Από 8 έως 20 Ιουλίου στα Χανιά
Γέφυρες επικοινωνίας µεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας, µε πρώτες ύλες τα µαθηµατικά και τη µουσική, χτίζει τα τελευταία χρόνια το ετήσιο φεστιβάλ “Festum π”. Ένα φεστιβάλ που στον “πυρήνα” του βρίσκεται η αντιµετώπιση του Αιγαίου ως ένας τόπος που διαχρονικά παρήγαγε και προωθούσε την επιστηµονική σκέψη, αλλά και η πυθαγόρεια αντίληψη για το οµοούσιο µουσικής και µαθηµατικών. Μια επιστηµονική και καλλιτεχνική γιορτή, που µετά από δύο συνεχείς χρονιές που διοργανώθηκε στη Σάµο, φέτος θα φιλοξενηθεί -για πρώτη φορά- στα Χανιά, µε προσκεκληµένους διεθνούς φήµης µαθηµατικούς, όπως ο νοµπελίστας Σεντρίκ Βιλανί, αλλά και κορυφαίους µουσικούς όπως ο Karol Beffa.
Λίγο πριν την έναρξη του φεστιβάλ, που θα πραγµατοποιηθεί από 8 έως 20 Ιουλίου, οι “διαδροµές” µίλησαν µε τον εµπνευστή του “Festum π”, τον Ελληνογάλλο µαέστρο ∆ιονύση ∆ερβή – Μπουρνιά, για την απόφασή του να φέρει κοντά τη Γαλλία µε την Ελλάδα και τη µουσική -την οποία υπηρετεί εδώ και δεκαετίες- µε τα µαθηµατικά, τα οποία αγαπά, αλλά και το όραµά του για τη δηµιουργία ενός ∆ιεθνούς Κέντρου Πυθαγορείων Σπουδών (Μαθηµατικά/Μουσική) στο Αιγαίο Πέλαγος, που θα ξαναφέρει στο προσκήνιο την ξεχασµένη πολιτισµική ταυτότητα της περιοχής.
Στον πυρήνα του φεστιβάλ “Festum π” βρίσκεται η σύζευξη επιστήµης και τέχνης. Μιλήστε µου γι’ αυτή την ιδέα και τι µπορεί να µας προσφέρει στις µέρες µας το “πάντρεµα” αυτών των δύο διαφορετικών πεδίων;
Πάντρεµα υπάρχει αλλά όχι οποιασδήποτε επιστήµης µε οποιανδήποτε τέχνη στο πλαίσιο του “Festum π”. Για τους προγόνους µας Μαθηµατικά και Μουσική ήταν αδιαχώριστα, η Μουσική θεωρείτο µια Μαθηµατική Τέχνη. Σκέφτηκα πως στην εποχή της Τεχνητής Νοηµοσύνης θα ήταν ενδιαφέρον να συνεχιστεί η έρευνα του Πυθαγόρα, ο οποίος µελετούσε Μουσική και Μαθηµατικά παράλληλα. ∆εδοµένου ότι δεν είµαι µαθηµατικός αλλά αγαπώ τα µαθηµατικά, χρειάστηκε να επιβεβαιώσω τη γονιµότητα αυτής της διαίσθησης συζητώντας την µε τον µεγάλο Γάλλο µαθηµατικό Σεντρίκ Βιλανί.
