«Αδικεί πολλάκις ο μη ποιών τι, ου μόνον ο ποιών τι» (=Συχνά αδικεί αυτός που δεν κάνει κάτι -μπροστά στην αδικία- όχι μόνον αυτός που αδικεί)
(Μάρκος Αυρήλιος, «Τα εις Εαυτόν»)(1)
ΤΟ “κατασπάραγμα” της Ουκρανίας από τη Ρωσία του Πούτιν, γίνεται επειδή η χώρα αυτή- πρώην “αποικία” της Σοβιετικής Ένωσης-ανεξαρτοποιήθηκε μετά την κατάρρευση του λεγόμενου “υπαρκτού” σοσιαλισμού (1989) και σήμερα θέλει να αυτονομηθεί πλήρως από τη μέγγενη της Μόσχας. Ο αυτοπροσδιορισμός της και η πιθανή συστοίχησή της με άλλες ελεύθερες ομάδες εθνών αποτέλεσε το casus belli για τον Πούτιν.
Ο ΠΛΑΝΗΤΗΣ υποφέρει κυρίως από επιθετικούς (δήθεν “ειρηνευτικούς”) πολέμους που διεξάγουν κατά καιρούς οι ισχυροί του πλανήτη· ή, άλλοι στρατοί (“αντιπρόσωποι”) υποστηριζόμενοι από αυτούς. Όπως συνέβη παλαιότερα με τη Γιουγκοσλαβία, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, τη Γεωργία, τη Συρία, και πριν 48 χρόνια με την Κύπρο. Η διεθνής κοινότητα μόνο τώρα (Ουκρανία), δείχνει να συν-κινείται, να ευαισθητοποιείται!
Η ΕΙΣΒΟΛΗ της Ρωσίας σε γειτονικά της εδάφη ξαναφέρνει στο προσκήνιο το πόσο επικίνδυνο είναι να γειτονεύεις με χώρες που κυβερνώνται από αυταρχικούς κι αδίστακτους ηγέτες. Οι οποίοι, περιφρονώντας το διεθνές – και το εθιμικό- δίκαιο, επιδιώκουν, βασιζόμενοι στη βία, μια αναθεώρηση διεθνών συνθηκών, άρα και συνόρων. Μιλάμε για καθεστώτα ανελεύθερα που συνδυάζουν τον αυταρχισμό ως μέθοδο διακυβέρνησης της χώρας τους και την καπιταλιστική ολιγαρχια ως εργαλείο υπονόμευσης ή καθυπόταξης των εσωτερικών τους αντιπάλων, καθώς κι ως μέσο προσωπικού πλουτισμού. Έχουν μια ακραία ιδεολογία που πηγάζει από έναν άκρατο υπό συνεχή αναμόχλευση εθνικισμό (Ρωσία) και διαθέτουν μια διαδικτυακή στερεότυπη προπαγάνδα· σε αντίθεση ας πούμε με την υπερτερούσα ψηφιακή αντίσταση (Ουκρανία) που υπερέχει σε συναίσθημα και εικόνα .
ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ για ηγέτες κυνικούς, με υπερτροφικό εγώ και αδειανό συναισθηματικό κόσμο -όπως λέει ο φιλόσοφος Στ. Ράμφος. Η εξουσία και η πάση θυσία διατήρησή της είναι το καλύτερο “αφροδισιακό” τους. Τους ενδιαφέρει η συνεχής “χλιδάτη” προβολή (το φαίνεσθαι), γι αυτό και κτίζουν δυσανάλογα προκλητικά για την οικονομία της χώρας τους παλάτια (Ερντογάν), όπου αυτοπεριορίζονται φοβούμενοι την οργή των υπηκόων τους. Είναι επικίνδυνα “ομοιώματα” του Χίτλερ, γι αυτό και ικανά για τα πάντα.
ΤΕΤΟΙΟΙ ηγέτες κυριαρχούνται από υπεροψία, συγκεντρωτισμό και μια “πατερούλικη” (σταλινική) συμπεριφορά απέναντι στους λαούς τους. Δεν απολογούνται στους λαούς τους για “έργα” τους. Αν διάβαζαν λίγο Θουκιδίδη, ίσως ενεργούσαν πιο συνετά: “Πριν εμπλακείτε σε πόλεμο”, τονίζει ο μεγάλος ιστορικός, “αναλογιστείτε καλά πόσο μεγάλες είναι οι πιθανότητες το να πέσει έξω κανένας στους υπολογισμούς του· γιατί ο πόλεμος συνήθως παίρνει μεγάλο μάκρος και τις πιο πολλές φορές τ΄αποτελέσματα εξαρτώνται από την τύχη” (Θουκιδίδης, Ιστορία, Α, 78). Το κακό που διατείνονται οι σημερινοί πολεμοχαρείς ηγέτες ότι θα “διορθώσουν” με τον πόλεμο, είναι κατά πολύ κατώτερο από τα δεινά που επιφέρει ο ίδιος ο πόλεμός τους.
… Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ Ιστορία είναι ρευστή (“ο ρους της ιστορίας”). Με τα χρόνια και τις ανανεούμενες συνθήκες διαβίωσης, τα κράτη αλλάζουν φιλίες ή συμμαχίες, ανάλογα με τα συμφέροντά τους. Ποιος λησμονεί αυτό που έλεγε η Θάτσερ: “δεν έχουμε φίλους, δεν έχουμε εχθρούς, έχουμε μόνο συμφέροντα”. Έτσι, δεν υπάρχουν πάντα οι ίδιοι γεωπολιτικοί προσανατολισμοί, ούτε τα ίδια σταθερά κίνητρα και βλέψεις (πλην Τουρκίας έναντι Ελλάδας και Κύπρου). Αλλά και οι πολίτες δεν αντιδρούν κατά τρόπο αναμενόμενο, παρά μόνο όταν κάνουν βαρύτατα λάθη οι ηγέτες τους. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων των φιλοπόλεμων ηγετών είναι η εκ προοιμίου παραπλάνηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης, με καλοστημένα και ελεγχόμενα ψεύδη. Και επειδή η αλήθεια, ως γνωστόν, είναι μόνον η απόλυτα σύμφωνη προς την επιστημονικά αποδεδειγμένη πραγματικότητα, ο επιτιθέμενος καταφεύγει με έμφαση στα fake news.
