Φοβού τους ευεργετηθέντες;

Φοβοῦ τοὺς εὐεργετηθέντες; ἢ μήπως φοβοῦ τοὺς εὐεργέτες; Ὁ εὐεργέτης εἶν’ ἕνας ἄνθρωπος ἐγωιστὴς γιατί δέχεται νὰ «χαρίσῃ» αὐτὸ ποὺ λείπει ἀπ’ τὸν εὐεργετούμενο, δείχνοντας ἔτσι τὴν ἀνωτερότητά του καὶ τὴ δύναμή του ἀπέναντι σ’ αὐτόν, ἀναδεικνύοντας, θάλεγα καλύτερα, τὴ χρεία τοῦ εὐεργετούμενου ποὺ σπεύδει νὰ τοῦ τὴν θεραπεύσῃ γιὰ νὰ τονίσῃ, ἔτσι, ὁ εὐεργέτης τὴν ἔπαρσή του καὶ τὴν μοναδικότητά του. Ὁ εὐεργετούμενος λόγῳ αὐτῆς τῆς χρείας ἀναγκάζεται νὰ δεχτῇ τὸ εὐεργέτημα: Βρίσκεται ἐκείνη τὴ στιγμὴ σὲ ἀνάγκη μεγάλη καὶ δὲν μπορεῖ νὰ κάνῃ ἀλλιῶς. Ἑπομένως, σιωπηρὰ κι οἱ δυὸ συνάπτουν μία σχέση ὄχι ἰσότιμη (ἐκ τῶν πραγμάτων, βέβαια), ἀλλὰ μία σχέση ἐξάρτησης κι ὑποτέλειας. Ποτὲ ὅμως κανεὶς ἀπ’ τοὺς δυὸ δὲν θὰ παραδεχτῇ αὐτὴ τὴν σχέση ὡς τέτοια, ὁ καθένας γιὰ τοὺς δικούς του λόγους.
Ἀπ’ τὴν παραπάνω παραδοχὴ προκύπτουν κάποιες ἀπαιτήσεις ἀπὸ πλευρᾶς εὐεργέτη: Ἀκριβῶς ἐπειδὴ ἔδωσε κι ἔσωσε ἢ ὠφέλησε, ἐπιθυμεῖ (καὶ μία τέτοια ἐπιθυμία γίνεται ἀντιληπτὴ ἀπ’ ὅλους) σεβασμό, ἀποδοχὴ τῆς χειρονομίας του καί, ἐν τέλει, αἰώνια ἀναγνώριση καὶ λατρεία πρὸς τὸ πρόσωπό του (κυρίως αὐτό!). Τέτοιες ἐπιθυμίες ὅμως ἀναγκάζουν τὸν εὐεργετηθέντα σὲ μία σειρὰ ἀπὸ δουλικὲς συμπεριφορὲς ποὺ ἀμφιβάλλω ἂν θὰ ἤθελε νὰ τὶς υἱοθετήσῃ κιόλας – εἰδικὰ στὴν περίπτωση ποὺ ὁ εὐεργετηθεὶς ἔχει μέσα του ἔστω καὶ κάποια λίγα ψήγματα αἴσθησης ἐλευθερίας κι ἀνεξαρτησίας.
Ἡ σχέση αὐτὴ μεταξὺ τῶν δύο χαλάει ὅταν ὁ εὐεργετηθεὶς δείξει ἀχαριστία· καὶ πάντα δείχνει ἀχαριστία, ἐξ οὗ καὶ τὸ αἰώνιο παράπονο ὅλων τῶν εὐεργετῶν. Τὸ προκῦπτον παράπονο εἶν’ ἀπολύτως δικαιολογημένο, ὄχι ὅμως γιὰ τὸν κοινῶς ἀποδεχτὸ λόγο· ἐπειδή, δηλαδή, μπροστὰ στὴν εὐγενικὴ καὶ σωτήρια, κάποιες φορὲς χειρονομία, ὅλοι ὀφείλουν νὰ δείχνουν ἀναγνώριση κι ἀποδοχή, ἀλλὰ γιατὶ μὲ τὸ σπάσιμο αὐτῆς τῆς σχέσης ὑποτέλειας κι ἐξάρτησης ὁ εὐεργέτης, ὡς ἀνίατα ἐγωιστὴς ποὺ εἶναι (κι εἶναι σχεδὸν πάντα), στερεῖται τῆς αἰτίας ποὺ ἔθρεφε κι ἐνίσχυε μέχρι πρότινος τὸν ἐγωισμό του καὶ τὴν ἀλαζονεία του ἀπέναντι στὸν εὐεργετηθέντα· δηλαδὴ στερεῖται αὐτῆς τούτης τῆς σχέσης μεταξὺ τῶν δυό. Ἀνθρώπινο, βέβαια· πολὺ ἀνθρώπινο.
