Στις Πράξεις των Αποστόλων αναφέρεται πως ο Σαύλος, ορκισμένος εχθρός και διώκτης των Χριστιανών μετεστράφη στον Παύλο, τον Απόστολο της χριστιανικής πίστης, στο δρόμο προς τη Δαμασκό, όταν ο Χριστός φανερώθηκε εμπρός του. Στη Βίβλο, δεν υπάρχει κάποια αναφορά, ότι ο Σαύλος επέβαινε σ’ άλογο και στην πραγματικότητα στις παλαιότερες απόπειρες ζωγραφικής απόδοσης της “Μεταστροφής” δεν απεικονίζονται άλογα. Αλλά απ’ τον 12ο αιώνα, η “Μεταστροφή του Σαύλου” είχε γίνει μια ιππική σκηνή. Ο τύπος αυτός επιβίωνε ακόμη στο 16ο και 17ο αιώνα, όπως τον απαντούμε π.χ. στο έργο του Rubens στο Βερολίνο. Παρόλαυτα, η Φλωρεντινή Αναγέννηση δημιούργησε έναν νέο τύπο στον οποίο ο Σαύλος, γέρος με γενειάδα, έχει ήδη πέσει στο έδαφος, ενώ ένας υπηρέτης του επιχειρεί να συγκρατήσει τ’ αφηνιασμένο άλογό του. Έτσι, συναντάμε συχνά τη νέα αυτή απόδοση του επεισοδίου στο έργο π.χ. του Benozzo Gozzoli (σήμερα στο μουσείο Metropolitan στη Νέα Υόρκη), από έναν ανώνυμο Φλωρεντινό χαράκτη γύρω στα 1460-70, καθώς επίσης και στο σχέδιο του Bartolommeo di Giovanni στο Uffizi, που ο Michelangelo πρέπει να είχε υπόψιν του.
Σ’ αυτήν την παράδοση, λοιπόν, στράφηκε ο Michelangelo, αλλά μετέτρεψε τη σκηνή εξολοκλήρου. Εκείνος επέλεξε τη λύση της λιτότητας, αποδίδοντας ένα περιορισμένο τοπίο κι εστιάζοντας βασικά στους ανθρώπους και τις αντιδράσεις του Σαύλου και των συνοδών του μπρος στο υπερφυσικό γεγονός, στο θαύμα, όπου η ξαφνική εμφάνιση του Χριστού από ψηλά έρχεται να φωτίσει τα πάντα.
Απαρνούμενος τους γήινους, πένθιμους τόνους της “Δευτέρας Παρουσίας” προς χάριν πιο απαλών χρωματικών συνδυασμών, μας γυρνά πίσω στην Cappella Sistina των νεανικών του χρόνων.
Το έργο συντίθεται από δύο μέρη, ένα
ουράνιο κι ένα επίγειο, τα οποία συνδιαλέγονται μεταξύ τους, γεγονός που επιτυγχάνεται μέσω της διάταξης των μορφών πάνω στη ζωγραφική επιφάνεια, της λογικής ακολουθίας των ομάδων και της καθαρότητας των βασικών γραμμών της σύνθεσης. Η σκηνή στον ουρανό έχει συλληφθεί ως αντανάκλαση αυτής στη γή.
Στον Σαύλο “καθρεφίζεται” το αρχέτυπό του, ο Χριστός, στη μορφή ενός στρατιώτη κάτω, η αντίστοιχη ενός αγγέλου πάνω.
Τα κύρια πρόσωπα συμμετέχουν όμως και σε μια περιστροφική κίνηση που δημιουργεί ένταση παρόμοια μ’ αυτή στην “Τελική Κρίση”. Την ίδια στιγμή ο Michelangelo επιδεικνύει εξαιρετική δεξιοτεχνία και στην τεκτονική δόμηση της σύνθεσης.
Ετσι, το κεφάλι του αλόγου με τη μορφή του αγγέλου σχηματίζουν έναν πρώτο κάθετο άξονα, με δεύτερο πιο έντονο αυτόν που δημιουργεί η δεσμίδα του φωτός.
Η ορμητικότητα των καθέτων αυτών γραμμών έρχεται να εξισορροπηθεί απ’ το αριστερό χέρι του Ιησού που φτιάχνει έναν οριζόντιο άξονα καθώς δείχνει πέρα προς τη Δαμασκό.
(Συνεχίζεται
την επόμενη εβδομάδα).