Είναι εντυπωσιακό που µεταξύ των θερµών υποστηρικτών του Φεστιβάλ είναι ο νοµπελίστας µαθηµατικός Σεντρίκ Βιλανί. Τι είναι αυτό που τον παρακίνησε να στηρίξει τη διοργάνωση;
Ο Βιλανί είναι µια µυθική προσωπικότητα στη Γαλλία. Έχει λάβει το µετάλλιο Φίλντς 2010 (το Νόµπελ των µαθηµατικών) κι είναι αυτός από τον οποίο ο πρόεδρος Μακρόν ζήτησε µια έκθεση για την Τεχνητή Νοηµοσύνη (το περίφηµο Rapport Villani του 2018) πάνω στην οποία σχεδιάστηκε ο προσανατολισµός της Γαλλίας σε θέµατα ΤΝ. Κάθε χρόνο λαµβάνει 800 προσκλήσεις για διαλέξεις από τις οποίες αποδέχεται µόλις 3 ή 4. Είναι ενδεικτικό ότι ο προηγούµενος Γάλλος πρέσβης, που προσπαθούσε ανεπιτυχώς επί τρία χρόνια να τον φέρει για µια διάλεξη, θεώρησε σκόπιµο να κάνει µια ολόκληρη έρευνα για να επαληθεύσει ότι η κοµβική συµµετοχή του στο πρότζεκτ δεν είναι αποκύηµα της φαντασίας µου!
Από εκεί και πέρα, το ενδιαφέρον του για το “Festum π” είναι και µαθηµατικό (αλλά γι΄ αυτό θα προτιµούσα να σας µιλήσει ο ίδιος) αλλά και γεωγραφικό, καθώς θεωρεί σηµαντική την ανάπτυξη των Μαθηµατικών στην ανατολικότερη µεριά της Ευρώπης. Τέλος, είναι ένας µεγάλος φιλέλληνας, αφού έχει ρίζες από την Μάνη τις οποίες συχνά αναφέρει, ενώ έχει δώσει ελληνικό όνοµα στην κόρη του.
Υπάρχει και σήµερα φιλελληνισµός στην Ευρώπη;
Τεράστιος. Παράλληλα βέβαια µε έναν επίµονο ρατσισµό. Κι ο τρόπος που αντιµετωπίζουν τον φιλελληνισµό αυτόν οι νεοέλληνες είναι αποκαλυπτικός για την περιφρόνηση που στο βάθος τρέφουν για τον εαυτό τους: «Μπα, είναι ο τάδε φιλέλληνας; Κανένα ψώνιο που δεν ξέρει πως να ξοδέψει τα λεφτά του θα είναι».
Αντίστοιχα µε τον Βιλανί, ποιοι υποστηρίζουν το εγχείρηµα από τον χώρο της Μουσικής;
∆υο επίσης µυθικές µορφές, οι πιανίστες Κάτια και Μαριέλ Λαµπέκ. Θεωρούνται το µεγαλύτερο πιανιστικό ντουέτο στον κόσµο. Είχα την χαρά να τις προσκαλέσω το προηγούµενο καλοκαίρι στο Ηρώδειο σε συναυλία που διεύθυνα µε την Ορχήστρα της ΕΡΤ κι ήταν η πρώτη φορά που εµφανίζονταν µε ελληνική ορχήστρα.
Εκτός από τις προσωπικότητες που αναφέρατε σε θεσµικό επίπεδο ποιοι στηρίζουν το “Festum π” από τη Γαλλία;
Το Πανεπιστήµιο Paris-Saclay, πρώτη Μαθηµατική σχολή στον κόσµο σε όλες τις επίσηµες διεθνείς κατατάξεις και το περίφηµο Εθνικό Ωδείο των Παρισίων. Το Υπουργείο Ανώτατης Παιδείας και Έρευνας της Γαλλίας και η πρέσβης κυρία Laurence Auer το ενδιαφέρον της οποίας είναι πραγµατικά συγκινητικό.
Κι από την Ελλάδα;
Καταρχάς φέτος η συµβολή του αντιπεριφερειάρχη Χανίων Νίκου Καλογερή, ήταν απόλυτα αποφασιστική στο να µετακοµίσω το πρότζεκτ από τη Σάµο στα Χανιά. Έχει µέθοδο, όραµα κι αγάπη για την πόλη του. Πρόσφατα αρχίσαµε µια συνεργασία και µε τον δήµαρχο Παναγιώτη Σηµανδηράκη που είµαι σίγουρος πως θα εξελιχθεί. Επιτρέψτε µου µια ειδική µνεία στον Χαράλαµπο Μακριδάκη του ΙΤΕ από το Ηράκλειο: χωρίς να του έχω ζητήσει απολύτως τίποτα, προσέφερε µια σηµαντική χρηµατική ενίσχυση πιστεύοντας στην ανάγκη να ριζώσει αυτό το πρότζεκτ στην Κρήτη.
