Luc Ferry
διάσημος γάλλος φιλόσοφος
Εκδόσεις Πλέθρον
Μετάφραση:
Τάσος Μπέτζελος
2008
H ανθρώπινη περατότητα-φιλοσοφία και η ενατένιση της τάξης του κόσμου είμαστε ένα αιώνιο θραύσμα του κόσμου. Μια νέα θεωρία της γνώσης και μια τάξη του κόσμου που δεν είναι πλέον δεδομένη αλλά κατασκευασμένη ο χαμένος ανθρωπισμός και πολλά άλλα σημαντικά θέματα στα οποία θα αναφερθούμε σε έξι επόμενα άρθρα.
ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΚΑΚΟ
Ζούμε σε μια εξαιρετικά δύσκολη εποχή, γεμάτη τρόμους, συνεχείς φόβους, βιώνοντας καθημερινά το καθημερινό αβέβαιο, περιμένοντας την καταστροφή με διάφορες μορφές από τις επιβαρύνσεις της φύσης, από τις δυσμενείς κοινωνικές συνθήκες, από την εντεινόμενη βία και ανασφάλεια, από την δραματική ανεργία, από ατυχήματα, από το κοινωνικό σύνολο των ανθρώπων στη χώρα μας, όπως, και σε άλλες χώρες να περνούν μεγάλο μέρος της ζωής τους περιμένοντας το κακό. Ένα άλλο όμως μέρος των ανθρώπων της σύγχρονης καθημερινότητας ζουν φαινομενικά, χωρίς αυτό το καταθλιπτικό άγχος. Θεωρούν, μάλιστα ότι τέτοιοι προβληματισμοί δεν έχουν θέση στην καθημερινή ζωή, γιατί εκφράζουν μια νοσηρή τάση, που ελάχιστα απέχει από την παθολογία.
ΖΗΤΩΝΤΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ
Αυτή την διπλή κοινωνική πραγματικότητα την βιώνουν οι άνθρωποι από τους αιώνες των αιώνων, ως σήμερα, αναζητώντας απαντήσεις για την αντιμετώπιση όλων αυτών των δυσκολιών.
Αυτές τις αναζητήσεις τρόπων ζωής, αναζήτησε ο Φιλόσοφος Luc Ferry που τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 25 γλώσσες. Γενικός τίτλος του βιβλίου στο οποίο αναφερόμαστε σήμερα είναι: ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΝΑ ΖΟΥΜΕ, Φιλοσοφική πραγματεία για τις νεώτερες γενιές, μετάφραση: Τάσος Μπέτζελος (το αξιόλογο αυτό βιβλίο εκδόθηκε από τις ποιοτικές εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ Λ. ΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ & ΣΙΑ ΕΕ)
Στον δημιουργικό πρόλογό του ο φιλόσοφος και συγγραφέας Luc Ferry στις 5 σελίδες του γράφει και τα εξής: «Το ανά χείρας σύντομο βιβλίο οφείλει την ύπαρξή του σε φιλικές συναντήσεις. Μολονότι ξαναγράφτηκε και συμπληρώθηκε, διατηρεί το ύφος του προφορικού λόγου».
ΜΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΤΑ ΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΑΠΛΗ
Ο στόχος του είναι ταπεινός μα και φιλόδοξος. Ταπεινός επειδή απευθύνεται σε ένα κοινό μη ειδικών, σαν τους νέους που συζητούσα τότε. Φιλόδοξος επειδή δεν έκανα ούτε ένα βήμα πίσω χάριν των απαιτήσεων της απλούστευσης, οπότε έκρινα πως θα μπορούσαν να διαστρεβλώσουν την παρουσίαση των μεγάλων ρευμάτων σκέψης. Από σεβασμό προς τα μεγάλα φιλοσοφικά έργα δεν θα μπορούσα να, τα γελοιογραφήσω για δήθεν παιδαγωγικούς σκοπούς. Για να προσθέσει. Η σαφήνεια αποτελεί βασική υποχρέωση μιας εργασίας, που απευθύνεται σε αρχάριους, αλλά πρέπει να επιτυγχάνεται δίχως να καταστρέφει το αντικείμενό της, γιατί αλλιώς δεν έχει καμία αξία….. Προσπάθησα, λοιπόν να παρουσιάσω μια εισαγωγή όσο το δυνατόν πιο απλή, με σεβασμό όμως στον πλούτο και το βάθος των φιλοσοφικών ιδεών. Σκοπός της δεν είναι να προσφέρει απλώς μια πρόγευση αυτών των ιδεών, ένα υποτυπώδες περίγραμμα ή μια σύνοψή τους με βάση τις επιταγές της εκλαΐκευσης, αλλά να τις φέρει στο φως δίχως να τις αλλοιώσει, ώστε να μπορεί να ικανοποιήσει δύο απαιτήσεις: Αυτήν ενός ενήλικα που θέλει να μάθει τί είναι φιλοσοφία αλλά δεν σκοπεύει αναγκαστικά να προχωρήσει παρακάτω, και εκείνη ενός εφήβου που θέλει ενδεχομένως να εμβαθύνει περισσότερο αλλά δεν διαθέτει ακόμη τις απαραίτητες γνώσεις για να μπορέσει να ξεκινήσει από μόνος του την μελέτη ορισμένων δύσκολων συγγραφέων. Γι’ αυτό προσπάθησα να εστιάσω τις σημαντικότερες περιόδους της ιστορίας της σκέψης.
Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΒΟΗΘΑ Ν’ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΦΟΒΟΥΣ
Ωστόσο, κάθε μέρα και περισσότερο συνειδητοποιώ ότι η, φιλοσοφία κάθε άλλο παρά ανήκει σ’ αυτό που ονομάζουμε «γενική παιδεία….», αλλά, με το πέρασμα των χρόνων σχημάτισα την πεποίθηση ότι είναι καλό για όλους, ακόμα και για εκείνους που δεν πρόκειται να στραφούν στη φιλοσοφία να την έχουν μελετήσει έστω και λίγο, για δύο απλούς λόγους: α) γιατί χωρίς αυτήν δεν μπορούμε να καταλάβουμε τίποτε από τον κόσμο στον οποίο ζούμε και β) λόγος είναι ότι η φιλοσοφία παρέχει τις πιο χρήσιμες γνώσεις ακόμα και από τις ιστορικές επιστήμες. Πάντως, η φιλοσοφία μπορεί να μας βοηθήσει να νικήσουμε τους φόβους που παραλύουν τη ζωή, και θα ήταν λάθος να πιστέψουμε ότι μπορεί σήμερα η φιλοσοφία ν’ αντικατασταθεί από την ψυχολογία.
Πρώτος στόχος των σχολών της Ελληνικής αρχαιότητας ήταν να μάθουμε ΝΑ ΖΟΥΜΕ και να μη φοβόμαστε πλέον τα διάφορα πρόσωπα ΘΑΝΑΤΟΥ….
ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΑΛΛΑΖΟΥΝ…
Ακόμα, στην τρίτη σελίδα της πυκνής και σημαντικής εισαγωγής του ο φιλόσοφος Luc Ferry τονίζει ότι: Όταν μια επιστημονική θεωρία αποδεικνύεται εσφαλμένη, όταν την αναιρεί κάποια άλλη που είναι καταφανώς ορθότερη, τότε πέφτει σε αχρηστία και δεν ενδιαφέρει πλέον κανέναν- πέραν ορισμένων ειδικών – τουναντίον οι μεγάλες φιλοσοφικές απαντήσεις που έχουν διατυπωθεί από τα βάθη του χρόνου για τα ερωτήματα της ύπαρξης είναι πάντα ζωντανές. Ενώ, οι φιλοσοφίες του παρελθόντος μπορούν ακόμα να μας μιλήσουν. Ένα δεδομένο που αξίζει από μόνο του σήμερα να μας προβληματίσει…
Γιατί οι μεγάλες φιλοσοφικές απαντήσεις που έχουν διατυπωθεί από τα βάθη του χρόνου για τα ερωτήματα της ύπαρξης «ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΖΩΝΤΑΝΕΣ». Για να συμπληρώσει ο φιλόσοφος Luc Ferry «Από αυτή την άποψη, θα μπορούσαμε να παραλληλίσουμε την ιστορία της φιλοσοφίας, περισσότερο με την ιστορία της τέχνης, παρά με τη ιστορία των επιστημών». Όπως ακριβώς τα έργα του Μπρακ ή του Καντίσκυ δεν είναι πιο «όμορφα» από τα έργα του Βεέρμερ ή του Μανέ. Ομοίως οι στοχασμοί του Χαντ ή του Νίτσε για το νόημα ή του μη νόημα της ζωής δεν είναι ανώτεροι (ούτε όμως κατώτεροι) από τους στοχασμούς του Επίκτητου, του Επίκουρου ή του Βούδα.
ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΑΞΙΖΟΥΝ ΟΙ ΑΡΧΑΙΕΣ ΣΟΦΙΕΣ
Σ’ αυτούς τους μεγάλους στοχαστές συναντούμε προτάσεις για τη ζωή, σκέψεις για την αντιμετώπιση της πραγματικότητας που συνεχίζουν ν’ απευθύνονται σ’ εμάς διαμέσου των αιώνων και που τίποτα δεν μπορεί να τις καταστήσει ξεπερασμένες. Σε αντίθεση με τις επιστημονικές θεωρίες του Πτολεμαίου ή του Ντεκάρτ, που είναι ριζικά «ξεπερασμένες» και διατηρούν μόνο ένα ιστορικό ενδιαφέρον.
Για να έχουμε ακόμα και σήμερα κατά τον Ferry τη δυνατότητα να αντλήσουμε διδάγματα από τις αρχαίες θεωρίες της Σοφίας, με τον ίδιο τρόπο που μπορούμε να θαυμάζουμε έναν αρχαίο Ελληνικό Ναό ή μια κινέζικη καλλιγραφία, χωρίς αυτό να μας εμποδίζει να ζούμε στον 21ο αιώνα.
Για να ολοκληρώσει τον σημαντικό πρόλογό του λέγοντας: «Ακολουθώντας το πρότυπο του πρώτου εγχειριδίου φιλοσοφίας που γράφτηκε στην ιστορία από τον Επίκτητο, αυτό το μικρό βιβλίο απευθύνεται στον αναγνώστη του, χρησιμοποιώντας το δεύτερο ενικό πρόσωπο και τούτο επειδή απευθύνεται εν πρώτοις σε έναν μαθητή…..»
Η ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΤΟΥ ΡΑΦΑΗΛ
Στο βιβλίο (307 σελίδες) του Luc Ferry, το εξώφυλλο εικονίζει έργο του μεγάλου ζωγράφου Ραφαήλ, με θέμα την Αρχαία σχολή Αθηνών λεπτ. Βατικανό, 1509 έως 1510.
Στο κέντρο δεσπόζουν (από αριστερά) ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης, αριστερά του Πλάτωνα διακρίνονται ο Σωκράτης και ο Ξενοφών και πιο κάτω από την πλευρά του Πλάτωνα διακρίνεται ο Ηράκλειτος σε περίσκεψη και στη μέση ξαπλωμένος ο Διογένης.
Στο οπισθόφυλλο ο συγγραφέας Luc Ferry σε λίγες σειρές απευθύνεται στον αναγνώστη λέγοντας:
«Θα σου διηγηθώ την ιστορία της φιλοσοφίας. Όχι όλη βέβαια, αλλά τις πέντε βασικότερες στιγμές της. Θα σου παρουσιάζω κάθε φορά το παράδειγμα μιας ή δύο κοσμοθεωριών ή, όπως ενίοτε λέγεται, ενός ή δύο σημαντικών «συστημάτων σκέψης» που συνδέονται με κάποια ιστορική περίοδο, ώστε να μπορέσεις να αρχίσεις να διαβάζεις από μόνος σου Φιλοσοφία, αν έχεις τη διάθεση.
Θέλω επίσης να σου εγγυηθώ εξαρχής αν κάνεις τον κόπο να με ακολουθήσεις. Θα μάθεις πραγματικά τι είναι φιλοσοφία».
Η ΜΕΓΑΛΗ ΙΔΙΟΤΡΟΠΙΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ
Το σημερινό κείμενο θα το ολοκληρώσουμε με ένα απόσπασμα από το πρώτο κεφάλαιο με τίτλο: «ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ»
… «είναι ευκταίο να χρησιμοποιούμε την τέχνη του στοχασμού στη φιλοσοφία, είναι επίσης ευκταίο να φιλοσοφούμε ει δυνατόν με αυστηρότητα, και ορισμένες φορές με κριτική η διερευνητική ματιά. Όλα αυτά όμως δεν έχουν τίποτα το ιδιαίτερο. Είμαι βέβαιος ότι γνωρίζεις κι εσύ ο ίδιος πολυάριθμες άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες όπου θέτουμε επίσης ερωτήματα στον εαυτό μας και προσπαθούμε να διατυπώσουμε τα επιχειρήματα όμως όσο επαρκέστερα γίνεται, χωρίς ωστόσο να είμαστε φιλόσοφοι. Οι βιολόγοι και οι καλλιτέχνες, οι φυσικοί και οι μυθιστοριογράφοι, οι μαθηματικοί και οι θεολόγοι και επίσης οι πολιτικοί στοχάζονται ή προβληματίζονται, δεν είναι ωστόσο απ’ όσο ξέρω, φιλόσοφοι…. Μια από τις μεγαλύτερες ιδιοτροπίες της εποχής μας είναι η αναγωγή της φιλοσοφίας, σ’ ένα «κριτικό στοχασμό» ή επίσης σε μια θεωρία της επιχειρηματολόγησης. Όμως, η φιλοσοφία δεν είναι ούτε πολιτικό εργαλείο, ούτε δεκανίκι της ΗΘΙΚΗΣ…..
Λόγω του σημαντικού ενδιαφέροντος του βιβλίου εμείς θα αναλύσουμε τα κατωτέρω κεφάλαια
ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΝΑ ΖΟΥΜΕ / Φιλοσοφική πραγματεIα για τις νεώτερες γενιές
Το ιδιαίτερα ενδιαφέρον αυτό βιβλίο έχει τον πρόλογο, στον οποίο αναφέρθηκα και έξι μεγάλα κεφάλαια με τους κάτωθι τίτλους:
Κεφ. 1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Κεφ. 2 ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΓΑΠΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΣΤΩΙΚΟΥΣ
Κεφ. 3 Η ΝΙΚΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ ΕΠΙ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
Κεφ. 4 Ο ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ Ή Η ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
Κεφ. 5 Η ΜΕΤΑΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΝΙΤΣΕ και
Κεφ. 6 ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΜΗΣΗ Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