Στὰ ἴδια ὅμως ὑψίπεδα ἀπόλυτης δικαιολόγησης βρίσκεται κι ἡ ἀχαριστία τοῦ εὐεργετηθέντος!
Γιατί μέχρι ν’ ἀποσπάσῃ τὸ εὐεργέτημα, ὁ εὐεργετούμενος ὑποχρεώνεται νὰ ὑποστῇ κάθε εἴδους ἐξευτελισμὸ (ἀπ’ τὸν πιὸ μικρό, ὅπως εἶναι οἱ ὀσφυοκαμψίες κι ἐκεῖνο τὸ ἀπαραίτητο σὲ κοινωνικὲς συνάξεις «πίνω νερὸ στὸ ὄνομά του», μέχρι καὶ τὸν πιὸ μεγάλο, ὅπως ἡ διατύπωση ἀπὸ μέρους εὐεργέτη ἀνήθικων προτάσεων ὅλων τῶν μορφῶν!) καὶ υἱοθετεῖ, ὅποτε τὸ ἀπαιτοῦν οἱ περιστάσεις, μία πέρα γιὰ πέρα δουλικὴ συμπεριφορὰ ἀπέναντι στὸν εὐεργέτη του.
Ἑπομένως, μέσ’ ἀπ’ ὅλη τη διαδικασία αὐτὴ ὁ εὐεργετηθείς βγαίνει ἐξουθενωμένος ψυχικὰ κι ἀπὸ ἀντίδραση ἢ κι ἐκδίκηση, δείχνει τὴ γνωστὴ σ’ ὅλους μας ἀχαριστία προκειμένου νὰ ἐλευθερωθῇ ἀπ’ αὐτὸν τὸν δεσμὸ ἐξάρτησης καὶ ὑποτέλειας ποὺ ἐπέβαλε ὁ ἴδιος ἀπὸ ἀδήριτη, πολλὲς φορές, ἀνάγκη στὸν ἑαυτό του!
Τόσο ὁ εὐεργέτης ὅσο κι ὁ εὐεργετηθεὶς εἶναι τραγικὲς φιγοῦρες: Ὁ μὲν πρῶτος γιατὶ βρίσκει τὴν εὐκαιρία μέσ’ ἀπ’ τὶς ἐπίχρυσες χειρονομίες του ὄχι μόνο ν’ ἀναπτερώσῃ τὸν ἐγωισμό του (ὅπως εἰπώθηκε νωρίτερα), ἀλλὰ πρῶτα καὶ κύρια γιὰ νὰ κάνῃ τὸν εὐεργετηθέντα δοῦλο του μέσ’ ἀπὸ μία σχέση ὑποτέλειας κι ἔτσι νὰ μετατρέψῃ ἀνεπαίσθητα τὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό του, μοιραία, σ’ ἀνελεύθερο πλάσμα! Ὁ δὲ δεύτερος γιατὶ ἠλιθίως δέχεται νὰ παίξῃ τὸν ρόλο τοῦ ὑποτελῆ (τοὐλάχιστον ὅσο καιρὸ κρατάει τὸ ἀλισβερίσι), προκειμένου νὰ κάνῃ τὴ δουλειά του, θυσιάζοντας ἔτσι τὴν προσωπική του ἐλευθερία καὶ τὴν ἀξιοπρέπειά του.