Τι ακριβώς λοιπόν θα συµβεί φέτος στα Χανιά από 8 έως 20 Ιουλίου;
∆υο διεθνή συνέδρια, Μαθηµατικών και Μουσικολογίας στο υπέροχο Μεσογειακό Αγρονοµικό Ινστιτούτο Χανίων (να ακόµα ένας λόγος που µε τράβηξαν τα Χανιά). Σε αυτά θα συµµετέχουν µερικοί από τους µεγαλύτερους µαθηµατικούς και µουσικολόγους που έχει η Γαλλία σε συνεργασία µε εκλεκτούς Έλληνες συναδέλφους τους. Θα τα παρακολουθήσουν 58 µεταδιδακτορικοί υπότροφοι που διαλέξαµε από την Ελλάδα και τη Γαλλία. Για το ευρύ κοινό θα υπάρχουν δωρεάν συναυλίες, κυρίως κλασσικής µουσικής, στο θέατρο “Μίκης Θεοδωράκης” και στο Βενιζέλειο Ωδείο Χανίων. Γνώρισα τον διευθυντή του Συνδέσµου για τη ∆ιάδοση των Καλών Τεχνών στην Κρήτη, τον εξαιρετικά δραστήριο Γιάννη Αντωνογιαννάκη, και στο Βενιζέλειο Ωδείο θα δώσει για δυο µέρες δωρεάν µαθήµατα πιάνου ένας από τους σηµαντικότερους Ευρωπαίους πιανίστες, ο Sodi Braide, σε συνεργασία µε το Ωδείο της Γενεύης, όπου είναι τακτικός καθηγητής. Τέλος, θα γιορτάσουµε την 14η Ιουλίου, εθνική γιορτή της Γαλλίας µε µια βραδιά αυτοσχεδιασµού ανάµεσα σε δυο εξαιρετικούς καλλιτέχνες, τον λυράρη ∆ηµήτρη Βακάκη και τον Karol Beffa, έναν από τους µεγαλύτερους Γάλλους συνθέτες.
Απώτερος στόχος του Φεστιβάλ είναι να δηµιουργηθεί ένα ∆ιεθνές Κέντρο Πυθαγορείων Σπουδών. Είναι σαφές ότι το όραµα αυτό κινείται πέρα από την κυρίαρχη αντιµετώπιση των νησιών του Αιγαίου ως τόπους αναψυχής και διακοπών. Πώς βλέπετε εσείς το Αιγαίο και ποια είναι τα στοιχεία της ταυτότητάς του από το παρελθόν που φέρνετε µέσα από το Φεστιβάλ ξανά στο προσκήνιο;
Πιστεύω ακράδαντα πως το Αιγαίο σαν καλοκαιρινή καρτ-ποστάλ διακοπών θα είναι παρωχηµένη πραγµατικότητα µέσα σε µόλις 10 χρόνια. Ήδη η κλιµατική αλλαγή µετακινεί τον ευρωπαϊκό τουρισµό προς τις σκανδιναβικές χώρες. Στην εφηβεία µου το καλοκαιρινό µαύρισµα ήταν συνώνυµο επιτυχίας το βράδυ στην ντισκοτέκ. Σήµερα, είναι συνώνυµο µελανώµατος και έχει παραγραφεί από τους κώδικες γοητείας. Η βιοµηχανία τουρισµού κάνει στροφή 180 µοιρών προς την ευεξία και τις cultural vacations. Επιπλέον ένας “χώρος διακοπών” δεν αποτελεί γεωπολιτική ταυτότητα, ενθαρρύνοντας υπαρκτές ήδη ορέξεις σε γείτονες που απαιτούν µέσα από χίλιες δικαιολογίες ένα κοµµάτι του. Με την ίδρυση ενός ∆ιεθνούς Κέντρου Πυθαγορείων Σπουδών στα νησιά του, το “Festum π” στοχεύει στην αναβίωση του Αιγαίου ως τόπου