ΤΙ είναι ο πόλεμος; Δυο ποιητές, ο Ζακ Πρεβέρ κι ο Μανώλης Αναγνωστάκης, μας το λένε με τον τρόπο τους:
La guerre (2)
“Ξεριζώνετε/ηλίθιοι
ξεριζώνετε
Όλα τα νέα δέντρα με το παλιό τσεκούρι
τα ξεριζώνετε
Ξεριζώνετε/ηλίθιοι
ξεριζώνετε
Και τα γέρικα δέντρα με τις γέρικες ρίζες
τις γέρικες μασέλες
τα προσέχετε
Και κρεμάτε μια ταμπέλα
Δέντρα του καλού και του κακού
Δέντρα της Νίκης/Δέντρα της Ελευθερίας
Και το έρημο δάσος βρωμίζει το δάσος το παλιό το
ρημαγμένο/και φεύγουν τα πουλιά
και σεις μένετε εκεί τραγουδώντας
μένετε εκεί/ηλίθιοι
τραγουδώντας θούρια και παρελαύνοντας”.
Ο πόλεμος (3)
(…) “Σιγά-σιγά αδειάσανε οι δρόμοι και τα σπίτια, όμως ακόμη κάποιος έμεινε και τρέχει να προφτάσει
Και ρυθμικά χτυπήσανε μια-μια οι ώρες κι ανοίξανε πόρτες
και παράθυρα μ’ εξαίσιες αποκεφαλισμένες μορφές
Ύστερα ήρθανε τα λάβαρα, οι σημαίες και οι φανφάρες κι οι τοίχοι γκρεμιστήκανε από τις άναρθρες κραυγές
Πτώματα ακέφαλα χορεύανε τρελά και τρέχανε σα μεθυ-
σμένα όταν βαρούσανε οι καμπάνες
Τότε, θυμάσαι που μου λες: Ετέλειωσεν ο πόλεμος!
Όμως ο Πόλεμος δεν τέλειωσεν ακόμα.
Γιατί κανένας πόλεμος δεν τέλειωσε ποτέ!”
ΣΤΙΣ ανθρώπινες κοινωνίες οι κατακτητικοί πόλεμοι γίνονται περίπου σαν “σπορ”-όπως το κυνήγι με τα θηράματα: είναι ανηλεείς με πάρα πολλά θύματα αμάχων (“παράπλευρες απώλειες”) και εκατομμύρια πρόσφυγες! Στόχος δεν είναι μόνο ο κορεσμός της απληστίας (έλεγχος ενεργειακών πηγών, περασμάτων, ανατροπών μη αρεστών καθεστώτων κ.λπ.), ούτε ο πειθαναγκασμός ενός λαού σε μια ολοκληρωτική, οργουελικής μορφής, κυβέρνηση. Κυρίως είναι η ικανοποίηση του “εγω” ενός παρανοϊκού “ηγέτη”, ενός Κρέοντα κάθε εποχής.
ΦΥΣΙΚΑ και γίνονται διαπραγματεύσεις μεταξύ εμπολέμων, διότι “κανένας δεν είναι τόσο ανόητος, ώστε να προτιμάει τον πόλεμο και όχι την ειρήνη”, όπως λέει κι ο Ηρόδοτος (Ιστορία, Α, 87). Όμως ένας πολεμοχαρής ηγέτης κάνει προσχηματικές διαπραγματεύσεις, μέχρι να επιτύχει τους στόχους που θέλει στα πεδία των μαχών… Με τον πόλεμο στην Ουκρανία και την απροσδόκητη σύμπτυξη εναντίον του Πούτιν σχεδόν ολόκληρου του πλανήτη, πρέπει να ξαναθυμηθούμε και να αγωνιστούμε γι αυτό που έλεγε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζον Φίτζεραλντ Κένεντι (JFK) (1917-1963): “Η ανθρωπότητα θα πρέπει να θέσει τέρμα στον πόλεμο, διαφορετικά ο πόλεμος θα θέσει τέρμα στην ανθρωπότητα”. (4-3-2022)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
– (1) Μάρκος Αυρήλιος (Marcus Aurelius Antoninus (121-180 μ.X.) Θεωρειται ο τελευταίος ισχυρός εκπρόσωπος του Αρχαίου Κόσμου και του Στωϊκισμού. Ρωμαίος αυτοκράτορας (161–180 μ.Χ.), λάτρης της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στην οποία έγραψε “Τα εις εαυτόν”
-(2) Ζακ Πρεβέρ, “Ποιήματα” (Jacques Prévert, 1900-1977) (Poemes, La guerre (Ο πόλεμος), σελ. 81-82) σε μετάφραση Βαγγέλη Χατζηδημητρίου, έκδ. Νέοι Στόχοι, Αθήνα, 1970
-(3) Έλληνες Ποιητές (σειρά “Καθημερινής”, 2014), Μανώλης Αναγνωστάκης, Εισαγωγή-Ανθολόγηση, Π. Μπουκάλας, “Ο Πόλεμος”, σελ. 62 (απόσπασμα).
