Μια ήπειρος που μέχρι πρόσφατα θεωρούσε ότι η νεωτερικότητά της είναι αιωνίως ασφαλής ανακαλύπτει τώρα ότι οι πολύτιμες ελευθερίες της βρίσκονται σε κατάσταση πολιορκίας. Στη Γαλλία, η επίθεση ισλαμοφασιστών εναντίον των γραφείων του σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo κατάφερε βαρύ πλήγμα εναντίον μιας βασικής αρχής του Διαφωτισμού, της ελευθερίας της έκφρασης. Αλλού – και πιο πρόσφατα στη Γερμανία -, ισλαμόφοβοι εξτρεμιστές αμφισβητούν την ανοχή πάνω στην οποία η Ευρώπη οικοδόμησε την ειρήνη της. Πρόκειται για μια ανίερη συμμαχία κατά της δημοκρατίας.
Η απάντηση στο μακελειό του Παρισιού ήταν ενθαρρυντική. Οι ηγέτες βρήκαν τις κατάλληλες λέξεις. Ο Φρανσουά Ολάντ υπήρξε απροσδόκητα «προεδρικός», λέγοντας ότι η Γαλλία δέχθηκε επίθεση επειδή είναι μια χώρα ελευθερίας. Η καγκελάριος Μέρκελ, που μοιάζει να έχει κάνει τις σωστές συνδέσεις ανάμεσα στις ποικίλες απειλές που αντιμετωπίζει η δημοκρατική τάξη της Ευρώπης, μίλησε για επίθεση εναντίον των «πολύτιμων αξιών» μας. Λίγες ημέρες νωρίτερα είχε ζητήσει από τους Γερμανούς να μη λαμβάνουν μέρος στις διαδηλώσεις κατά του «εξισλαμισμού».
Τα πλήθη που συρρέουν στις πλατείες και τους δρόμους του Παρισιού κρατώντας πλακάτ που γράφουν «Je suis Charlie» δείχνουν ότι, παρά τη δυσαρέσκειά τους με τις ελίτ, δεν είναι διατεθειμένα να παραιτηθούν από τις ελευθερίες τους. Ακούμε καμιά φορά ότι ζούμε σε μια εποχή όπου ο αυταρχισμός ανθεί εις βάρος της δημοκρατίας. Όμως όλα δείχνουν ότι η ελευθερία και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν πρόκειται να συνθηκολογήσουν εύκολα. Όπως είπε και ο Ολάντ, η ελευθερία θα είναι πάντα πιο ισχυρή από τη βαρβαρότητα.
Αυτό που θέλουν οι δολοφόνοι του Παρισιού, γράφει ο Φίλιπ Στίβενς στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, είναι φυσικά να προκαλέσουν σύγκρουση του ισλάμ με τη Δύση. Τίποτα δεν εξυπηρετεί περισσότερο τους οπαδούς της αλ-Κάιντα και του λεγόμενου Ισλαμικού Κράτους από την κουβέντα για τη σύγκρουση των πολιτισμών. Αυτό που προσεύχονται καθώς ετοιμάζουν τις δολοφονικές τους επιθέσεις είναι να προκαλέσουν ένα κύμα απέχθειας εναντίον όλων των Μουσουλμάνων.
Από την άλλη πλευρά, η λαϊκιστική Δεξιά εμφανίζει το ισλάμ ως απειλή εναντίον της χριστιανικής κληρονομιάς της Ευρώπης. Αυτό που εκτυλίσσεται λοιπόν είναι μια μάχη μεταξύ φονταμενταλιστών. Οι τζιχαντιστές θέλουν τη σαρία. Οι ξενόφοβοι, την εθνική και πολιτισμική ομοιογένεια. Καμιά από τις δύο πλευρές δεν έχει χρόνο για ιδέες ή για διάλογο.
Οι πολιτικοί ηγέτες του «συνταγματικού τόξου» θα πρέπει να μεριμνήσουν ώστε η εκδήλωση αλληλεγγύης προς τους δολοφονημένους δημοσιογράφους και αστυνομικούς να μη διολισθήσει προς έναν άσχημο εθνικισμό. Ο κίνδυνος στη Γαλλία είναι η κατακραυγή αυτής της εβδομάδας να αποβεί προς όφελος του Εθνικού Μετώπου. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν εδώ και καιρό ότι δεν αποκλείεται η Μαρίν Λεπέν να κερδίσει τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών.
Η λαϊκιστική Δεξιά της Ευρώπης έχει πολλά σχήματα και μεγέθη. Το Εθνικό Μέτωπο της Λεπέν επιδιδόταν στον αντισημιτισμό προτού το ισλάμ κριθεί από την αρχηγό του καλύτερος στόχος. Σε χώρες όπως η Ουγγαρία, όπου ένας αυταρχικός πρωθυπουργός περιφρονεί τις φιλελεύθερες δημοκρατικές παραδόσεις, τα παλιά αντιεβραϊκά μίση έρχονται και πάλι στην επιφάνεια. Στη Βρετανία, ο αποδιοπομπαίος τράγος που επέλεξε το Κόμμα της Ανεξαρτησίας είναι οι μετανάστες από τη μετακομμουνιστική Ανατολή.
Ένα άλλο σημείο που ανέδειξαν οι προειδοποιήσεις της Μέρκελ είναι η υποστήριξη της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς από τον Πούτιν. Ο ρώσος πρόεδρος μπορεί να καταδικάζει τους υποτιθέμενους «φασίστες» στο Κίεβο, αλλά στηρίζει ενεργά την ακροδεξιά παντού αλλού. Οι φιλοδοξίες του εκτείνονται πέραν της Ουκρανίας. Η ξενοφοβία και η λατρεία ενός ισχυρού κράτους δεν γνωρίζουν από διακρίσεις μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς.
(Πηγή: Financial Times)
