Β’ κείμενο από το βιβλίο
Μαθαίνοντας να ζούμε
το α΄ κεφάλαιο έχει τίτλο:
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ;
Luc Ferry
διάσημος γάλλος φιλόσοφος Εκδόσεις Πλέθρον
Μετάφραση: Τάσος Μπέτζελος
2008
Με βασικό ερώτημα την ανθρώπινη περατότητα, αναζητώντας τη σωτηρία με κατάματη απάντηση του χριστιανισμού. Ενώ, η φιλοσοφία και η θρησκεία είναι δύο αντικρουόμενοι τρόποι προσέγγισης της Σωτηρίας.
Ομως ο αρχαίος φιλόσοφος ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ορίζει για παράδειγμα τη φιλοσοφία ως «Ιατρική της Ψυχής» που ύστατος σκοπός τα είναι να μας βοηθήσει να καταλάβουμε ότι «δεν πρέπει να φοβούμαστε το θάνατο». Όμως ο ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ της μεγάλης σχολής του Στωικισμού δεν διστάζει να αναγάγει όλους τους φιλοσοφικούς προβληματισμούς σε μια και μοναδική πηγή: τον φόβο του θανάτου…».
ΔΙΨΑ ΓΙΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΩΤΗΡΙΑΣ
Το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του Luc Ferry «Μαθαίνοντας να ζούμε» έχει τον Γενικό τίτλο «ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ» με τους κάτωθι υπότιτλους:
1) Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ και
2) Οι τρεις διαστάσεις της φιλοσοφίας
3) Η κατανόηση της πραγματικότητας (θεωρίας), Δίψα για δικαιοσύνη (ηθική) και η αναζήτηση της σωτηρίας (Σοφία).
Στο προηγούμενο κείμενό μας με πολυάριθμες δραστηριότητες με ερωτήματα στον εαυτό μας (χωρίς να είμαστε κατά κανένα τρόπο φιλόσοφοι), όμως, ο στοχασμός και η επιχειρηματολογία είναι εξόχως αξιέπαινες δραστηριότητες. Είναι μάλιστα απαραίτητες για τη διαμόρφωση σωστών πολιτών ικανών να συμμετέχουν με αυτόνομο τρόπο στη ζωή της πολιτείας. Αλλά, όμως, αποτελούν και μέσα για άλλους σκοπούς.
ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΟΝ ΣΕ ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΘΕΙΟ
Για να προτείνει ο Ferry, στον συνομιλητή του να αφήσουν πίσω τους αυτές τις κοινοτυπίες και να δεχθεί, προσωρινά μια εντελώς διαφορετική οπτική γωνία μέχρι να διαμορφώσει από μόνος του μια ξεκάθαρη γνώμη. Η άποψη που θα σου παρουσιάσω ξεκινά από μια απλούστατη σκέψη, η οποία όμως εμπεριέχει εν σπέρματι το κεντρικό προβληματισμό κάθε φιλοσοφίας: Το ανθρώπινο ον, σε αντίθεση με το Θεο…. «Το ανθρώπινο ον, λοιπόν, είναι θνητό ή για να μιλήσουμε, όπως οι φιλόσοφοι, είναι «πεπερασμένο» περιορισμένο στον χώρο και στον χρόνο…. Γνωρίζει ότι θα πεθάνει, τόσο αυτό όσο και οι δικοί του που τους αγαπά». Για να προσθέσει σ’ αυτό το κρίσιμο σημείο ο Ferry ότι ο κάθε άνθρωπος δεν μπορεί να μην αναρωτηθεί γι’ αυτή την κατάσταση που προκαλεί ανησυχία η μάλλον μοιάζει παράλογη και ανυπόφορη. Για να στρέφεται κατ’ αρχάς στις θρησκείες που εκφράζουν τον λόγο και την υπόσχεση της σωτηρίας.
Ο ΤΡΟΜΑΚΤΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΚΑΙ Η ΑΙΩΝΙΑ ΖΩΗ…
Όμως, ποια καταστροφή, από ποιόν τρομακτικό κίνδυνο οι θρησκείες θα μας βοηθήσουν να ξεφύγουμε; Γνωρίζεις ήδη την απάντηση. Από τον ΘΑΝΑΤΟ ασφαλώς. Γιαυτό όλες οι θρησκείες με διαφορετικούς τρόπους η κάθε μια υπόσχονται την αιώνια ζωή.
Στο ευαγγέλιο του Ιωάννη, ο Ιησούς βιώνει, ο ίδιος την εμπειρία του θανάτου του φίλου του του Λάζαρου. Όπως κάθε άνθρωπος, θρηνεί, βιώνει την εμπειρία σαν κι όλοι μας. Αλλά σε αντίθεση με όλους εμάς τους απλούς θνητούς, έχει τη δυνατότητα ν’ αναστήσει τον φίλο του.
