Φανταστικό μουσείο

Η απεικονιζόμενη σκηνή εικονογραφεί το βιβλικό επεισόδιο της συνάντησης του Χριστού με τη Σαμαρείτισσα, όπως μας παραδίδεται στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη. Εν είδει σκηνικής οικονομίας ο ζωγράφος συνθέτει σε μία παράσταση τις δύο σε χρονική αλληλουχία εξιστορούμενες σκηνές, τη συνομιλία των δύο και τον ερχομό των Μαθητών από την πόλη.
Στ’ αριστερά διακρίνεται ο Μεσσίας καθιστός δίπλα στο πηγάδι, με τη γυναίκα από τη Σαμάρεια απέναντί του, με μια στάμνα στο κεφάλι και το σχοινί με το δοχείο του νερού στο αριστερό της χέρι.
Οι χειρονομίες των δεξιών χεριών των δύο πρωταγωνιστών καθιστούν σαφές, ότι μεταξύ τους λαμβάνει χώρα μια συζήτηση, μέτοχοι της οποίας μοιάζουν να έχουν γίνει και οι Απόστολοι που στέκονται πάνω στη γέφυρα μπροστά στην πύλη που οριοθετεί τα σύνορα της πόλης, από την οποία μόλις έχουν επιστρέψει.
Το έργο -πρόκειται για αυγοτέμπερα σε ξύλο- αποτελούσε τμήμα ενός μνημειωδούς πολύπτυχου (διαστάσεις σχεδόν 5×5 μέτρα) γνωστού ως Maesta, διακοσμημένου και στις δύο πλευρές του και προορισμένου να στολίσει τον βωμό του καθεδρικού ναού της πόλης της Σιένα στην κεντρική Ιταλία.
Το κεντρικό θέμα του πολύπτυχου απεικόνιζε την Παναγία με το Βρέφος και αγγέλους, ενώ η predella μοιραζόταν σε 26 σκηνές που στην μπροστινή πλευρά αντλούσαν από τη νεανική ζωή του Ιησού και στην πίσω εικονογραφούσαν επεισόδια από την είσοδο του στα Ιεροσόλυμα, έως και το Δείπνο στους Εμμαούς.
Όπως συμβαίνει και με πάμπολλα άλλα πολύπτυχα, έτσι και στην περίπτωσή μας τα επιμέρους τμήματα αποσπάστηκαν κατά τη μεταγενέστερη περίοδο, με αποτέλεσμα η απόπειρα ανασύνθεσης της αρχικής ιδέας να θυμίζει την προσπάθεια επανασυγκόλλησης ενός κατεστραμμένου μωσαϊκού, οι ψηφίδες του οποίου είναι διασκορπισμένες ανά την υφήλιο.
Από την πλευρά του ιστορικού της τέχνης η θλίψη είναι διπλή, καθώς αδυνατούμε σήμερα, λόγω του κατακερματισμού του έργου, να συλλάβουμε σε όλο τους το μεγαλείο τα καινοτόμα χαρακτηριστικά της τέχνης του Ντούτσιο, ο οποίος λαμβάνει μεν ερεθίσματα από τη βυζαντινή τέχνη, αλλά με την εμφανή αφηγηματική διάθεση στην απόδοση των χαρακτήρων του και την επιθυμία για τρισδιάσταση απόδοση του χώρου δράσης, υπερκερνά κατά πολύ τα πρότυπά του, χαράζοντας το δρόμο μαζί με τον έτερο μεγάλο εκφραστή της ιταλικής ζωγραφικής σχολής του 14ου αιώνα, τον Τζίοττο (Giotto da Bondone), για τις περίφημες δημιουργίες της πρώιμης Αναγέννησης.