Η βοτανική οικογένεια των Arecaceae, οι Παλμίδες, εξαιτίας του μεγάλου αριθμού και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των ειδών, είναι ένα πολύ ενδιαφέρον βοτανικό θέμα. Για παράδειγμα τo είδος Lodoicea maldivica, από Σεϋχέλλες, παράγει τους μεγαλύτερους καρπούς του πλανήτη (50 εκ. μήκος και 15-30 κιλά βάρος), ενώ το είδος Raphia regalis, από τη Μαδαγασκάρη, έχει φύλλα μεγέθους 25 μέτρων.
Aκόμη, το είδος Corypha umbraculifera, από τη Ινδία, έχει την μεγαλύτερη ταξιανθία του κόσμου (7,5 μέτρα) που περιέχει μερικά εκατομμύρια άνθη, ενώ το τροπικό είδος Calamus manan έχει κορμό ύψους διακοσίων μέτρων.
Στην Ευρώπη συναντάμε δύο είδη φοινικόδεντρων, με διαφορετική εξάπλωση μεταξύ τους. Στην περιοχή της ανατολικής Μεσόγειου φύεται ο κρητικός φοίνικας, το Phoenix thephrasti (εικ.1). Ενώ στην περιοχή της δυτικής Μεσόγειου ο χαμηλός χαμαίρωπας, το Chamaerops humilis (εικ.2).
Το είδος Phoenix thephrasti βρίσκεται σε περιορισμένες περιοχές της Κρήτης και στην δυτική Τουρκία (εικ.3), σε οικοτόπους όπως όχθες ποταµών, πηγές, φρύγανα και παράκτια βράχια κοντά στη θάλασσα. Αποτελεί προστατευμένο είδος και είναι ενταγμένο στην λίστα της Διεθνούς Ένωσης για την Διατήρηση της Φύσης (IUCN) ως τρωτό είδος. Είναι ένα δέντρο µε κορµό συνήθως όχι πιο ψηλό από 10 m, και µε άλλους πλάγιους κορµούς που παράγονται από την ίδια ρίζα. Τα φύλλα είναι γλαυκοπράσινα και σκληρά. Οι ταξιανθίες (αρσενική και θηλυκή) βρίσκονται σε διαφορετικά δέντρα (δίοικο είδος). Οι καρποί έχουν καστανοκίτρινο και κατά την ωρίµανση καφετί χρώμα.
Το είδος Chamaerops humilis (εικ.4), έχει μια συναρπαστική λογοτεχνική ιστορία. Όταν ο γερμανός συγγραφέας Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στην Ιταλία, επισκέφθηκε την Πάδοβα και το βοτανικό Κήπο της πόλεως, στο 1786, παρατήρησε ένα φυτό της χαμαίρωπας, φυτεμένο ήδη από το 1585 και σήμερα ακόμα ζωντανό. Από αυτό το φυτό φαίνεται ότι εμπνεύστηκε τη θεωρία του σχετικά με την ανάπτυξη των φυτών, που εκδόθηκε το 1790, με τίτλο «Η Μεταμόρφωσης των φυτών».
Στην Κρήτη καλλιεργούνε ακόμη δύο είδη φοίνικα του Γένους Phoenix. Το Phoenix canariensis, που χρησιμοποιείται ως καλλωπιστικό φυτό και προέρχεται από τα Κανάρια Νησιά. Και το Phoenix dactylifera, η γνωστή χουρμαδιά που παράγει φαγώσιμους καρπούς και καλλιεργείται εδώ και 5000 χρόνια, σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι ένας σπόρος χουρμαδιάς από το Ισραήλ, ηλικίας 2000 ετών φύτρωσε μόλις πριν από λίγα χρόνια!
Ο φοίνικας έχει μια πλούσια ιστορία ως συμβολικό δένδρο από τα αρχαία χρόνια μέχρι και σήμερα. Στην αρχαία Ρώμη τα φύλλα του ήταν σύμβολο νίκης και φήμης. Στην Χριστιανική εικονογραφία συμβολίζουν, μεταξύ άλλων, την είσοδο του Ιησού στα Ιεροσόλυμα (Κυριακή των Βαΐων).
*Η Costanza Dal Cin D’ Agata
είναι βιολόγος-βοτανολόγος
Βιβλιογραφία και διαδικτυακές πηγές
-Heywood, V.H., Brummit, R.K., Culham, A., and Seberg, O. Flowering Plant Families of the World. –Royal Botanic Garden, Kew (2007).
-http://www. ortobotanico.unipd.it /eng/alberi1.htm
-J. Silvertown: An Orchard Invisible. A Natural History of Seeds. The University of Chicago Press, Chicago, 2009
-Kew Magazine, Winter 2008: 28-31
-Ψηφιακό Βοτανικό Μουσείο της Κρήτης –ΜΑΙΧ, 2008