αδιάκοπης επιστηµονικής έρευνας των Ελλήνων από την αρχαιότητα (Πυθαγόρας της Σάµου, Γέµινος της Ρόδου, Οινοπίδης της Χίου) µέχρι τις µέρες µας. Το Αιγαίο είναι και Ελλάδα και Επιστήµη εδώ και 3.000 χρόνια! Η Αθήνα είχε θέατρο, φιλοσοφία, αρχιτεκτονική, γλυπτική. Η Επιστήµη όµως ήταν στα νησιά. Μερικοί από τους µεγαλύτερους µαθηµατικούς στον κόσµο έρχονται φέτος στα Χανιά για να δηλώσουν αυτό ακριβώς µε το κύρος τους και την παρουσία τους: το Αιγαίο είναι Ελληνικό και συνώνυµο Ελληνικής επιστήµης εδώ και 3.000 χρόνια.
Τα προηγούµενα δύο χρόνια το Φεστιβάλ πραγµατοποιήθηκε στη Σάµο. Φέτος πώς επιλέξατε την Κρήτη;
Η Σάµος και ωραίο νησί είναι και πατρίδα του Πυθαγόρα. Στερείται όµως υποδοµών για να συνεχίζει να δέχεται ένα πρότζεκτ που κάθε χρόνο µεγαλώνει σηµαντικά. Το σηµαντικότερο, όµως, είναι πως στερείται φιλοδοξίας! Αυτή τη φιλοδοξία για σηµαντική αλλά φιλική στον άνθρωπο ανάπτυξη που συνάντησα στο πρόσωπο του Καλογερή.
Το “Festum π”
µε λίγα λόγια…
– Ο στόχος: Η ίδρυση ενός ∆ιεθνούς Κέντρου Πυθαγορείων Σπουδών (Μαθηµατικά/Μουσική) στο Αιγαίο Πέλαγος, στο µοντέλο του Ινστιτούτου Μαθηµατικών Ερευνών Oberwolfach, και παράλληλα η δηµιουργία µιας Ορχήστρας του Αιγαίου κι ενός ετήσιου Φεστιβάλ Μουσικής.
– Ο λόγος: Στην εποχή της Τεχνητής Νοηµοσύνης είναι επιτακτική ανάγκη αφενός να συνεχιστεί η έρευνα του Πυθαγόρα, ο οποίος θεωρούσε τη Μουσική ως µια Μαθηµατική Επιστήµη και αφετέρου να αναβαθµιστούν οι µαθηµατικές σπουδές στην Ελλάδα.
– Γιατί στο Αιγαίο: Η Γεωγραφία είναι Γεωπολιτική και έχει αφήγηµα: το Αιγαίο, γνωστό σήµερα ως χώρος διακοπών, πάντα υπήρξε χώρος αδιάκοπης επιστηµονικής έρευνας των Ελλήνων από την αρχαιότητα (Γέµινος της Ρόδου, Οινοπίδης της Ρόδου, Πυθαγόρας και Αρίσταρχος της Σάµου) µέχρι τις µέρες µας.
– Ποιοι το υποστηρίζουν: Ακαδηµία Αθηνών / Cédric Villani, (Fields medal 2010, σύµβουλος του προέδρου Μακρόν σε θέµατα Τεχνητής Νοηµοσύνης) / Katia & Marielle Labeque / Academy of St Martin in the Fields / Université Paris-Saclay (πρώτη µαθηµατική σχολή Shanghai ranking) / Conservatoire de Paris CNSMDP / Γαλλικό Υπουργείο Ανώτατης Παιδείας & Έρευνας / Laurence Auer (πρέσβης της Γαλλίας στην Ελλάδα) / Υπουργείο Εξωτερικών / Υπουργείο Πολιτισµού / Ερευνητικό Κέντρο ∆ηµόκριτος / Ίδρυµα Τεχνολογίας και Έρευνας, Περιφέρεια Κρήτης / Centre Culturel Hellénique.