Η ΑΓΑΠΗ ΠΙΟ ΔΥΝΑΤΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ
Και το κάνει, για ν’αποδείξει όπως λέει – ότι «η αγάπη είναι πιο δυνατή από το ΘΑΝΑΤΟ». Αυτό ακριβώς, όμως είναι το μήνυμα του χριστιανισμού, αποτελεί κατά βάθος την ουσία της χριστιανικής «διδασκαλίας της Σωτηρίας»: Όπου, ο θάνατος, για όσους αγαπούν, για όσους εμπιστεύονται τον Λόγο του χριστού δεν είναι μια επίφαση, και μετάβαση. Με την χάρη στην αγάπη αλλά και την πίστη, μπορούμε να εξασφαλίσουμε την αθανασία… Με την απάντηση του χριστιανισμού να αντιμετωπίζει το πρόβλημα κατάματα. Γιατί πράγματι, τι επιθυμούμε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο;
Επιθυμούμε να μην είμαστε μόνοι, να μας καταλαβαίνουν, να μας αγαπούν, να μην αποχωριστούμε τους δικούς μας, και (εν ολίγοις) να μην πεθάνουνε, ούτε οι δικοί μας, ούτε εμείς….
Όμως, η πραγματική ύπαρξη διαψεύδει κάποια μέρα αυτές τιε προσδοκίες…
ΓΙΑ ΝΑ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΖΗΣΟΥΜΕ ΚΑΙ ΝΑ ΧΑΙΡΟΜΑΣΤΕ
Όμως, αυτό το μείζον θέμα θα βασανίσει αργά ή γρήγορα τούτο, το δύστυχο και πεπερασμένο ΟΝ που λέγεται άνθρωπος, αφού μόνο αυτός γνωρίζει ότι ο χρόνος του είναι μετρημένος. Ότι το ανεπανόρθωτο δεν είναι ψευδαίσθηση, ότι οφείλει να σκεφτεί τι πρέπει να κάνει κατά τη διάρκεια της σύντομης επίγειας ζωής του… Όμως, για να ζήσουμε ελεύθεροι, για να μπορούμε να χαιρόμαστε, για να μπορούμε νάμαστε γενναιόδωροι και να αγαπούμε οφείλουμε πρώτα και κύρια να υπερνικήσουμε το ΦΟΒΟ ή μάλλον, τους φόβους, στον βαθμό που οι εκφάνσεις του ΜΗ ΑΝΑΣΤΡΕΨΙΜΟΥ είναι πολλές.
Όμως, εκεί ακριβώς διαφέρουν εκ θεμελίων, η θρησκεία και η φιλοσοφία. Γιατί, η μια είναι αντικρουόμενη απέναντι στην άλλη ως αντικρουόμενοι τρόποι προσέγγισης του ζητήματος της σωτηρίας.
Βασικά, οι θρησκείες εκφράζουν Διδασκαλίες της Σωτηρίας χάρη στον θεό. Ενώ, οι μεγάλες φιλοσοφίες της εκφράζουν τη Σωτηρία μέσω του εαυτού μας, χωρίς τη βοήθεια του Θεού.
Ο ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
O ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ορίζει, για παράδειγμα, τη φιλοσοφία ως ιατρική της ψυχής. Αλλά, εκεί ακριβώς βρίσκεται όλο το φιλοσοφικό πρόγραμμα, που ο σημαντικότερος μαθητής του επίκουρου, ο Λουκρήτος παρουσιάζει στο έργο του «περί φύσης».
Για να πει: Ότι χιλιάδες χρόνια πριν – χωρίς να έχει αλλάξει τίποτα. Πρέπει πρωτίστως να καταδιώξουμε και να καταστρέψουμε τον φόβο του ΑΧΕΡΟΝΤΑ (του αρχαιοελληνικού ποταμού του ΑΔΗ) που καθώς φτάνει μέχρι τα μύχια της ύπαρξής μας δηλητηριάζει τη ζωή του ανθρώπου, χρωματίζει κάθε πράγμα με το ζόφο του θανάτου και δεν αφήνει να υπάρχει καμμιά διαυγής και καθαρή χαρά. Αλλά, όλο αυτό τον ζόφο του Αχέροντα τον επιβεβαιώνει και ο Επίκτητος προσαυξάνοντας τον λόγο των καταλυτικών επιδράσεων της θανατοφοβίας λέγοντας στον μαθητή του: «Έχεις πράγματι κατανοήσει ότι η αρχή των δεινών για την άνθρωπο της χαμέρπειας και της δειλίας είναι ο φόβος του θανάτου;» Μάθε να τον αντιμετωπίζεις. Ας στραφούν σ’ αυτόν όλα σου τα λόγια Όλες οι μελέτες, όλα τα αναγνώσματα και θα μάθεις ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος που έχουν οι άνθρωποι για να αισθάνονται ελεύθεροι.
ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΚΟΜΑ
Αλλά, ο Luc Ferry στην αθεϊκή «ουσιαστικά» εκδιήγησή του με τον τίτλο «ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΝΑ ΖΟΥΜΕ» και υπότιτλο «φιλοσοφική πραγματεία για τις νεότερες γενιές» αναφέρεται για το θέμα του καταλυτικού φόβου του θανάτου και σε άλλους φιλοσόφους όπως τον Μονταίνιο που το περίφημο γνωμικό του που το εκτόξευσε λέγοντας: «Για να φιλοσοφείς σημαίνει να μάθεις να πεθαίνεις» ακόμα, όμως, επισημαίνει (τέλος σελ. 26) ότι οι αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι θεωρούσαν ότι το παρελθόν και το μέλλον είναι τα δύο δεινά που ταλανίζουν την ανθρώπινη ζωή, είναι οι δύο εστίες όλων των αγωνιών που βλάπτουν τη μοναδική διάσταση της ύπαρξης που αξίζει να βιωθεί, γιατί το παρελθόν δεν υπάρχει πλέον και το μέλλον δεν υπάρχει ακόμα.
ΠΗΓΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Η ΕΞΙΣΩΣΗ ΘΝΗΤΟΤΗΤΑΣ
Με άλλα λόγια, η εξίσωση «Θνητότητας+Εξίσωση της θνητότητας» εμπεριέχει εν σπέρματι την πηγή όλων των φιλοσοφικών προβληματισμών…. Αν η φιλοσοφία συνιστά αναζήτηση σωτηρίας, στοχασμό για τον χρόνο που φεύγει (ο οποίος είναι περιορισμένος), δεν μπορεί να μην ξεκινήσει διερωτώμενος για τη φύση του κόσμου που μας περιβάλλει. Επομένως, κάθε φιλοσοφία, αντάξια του ονόματος της, ξεκινά από τις φυσικές επιστήμες, που μας αποκαλύπτουν τη δομή του Σύμπαντος (φυσική, μαθηματική, βιολογία κ.λπ.), ιστορικές επιστήμες. Για να προσπαθεί η φιλοσοφία, ανεξάρτητα από τα δεδομένα που πηγάζουν από τις θετικές επιστήμες, να συλλάβει τη φύση της γνώσης, να κατανοήσει τις μεθόδους στις οποίες καταφεύγει για να ανακαλύψουμε τα αίτια ενός φαινομένου, αλλά επίσης και τα όριά της.
Ν’ ΑΝΟΙΞΕΙ Ο ΔΡΟΜΟΣ ΣΤΗ ΣΟΦΙΑ ΠΟΥ ΥΠΕΡΒΑΙΝΕΙ ΚΑΘΕ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Αλλά, ο Luc Ferry θέτει το ερώτημα, «γιατί να προσπαθήσουμε να γνωρίσουμε τον κόσμο και την ιστορία του, γιατί να προσπαθήσουμε να συμβιώσουμε αρμονικά με τους άλλους, ποιος, όμως, είναι ο λόγος ή το νόημα όλων αυτών των προσπαθειών; Εξάλλου, είναι σίγουρο ότι έχουν κάποιο νόημα; Πάντως, όλα αυτά τα ερωτήματα παραπέμπουν στο τρίτο μέρος της φιλοσοφίας που αφορά το ύστατο ερώτημα της ΣΩΤΗΡΙΑΣ ή της ΣΟΦΙΑΣ. Αν η φιλοσοφία, σύμφωνα με την ετυμολογία είναι «αγάπη» για τη Σοφία (Φιλο-σοφία) θα πρέπει σ’ αυτό το σημείο να κάνει πίσω για ν’ανοίξει το δρόμο, στο μέτρο του δυνατού, στην ίδια τη Σοφία. Αυτή, που ασφαλώς υπερβαίνει κάθε φιλοσοφία. Γιατί εκείνος που ζει με ΣΟΦΙΑ έχει επιτέλους νικήσει τους φόβους που ξυπνά μέσα μας η ΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ!
(στο επόμενο «Η ΑΓΑΠΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΣΤΩΙΚΟΥΣ»)
