Γραφή φωτιάς επάνω σε νεφρίτη
Ρωγμή στο βράχο, ρήγισσα των φιδιών.
Φύλακα της κοιλάδας των νεκρών,
Αναρριχητικό φυτό όλο δηλητήριο
Κυρά του φλάουτου κυρά της αστραπής.
Μπουκέτο τριαντάφυλλα για
τον ντουφεκισμένο
Χιόνι τον Αύγουστο, φεγγάρι της κρεμάλας,
Πρόσωπο φλόγες καταβροχθισμένο
Χρόνια φαντάσματα ημέρες κυκλικές
Δυο μάτια φράζουνε το δρόμο στο μέλλον.
Από το «η πέτρα του Ήλιου»
του Οκτάβιο Παζ (1)
ΣΑΒΒΑΤΟ 13/6 Η ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΚΛΗ
Εγκαινιάστηκε σήμερα στο Δρομόνερο στο φιλόξενο Μουσείο σύγχρονης Τέχνης Ελαιουργείο, η έκθεση «Καλωσορίσατε η Ευρωπαϊκή φιλοξενία και τα σύνορα της», σε εμπνευσμένη επιμέλεια του Μεγακλή Ρογγάκου. Μέσα από μια σφαιρική αντιμετώπιση της φιλοξενίας, το στίγμα μια απο-φρακτική διέξοδος ετερογνωσίας ως προς τη φεγγοβόλα διάσταση μιας πραγματικότητας στο γνωστό πλαίσιο (είναι φανερή η υπερφόρτωση σαπιοσκαφών με πονεμένες ψυχές που φορτισμένες από τις πολεμικές συγκρούσεις της μέσης ανατολής και τα φαντάσματα του ανώφελου θανάτου, διεκδικούν τη σωτηρία στην είσοδο προς την Ευρώπη μέσω του Αιγαίου και των πυλών Χίο, Μυτιλήνη, Σάμο, Νότια Κρήτη. Τι φυλάσσουμε φευ: η υποκριτική στάση των Ευρωπαίων ακόμα και σε μικρά παιδιά.
Στην έκθεση μια συμβολική ντεκουπαρισμένη αλήθεια από μένα μέσω 58 παιδιών 6-14 ετών. Το κόψιμο της λαμαρίνας σαν πέτρινο φρούτο έχοντας στο νου μου τους στίχους του Οκτ. Παζ «με μάτια γεμάτα οπτασίες η λαίλαπα φυτεύτηκε στο κέντρο της ψυχής σου» (2).
Ανάμεσα στους 33 καλλιτέχνες που εκθέτουν και οι Κωνσταντίνος Φίσερ, Διονύσιος Φραγκιάς.
Έφυγε χθες και κηδεύτηκε σήμερα σ’ ένα φανερό κλίμα συγκίνησης ο σπουδαίος άνθρωπος, μια φωτοβόλα προσωπικότητα επιστημονικής κα κοινωνικής δράσης, o Aντώνης Πιταριδάκης. Στη σύζυγό του Μαρία και τα παιδιά του αντί για λουλούδια δύο στίχοι του Φερνάντο Πεσσόα (3).
Ολοι οι νεκροί μπορεί να ’ναι ζωντανοί σ’ ένα άλλο μέρος./ Ολες οι περασμένες μου στιγμές μπορεί να υπάρχουνε αλλού/ Μέσα στην αυταπάτη του χώρου και του χρόνου. Μέσα στην παραφωνία του γίγνεσθαι.
ΚΥΡΙΑΚΗ 14/6 «ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ»
Παρουσιάστηκε και σήμερα η παράσταση «το μάθημα» του Ιονέσκο, ένα αντιφασιστικό έργο γραμμένο το 1950 όταν το αυγό του φιδιού είχε πολλαπλασιαστικά φαρμακώσει την ιστορία με μια επίθεση στο φι (4) την αρμονία του κόσμου για μια φορά ακόμα, σε διασκευή της Κατερίνας Χατζηκυριακού που έπαιζε και τη 18χρονη μαθήτρια, ο σκηνοθέτης Χρήστος Σαπουντζής που ερμήνευσε και τον καθηγητή, σκηνοθέτησε δυναμικά το έργο, ανέδειξε σταδιακά το φασιστικό – ναζιστικό πλαίσιο και χωρίς να αδιαφορήσει για το κόψιμο του ρόλου της υπηρέτριας (5), εντυπωσίασε.
Παραθέτω, ένα μικρό μέρος του διαλόγου των δυο χαρακτήρων του έργου (επιλέγω με βάση την επαναληπτικότητα του φ).
Καθηγητής – …Η προφορά και μόνη της αποτελεί διάλεκτο. Η καλή προφορά μπορεί να μας οδηγήσει σε ολέθρια σφάλματα. Επιτρέψτε μου, μια που το ’φερε η κουβέντα να σας πω μια προσωπική ιστορία, στο ίδιο σύνταγμα υπηρετούσε κι ένας φίλος μου ευγενής, υποκόμης, που είχε ένα σοβαρότατο πρόβλημα στην προφορά με το γράμμα Φι. Αντί για Φι, εκείνος πρόφερε… φι. (στη συνέχεια επαναλαμβάνει εμφατικά αυτά που δεν μπορούσε να πει, λέγοντας τα ξανά. Παράλογη προφορά!!) Φύγε, φύγε από το φράκτη, τα γυναικεία φορέματα έχουν φρουφρού, Φεβρουάριος, Φίλιππος και τα λοιπά και τα λοιπά.
Μαθήτρια – με πονάει το δόντι μου (ξεδιπλώνει το φόβο πριν τον θάνατο).
Αλλά αριστουργήματα του Ευγένιου Ιονέσκο, «η φαλακρή τραγουδίστρια» 1950 και «οι καρέκλες» 1951.
ΔΕΥΤΕΡΑ 15/6 ΤΟΥ ΦΥΣΣΑ Η ΠΡΟ-ΚΡΙΣΗ
Παρουσιάστηκε στο Πολυ-τεχνείο, το βιβλίο του Δημήτρη Φύσσα, «Η Νιλουφέρ στα χρόνια της κρίσης» (6) ένα «παρά φύσιν παράλογο», το μάντρωμα των ανταρτών στη Μακρόνησο. Φυλάκιση, εγκλεισμός, βασανιστήρια, σε ένα πλαίσιο αναθεματικού στην εποχή πλέον της κρίσης – ανασκαλέματος της βασανιστικής μνήμης. Ο πρωταγωνιστής, Στέλιος Μέσκουλας, δανείζεται από την εποχή του σαν σε φθαρμένο κολάζ τα υποστρώματα του φόβου από έναν εμφύλιο που τροφοδοτεί ακόμα ένα λογοτεχνικό έργο. Ένα ποιητικό απόσπασμα από το κεφαλαιο 3: “A.B. Λουνατσάρσκι»
…η καρδιά μας σαν κόκκινο τριαντάφυλλο της ειρήνης
ανθίζει πάνω σε τούτο το βράχο
Ας ρίξουν όση φωτιά μπορούν ας ρίξουν, οι ρίζες της
Φτάνουνε τόσο μακριά όσο κι η σκέψη μας.
Η καρδιά μας σαν κόκκινος φάρος της ειρήνης
Τοξεύει το φως από τούτο το βράχο
…που ’ναι το ελεύθερο έδαφος της Ελλάδας σας φωνάζουμε…
Στη συζήτηση που έγινε του συγγραφέα με τον Λεωνίδα Κακάρογλου, απεδείχθη μάστορας μέσα από τη φλόγα της ζωής. Η ρεμπέτικη ιδιοσυγκρασία του φανερώθηκε στο μουσικό πρόγραμμα που ακολούθησε. Ο Δημήτρης Φύσσας στις ερωτήσεις του κονού δε μασούσε τα λόγια του, σταράτες κουβέντες ενός προοδευτικού φωτισμένου ανθρώπου, πολυσύνθετου.
“Ο Διαφωτισμός”, ένα βιβλίο ιδιαίτερο από ιστορικής – φιλοσοφικής σκοπιάς του Roy Porter, δόσεις 8, ένα φως στον παρατεταμένο μεσαίωνα της δυτικής σκέψης ένα φλερτ με τη νεωτεριστική μετα-φιλοσοφία. Ο φατριασμός, συνδεδεμένος με την αριστοκρατία, ήκμαζε μέχρι τον 18ο αιώνα. Η άμεση δημοκρατία, ήταν ένα σύστημα διακυβέρνησης, το οποίο είχε έρθει στον κόσμο και είχε χαθεί με τους αρχαίους Έλληνες…. προσφέρεται.
ΤΡΙΤΗ 15/6 Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΓΑΛΑΝΑΚΗ
Σήμερα, ο φίλος εκπαιδευτικός και εμπνευσμένος εικαστικός Γιάννης Γαλανάκης, μου έστειλε διαδικτυακά δυο φωτογραφίες που τις συνοδεύει με τις δημιουργικές συντεταγμένες:
“Προσπαθώ να συστήσω μια μεταπλασμένη πραγματικότητα –μπολιασμένη ήδη με στοιχεία απ’ το φανταστικό– που να αναστοχάζεται τον κόσμο ή την ίδια μέσω και των αισθητικών στοιχείων που παρέχει η ψηφιακή επεξεργασία εικόνας ή η χρήση της φωτογραφικής κάμερας ή η χειροτεχνιακή γραφή/επέμβαση στο σώμα μιας φωτογραφίας ή ενός ζωγραφικού έργου ή ενός απλού σχεδίου, πάνω στην πλακέτα εργασίας του υπολογιστή. Με κεντρίζει ένα αποτέλεσμα δίαυλου που θα αναδημιουργεί αναγνώσεις, που θα συνιστά γλώσσα με την κρυφή υποψία ότι υπήρχε από πάντα· η παρουσία σαν συγκίνηση: ό,τι δηλαδή ποιητικά κατοικεί ή κατοικείται. Με ενδιαφέρει η εικόνα ως γλώσσα, ως μέσο πρόσβασης στην πραγματικότητα του άγραφου κόσμου. Αυτό που έχω προσπαθήσει να επιτύχω με τη δουλειά μου μέχρι σήμερα είναι αφ’ ενός να αφηγηθώ -υπαινισσόμενος- μιαν ανοιχτή ιστορία, αφ’ ετέρου να προκαλέσω ένα αισθητικό ενδιαφέρον, προσπαθώντας ταυτόχρονα να εγείρω το punctum (κατά Roland Barthes) της φωτογραφίας”.
Επιλέγω ερμηνεία -ανάγνωση με βάση πάντα τη φανταστική ανα-σύνθεση μιας διπολικής εστίασης φωτο βόλου (προβολή πρωταγωνιστική αισιόδοξη προφανώς) και της υποδόριας υποβόσκουσας φωτοφοβικής (κλειστοφοβικά σκούρα κυρίως αφαιρετικά υπόβαθρα). Η τελική σύνθεση υπερρεαλιστική και παράλογη εξόχως γοητευτική και πολυσήμαντη.
Δεξιά, μέσα από το φωτοβόλο κίτρινο του έργου σχεδόν προφίλ μια προφανώς αθώα κοπέλα με ενωμένα χέρια σε ανάταση. Πρόκληση στο άρρωστο μυαλό, και στα πόδια της δίπλα, ένα κουτάβι φοβισμένο. Στο μαυριδερό – γκρίζο σχεδόν αφηρημένο, κεντρικό διπλό επίπεδο, εντάσσεται ο σκύλος (Κέρβερος, φύλακας του Αδη;) Συνείδηση στον εφησυχασμό της εποχής;
Το μπλε του μυστηρίου αριστερά, ελλοχεύει και αφήνει το φεγγάρι να αφηγείται… τα πορτραίτα ως φοβικά αντιφασιστικά φανερώματα ενός ιδιωτικού προφοβιονισμού με εξπρεσιονιστικά πριμιτιβιστικά φανφαρονικά χαρακτηριστικά. Φάτσες μιας φαιδρής εποχής. Το δυναμικό κίτρινο και ώχρα μιας ταχείας, η ίδια η ζωή.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Ο. Παζ. “Η πέτρα του ήλιου και άλλα ποιήματα”. Μετάφραση Τάσος Δενέγρης εκδ. “Ικαρος”.
(2) Από το ποίημα “Τοπίο πάθους” της ίδιας συλλογής.
(3) Αlvaro de Campos/ Ricardo Reis (ετερώνυμοι του Fernando Pessoa) Ωδές και ποιήματα. Εισαγωγή μετάφραση Ανδρέας Παγουλάτος εκδ. “Νέα Συντέλεια”.
(4) Ο λόγος Φ της περίφημης Χρυσής Τομής 1/1.6.18 η ανάπτυξη του οστρακοειδούς “Ναυτίλου”.
(5) Η εποχή μας της κρίσης δυστυχώς έχει επιπτώσεις και στις τέχνες αναπόφευκτα γίνονται λιγότερο δαπανηρά τα έργα, ευέλικτα με περικοπές. Πάντως εγώ ως σκηνοθέτης δεν θα ’κοβα την παρουσία της υπηρέτριας. Τη θεωρώ απαραίτητη.
(6) Το βιβλίο του Δ. Φύσσα από τις εκδόσεις της Εστίας παρουσιάστηκε και από το βιβλιοπωλείο “Το βιβλίο” του Γιώργου Σκανδάλη. Αποδεδειγμένα το βιβλιοπωλείο αυτό παρουσιάζει μόνο ποιοτικά βιβλία.
