Αύγουστος Ζάντερ (August Sander), “Ζαχαροπλάστης”, 1928,
Φωτογραφία από τη σειρά “Άνθρωποι του 20ού αιώνα”,
Φωτογραφική συλλογή μουσείου Λούντβιχ, Κολωνία.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’20 ο Αύγουστος Ζάντερ, γόνος Γερμανού ανθρακωρύχου με έφεση προς τη φωτογραφία θα έρθει σε επαφή στην Κολωνία με την “Ομάδα των Προοδευτικών Καλλιτεχνών” και στα 1929 θα εκδώσει το πρώτο του φωτογραφικό άλμπουμ με τίτλο “Καθρέφτης της εποχής μας” (Antlitz der Zeit). Στο πόνημά του αυτό, το οποίο σήμερα ομόφωνα από τους ιστορικούς Τέχνης συγκαταλέγεται στα έργα – σταθμούς της σύγχρονης φωτογραφίας, ο Ζάντερ θα συμπεριλάβει και ’60 πορτραίτα από τη φωτογραφική του σειρά “Ανθρωποι του 20ού αιώνα”. Στη σειρά αυτή ο Ζάντερ επεδίωκε να απαθανατίσει με τον φακό του και να καταγράψει ανθρώπινους τύπους και χαρακτήρες, χωρίζοντάς τους αρχικά σε επτά κύριες ομάδες και κατηγοριοποιώντας τους περαιτέρω ανάλογα με την επαγγελματική τους απασχόληση. Ξεκινώντας με τους “Χωρικούς από το Βέστερβαλντ (Westerwald)”, o Ζάντερ θα χωρίσει το άλμπουμ του στις ενότητες “Χωρικός”, “Χειρωνάκτης”, “Γυναίκα”, “Κοινωνικές Τάξεις”, “Καλλιτέχνες”, “Μεγαλούπολη” και “Οι τελευταίοι άνθρωποι”.
Στη σειρά αυτή ανήκει και το πορτραίτο ενός ζαχαροπλάστη, που έχει συλληφθεί από τον φωτογράφο ένστολος εν ώρα εργασίας και με τα εργαλεία της δουλειάς του ανά χείρας να ποζάρει στο φακό. Ο ίδιος ο Ζάντερ θα πει για το μεγαλόπνοο projekt του: «Τίποτα δε μου μοιάζει πλέον αρμόζον, απ’ το να αποτυπώσω μία εικόνα της εποχής μας με απόλυτη πιστότητα απέναντι στη φύση με τα μέσα που διαθέτει η φωτογραφική τέχνη […] Επιτρέψτε μου να αποκαλύψω με κάθε ειλικρίνεια την αλήθεια για την εποχή μας και τους ανθρώπους της». Τα λόγια αυτά περιγράφουν γλαφυρά το προγραμματικό αίτημα της προσέγγισης της ανθρώπινης μορφής από τον φακό του κορυφαίου γερμανού φωτογράφου. Οπως διαπιστώνει κανείς και από το πορτραίτο του ζαχαροπλάστη που παραθέτουμε ενδεικτικά εδώ, πρόκειται για μια διεισδυτική και βαθύτατα ψυχογραφική οπτική ματιά, η οποία σε καμία περίπτωση δεν εξωραΐζει το μοντέλο, αλλά στέκοντας με αποστασιοποιημένο βλέμμα απέναντί του, του παρέχει τη δυνατότητα να σταθεί με αξιοπρέπεια μπροστά στην κάμερα, αναδεικνύοντας παράλληλα τις κρυφές του ποιότητες.
“Οι Ανθρωποι του 20ού Αιώνα”, το έργο ζωής του Ζάντερ, αποτελεί ένα πολύτιμο ντοκουμέντο της Γερμανίας του Μεσοπολέμου και ιδιαίτερα των χρόνων που ακολούθησαν την ίδρυση της “Δημοκρατίας της Βαϊμάρης”. Δεν προξενεί ωστόσο έκπληξη, ότι το εθνικοσοσιαλιστικό καθεστώς θα ταχθεί εχθρικά απέναντι στο έργο του Ζάντερ, απαγορεύοντας την κυκλοφορία του και στιγματίζοντάς το ως “τέχνη εκφυλισμένη”, αν λάβουμε υπόψιν μας, ότι ο αδιάφθορος χαρακτήρας της τέχνης του Ζάντερ απείχε παρασάγγας από το χιτλερικό όραμα για το γερμανικό λαό, όπως αυτό έβρισκε την έκφρασή του στο ιδεατό, κατασκευασμένο μοντέλο της Άριας φυλής.
