Peter Paul Rubens, “Ο ζωγράφος περπατώντας στον κήπο του σπιτιού του με τη δεύτερη σύζυγό του Helena Fourment”, γύρω στα 1631
H οκτάχρονη παραμονή του Rubens στην Ιταλία (1600-1608) θα υπάρξει αποκαλυπτική για το νεαρό Φλαμανδό. Η συγκυρία δε θα μπορούσε να είναι ευτυχέστερη. Με ορμητήριο τη Mantua, θα επισκεφθεί τρείς φορές τη Ρώμη.
Η αιώνια πόλη γνώριζε στο πνεύμα της Αντιμεταρρύθμισης έναν πρωτοφανή καλλιτεχνικό οργασμό. Ο Rubens θα συνεπαρθεί από τα έργα των “ ιερών τεράτων “ της υψηλής Αναγέννησης, το Raphael, το Leonardo, το Michelangelo, ενώ η μνημειώδης διακόσμηση από τους Caracci της οροφής του palazzo Farnese (1599 – 1600) και οι συνθέσεις του Caravaggio, στο παρεκκλήσι Contareli στο μοναστήρι San Luigi dei Francesi με τη ζωή του αγίου Ματθαίου, είχαν μόλις ολοκληρωθεί.
Ο Rubens θα μελετήσει και θα αντιγράψει πολλά από τα έργα τους και θα κατακλυστεί από την αρχαία αύρα που έπνεε στη Ρώμη εκείνη την περίοδο και η οποια θα γεννήσει μέσα του ένα φλογερό πάθος για την ελληνική κλασική και ρωμαική αρχαιότητα, τέχνη και γραμματεία.
O Rubens θα εξελιχθεί σ’ έναν ζηλωτή του αρχαίου κόσμου και από τους πιο μανιώδεις συλλέκτες αρχαιοτήτων του καιρού του, όπως φανερώνει και η απόφασή του να ανταλλάξει στα 1618 πλήθος πρωτότυπων έργων του για την απόκτηση της συλλογής αρχαίων γλυπτών, προτομών , αναγλύφων, νομισμάτων και πολύτιμων λίθων του άγγλου Sir Dudley Carleton, η οποία σήμερα θα στόλιζε άνετα ένα μικρό μουσείο.
Τα διδάγματα που θα αποκομίσει μελετώντας και ασκώντας την τέχνη στο μητροπολιτικό της κέντρο θα μετουσιώσει με την επιστροφή του στην Aμβέρσα στα 1608, τόσο στο καλλιτεχνικό πεδίο- κατείχετο από μια ιδιαίτερη έξη να αντλεί από την κλασική παράδοση, αλλά και να τη μετασχηματίζει χάρη στο ιδιότυπο καλλιτεχνικό του ύφος, όπως μαρτυρά το πλήθος σχεδίων (13 μόνο με βάση το Λαοκόοντα!) , πινάκων και προμετωπίδων βιβλίων με θέματα από την αρχαιότητα- και θεωρητικό του έργο, όσο και στη διακόσμηση της ιδιωτικής του κατοικίας.
Στα 1610, ο Rubens αγόρασε ένα κομμάτι γής στο Wapper (σήμερα Rubenstraat). Εκεί σχεδίασε και έκτισε ένα εξαίσιο “ιταλικής σύλληψης” studio, portico και στον κήπο εν είδει ενός μικρού “Πάνθεον”, ένα περίπτερο κλασικού ύφους, όπου ο επισκέπτης μπορούσε να διαβάσει το εγχάρακτο, διάσημο ρητό του Juvenal (X , 347) “mens sana in corpore sano” και να θαυμάσει τα αγάλματα της Δήμητρας, του Βάκχου και του Ηρακλή.
Το καλοκαιρινό αυτό pavillon, θα απαθανατίσει ο ζωγράφος στον “περίπατο στον κήπο”, στα 1631 ( βλ. εικ.), ένα έργο με στοιχεία ροκοκό που αποτελεί ταυτόχρονα ένα είδος απάντησης τρόπον τινά στη Sala delle Arti (1569-73) του Vasari στην Casa Vasari στη Φλωρεντία.
Ωστόσο σε αντίθεση με τις νωπογραφίες του Vasari που αποτυπώνουν μια χρονολογική και θεωρητική άποψή του για την ιστορία της τέχνης, οι πίνακες του Rubens θα πρέπει να εκληφθούν ως ένα έμμεσο κολακευτικό σχόλιό του ιδίου για την ικανότητά του να ζωγραφίζει σαν τον Απελλή, τον Τιμάνθη και τους άλλους αρχαίους ομοτέχνους του.
Επιμέλεια: ΜΙΧΑΛΗΣ ΧAΤΖΗΔΑΚΗΣ
Ιστορικός Τέχνης – Αρχαιολόγος
Humboldt Universität zu Berlin
lastjudgment1540@hotmail.com
