Φανταστικό μουσείο Νο. 546

H απεικονιζόμενη μορφή στο διάσημο αυτό πορτραίτο του μεγάλου φλαμανδού ζωγράφου Ρογήρου φαν ντερ Βέϋντεν, έχει με πειστικά επιχειρήματα ταυτιστεί με τον Φραντσέσκο ντ’ Έστε (1430-1475), νόθο γιό του δούκα της Φερράρας Λιονέλλο ντ’ Έστε (1407-1450). Η επιγραφή francisque που συνοδεύει το στέμμα της οικογενείας, το αποτυπωμένο στην οπίσθια όψη της προσωπογραφίας που είναι ζωγραφισμένη πάνω σε ξύλο, δεν αφήνει καμία αμφιβολία περί αυτού. Ο Φραντσέσκο ντ’ Έστε θα εγκαταλείψει την Ιταλία στα 1444 για να βρεθεί στις Κάτω Χώρες, όπου και θα λάβει τη στρατιωτική του εκπαίδευση στην αυλή του δούκα της Βουργουνδίας, “Φίλιππου του Καλού”. Θα υπάρξει στενός ακόλουθος του Βουργουνδού μονάρχη, υπηρετώντας αυτόν και το γιό και διάδοχό του “Κάρολο το Γενναίο” (Charles de Charlerois) έως το θάνατό του, ο οποίος επήλθε πιθανότατα στα 1475.
Ο πίνακας θα πρέπει να ζωγραφίστηκε στις Κάτω Χώρες στα 1460, όταν ο Φραντσέσκο ήταν περίπου 30 χρονών. Στο έργο παρατηρούνται τα τυπικά χαρακτηριστικά της βορειοευρωπαϊκής σχολής στον τομέα της αυλικής προσωπογραφίας. Η αρχική εντύπωση είναι αυτή μιας ιερατικότητας και αυστηρότητας στην απόδοση της μορφής με την περιποιημένη κόμμωση, τη γαμψή μύτη, το ερμητικά κλειστό στόμα και το γύαλινο, απλανές βλέμμα. Η αίσθηση αυτή ψυχρότητας της μορφής και αποστασιοποίησής της από τον θεατή επιτείνεται κατ’ αρχήν από το τολμηρό και σε κάθε περίπτωση για έργα της συγκεκριμένης καλλιτεχνικής κατηγορίας αντισυμβατικό λευκό φόντο, που τονίζει ακόμη πιο έντονα τα τραχιά φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά, για να αναιρεθεί σε δεύτερο χρόνο μονάχα από μια σχετική κινητικότητα, όπως αυτή παρατηρείται στο σύμπλεγμα των δύο χεριών στο αριστερό κάτω άκρο του πίνακα. Ενώ το μονόπετρο που ο Φραντσέσκο επιδεικνύει περήφανα θα μπορούσε να παραπέμπει στην επικράτηση σε κάποιο αθλητικό διαγωνισμό, το σφυρί, αν και απαντάται αρκετά συχνά ως συνοδευτικό αντικείμενο σε μια σειρά από πορτραίτα ευγενών στην τέχνη της Βόρειας Αναγέννησης, παραμένει στη συμβολική του ερμηνεία κατά βάση αινιγματικό. Ίσως η παρουσία του να ενέχει έναν τελετουργικό χαρακτήρα, ίσως πάλι και να σχετίζεται με τα υψηλά αξιώματα που ο Φραντσέσκο κατείχε ως επιφανές μέλος της αυλής της Βουργουνδίας (ο Φραντσέσκο κατείχε επί παραδείγματι τον τίτλο του κυβερνήτη του Βατερλώ). Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει σε κάθε περίπτωση το γεγονός ότι, όπως μας φανερώνει η αφιερωματική επιγραφή με τον εξαίσια αποδοσμένο θυρεό των Έστε στην οπίσθια πλευρά του πίνακα, το έργο προοριζόταν από τον παραγγελιοδότη ως δώρο-ενθύμιο με αποδέκτη πιθανότατα κάποιον επιστήθιο φίλο, καλούμενο καθ’ αυτόν τον τρόπο να υπηρετήσει το ρόλο που επωμίζεται η φωτογραφική τέχνη στη σύγχρονη εποχή.