παλιά της αίγλη και παραδίδοντας τα σκήπτρα σε άλλες ευημερούσες ελληνικές πόλεις, όπως π.χ. η Χαλκίδα.
Ως εκ τούτου δε θα πρέπει να ξενίζει, ότι στην επιχειρούμενη εικονογράφηση της πόλης των Αθηνών στην παγκόσμια ιστορία του Jean de Courcy, φέρουσα τον τίτλο “Chronique de la Bouquechardiere, ou histoire grecque et romaine”, ένα σύγγραμα που χρονολογείται γύρω στα 1416-1422, η Αθήνα προς χάριν ενός ευφάνταστου αν και αυθαίρετου ανιστορικού αναχρονισμού φέρει τα χαρακτηριστικά μιας φλαμανδικής πόλης, που σίγουρα ανακαλούν τις οικείες παραστάσεις του συγγραφέα, ο οποίος αξίζει να σημειωθεί ουδέποτε είχε επισκεφθεί την κατοπινή πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους.
Ακολουθώντας ένα παραπλήσιο στερεότυπο κάνει την εμφάνισή της η Αθήνα και στο πλέον διάσημο χρονικό της εποχής, το “Παγκόσμιο Χρονικό” του Χάρτμαν Σέντελ.
Επρόκειτο για ένα συγγραφικό πόνημα μεγάλης πνοής, το οποίο τυπώθηκε στη Νυρεμβέργη στα 1493 (βλ. εικ.). Η ξυλογραφία με το πανόραμα της πόλης, η οποία φέρει τη συνοδευτική επεξηγηματική επιγραφή “Atene vel Minerva”, αποδίδει με εξίσου μυθοπλαστικό τρόπο την εικόνα της ελληνικής πόλης. Κοντά στη θάλασσα απεικονίζονται σε άμεση γειτνίαση μεταξύ τους ομάδες κτηρίων και μια εκκλησία με κυρίαρχα τα γοτθικά αρχιτεκτονικά στοιχεία. Μια αψιδωτή πύλη με έναν κυκλικό προμαχώνα και η παρουσία μακρών τειχών στην κορυφή ενός ανηφορικού δρόμου στο δεξιό τμήμα της σύνθεσης, μοιάζει να θέλει να ανακαλέσει την ανάμνηση του λόφου της Ακροπόλεως. Η άποψη αυτή της πόλης των Αθηνών δεν έχει φυσικά να επιδείξει ουδεμία ομοιότητα με την τοπογραφία της Αθήνας, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Δε θα πρέπει να αμελούμε ωστόσο, ότι ένα άκρως φιλόδοξο εγχείρημα, όπως ήταν το “Παγκόσμιο Χρονικό”, απαιτούσε την εικονογράφηση αναρίθμητων πόλεων, τις περισσότερες εκ των οποίων ο συγγραφέας εκ των πραγμάτων αδυνατούσε να γνωρίζει από αυτοψία, με αποτέλεσμα να καθίσταται αναπόφευκτη η χρήση τακτικά επαναλαμβανόμενων και κατά περίσταση μονάχα ελαφρά διαφοροποιημένων σχηματικών παραστάσεων. Ετσι, επί παραδείγματι η σύνθεση που χρησιμοποιήθηκε από τον Σέντελ για την απόδοση της πόλης της Αθήνας θα κάνει την εμφάνισή της ελαφρώς παραλλαγμένη και στην εικονογράφηση των πόλεων της Παβίας και της Αλεξάνδρειας.