Φανταστικό Μουσείο

Tο επεισόδιο της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, όπως μας παραδίδεται στα συνοπτικά Ευαγγέλια, θα αποτελέσει την πηγή έμπνευσης για το ύστατο ζωγραφικό έργο του Ραφαήλου. Ο πίνακας, ο οποίος θα μείνει ανολοκλήρωτος με τον θάνατο του καλλιτέχνη στα 1520, κοσμεί σήμερα την πινακοθήκη του Βατικανού. Αρχικά προοριζόταν ωστόσο για να στολίσει τον βωμό του καθεδρικού της Ναρμπόν (Narbonne), μιας γαλλικής πόλης στην οποία είχε διατελέσει αρχιεπίσκοπος ο παραγγελιoδότης του έργου, ο καρδινάλιος Ιούλιος των Μεδίκων (Giulio de’ Medici), πανίσχυρος ανηψιός του πάπα Λέοντα Ι’ (1475-1521).
Ο Ραφαήλ και με δεδομένο ότι ο αρχικός προορισμός του έργου προϋπέθετε μνημειακές διαστάσεις, θα ξεδιπλώσει στην πρωτότυπη σύνθεσή του σε μια κάθετη διαδοχική αφήγηση τα δύο επεισόδια τής Μεταμόρφωσης του Ιησού και της εμφάνισης του Μωϋσή και του Ηλία και της συνεπακόλουθης θεραπείας του δαιμονιζομένου παιδιού. Στο άνω τμήμα κυριαρχεί η έκκεντρα τοποθετημένη μορφή του Σωτήρος που ίπταται πάνω από το βουνό Ταμπόρ με τα λευκά του ενδύματα («τα ρούχα του έγιναν άσπρα σαν το φως»).
Αριστερά και δεξιά του διακρίνονται οι δύο προφήτες Μωυσής και Ηλίας και στο πάνω αριστερό φόντο γονυπετείς οι δύο πάτρονες του καθεδρικού της Ναρμπόν, Justus και Pastor. Στα πόδια του Ιησού, οι τρεις εκλεκτοί μαθητές Πέτρος, Ιωάννης και Ιάκωβος, πεσμένοι στο έδαφος και με έκδηλο το δέος τους μπρος στην εκτυφλωτική διαχέουσα λάμψη της ουράνιας Επιφανείας, αντιδρούν με παραπλήσιο τρόπο στο συντελούμενο θαύμα της Μεταμορφώσεως.
Στο πρώτο πλάνο ο Ραφαήλ αντλώντας από την αφήγηση των Ευαγγελίων αντιπαραθέτει στην ομάδα των υπόλοιπων εννέα μαθητών στα αριστερά, μια επίσης εννιαμελής πομπή στο δεξιό τμήμα με επικεφαλής τον πατέρα του επιληπτικού νέου. Ως νοητή διαχωριστική γραμμή εκλαμβάνεται η μορφή της γονατιστής Μαρίας Μαγδαληνής, η οποία λατρευόταν ιδιαίτερα στη νότια Γαλλία, γεγονός που εξηγεί την παρουσία της στον πίνακα. Δίπλα της ξεχωρίζει ντυμένη στα πράσινα η μητέρα του δαιμονισμένου νέου, ο οποίος υποβασταζόμενος από τον πατέρα του αποδίδεται να έχει καταληφθεί από μια επιληπτική κρίση.
Με αριστοτεχνικό τρόπο, ο μεγάλος ζωγράφος από το Ουρμπίνο θα πετύχει μέσω της διαλεκτικής των χρωμάτων και του παιχνιδιού των χειρονομιών που εικονογραφούν έντεχνα το ιερό κείμενο, καθιστώντας παράλληλα ξεκάθαρη την αδυναμία των Αποστόλων να επιτύχουν την ίαση του δαιμονισμένου, ίαση η οποία μπορεί να επέλθει μόνο από τον Ιησού, να συνδέσει αρμονικά ουράνια και επίγεια σφαίρα σε μία σύνθεση που έμελλε να αποτελέσει την κατακλείδα μιας λαμπρής, αλλά δυστυχώς σύντομης καλλιτεχνικής πορείας.