Πού, πότε, τι:
– Χανιά από 8 έως 20 Ιουλίου 2024
– 2 διεθνή συνέδρια που φιλοξενηθούν στο ΜΑΙΧ: Μαθηµατικών (µε οργανωτή το Université Paris Saclay) και Μουσικολογίας (µε οργανωτή το Εθνικό Ωδείο Παρισίων).
– 20 καθηγητές Μαθηµατικών και Μουσικολογίας από Γαλλία και Ελλάδα και 50 υπότροφοι φοιτητές από τα δυο κράτη θα συµµετέχουν στις εργασίες των συνεδρίων.
– 8 συναυλίες – µουσικές παραστάσεις µε δωρεάν είσοδο για το κοινό, στο Θέατρο “Μίκης Θεοδωράκης”, το Βενιζέλειο Ωδείου Χανίων και το Μουσείο Τυπογραφίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη.
– ∆ωρεάν masterclasses πιάνου για µαθητές από την Κρήτη από τον Sodi Braide, επίτιµο καθηγητή στο Ωδείο της Γενεύης. Τα µαθήµατα θα γίνουν 15 και 16 Ιουλίου στο Βενιζέλειο Ωδείο Χανίων. Θα επιλεχθούν 4 µαθητές µετά από αποστολή βίντεο στο venizeleioodeio@gmail.com, ενώ οι µαθητές που δεν θα επιλέγουν για να παίξουν µπορούν να παρακολουθήσουν τα µαθήµατα.
– 4 διαλέξεις µε ελεύθερη είσοδο για το ευρύ κοινό.
Το πρόγραµµα των µουσικών παραστάσεων
Στο πλαίσιο του “Festum π” θα πραγµατοποιηθούν συναυλίες µε ελεύθερη είσοδο για το κοινό.
Ειδικότερα:
– Στις 9 Ιουλίου στο θέατρο “Μίκης Θεοδωράκης”: ρεσιτάλ πιάνου από τον Sodi Braide.
– Στις 11 Ιουλίου στο θέατρο “Μίκης Θεοδωράκης”: Ρεσιτάλ πιάνου από τον Bertrand Maury.
– Στις 12 Ιουλίου στο θέατρο “Μίκης Θεοδωράκης”: ρεσιτάλ πιάνου από τον Βασίλη Βαρβαρέσο.
– Στις 13 Ιουλίου στο θέατρο “Μίκης Θεοδωράκης”: συναυλία των Σίµου Παπάνα (βιολί), ∆ήµου Γκουνταρούλη (βιολοντσέλο) και Βασίλη Βαρβαρέσο (πιάνο).
– Στις 14 Ιουλίου στο θέατρο “Μίκης Θεοδωράκης”, εορτασµός της εθνικής γιορτής της Γαλλίας:
– 19:30 ∆ηµήτρης Βακάκης (λύρα) και Karol Beffa (πιάνο): Μια γέφυρα µουσικού αυτοσχεδιασµού ανάµεσα στα Χανιά και το Παρίσι
– 20:30, προβολή βωβού γαλλικού κινηµατογράφου συνοδευµένη στο πιάνο από τον Karol Beffa.
– Στις 16 Ιουλίου στο Μουσείο Τυπογραφίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη, συναυλία των Σίµου Παπάνα (βιολί) και ∆ήµου Γκουνταρούλη (βιολοντσέλο).
– 17 Ιουλίου στο Βενιζέλειο Ωδείο Χανίων, ρεσιτάλ πιάνου της Arielle Beck.
