Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι RIBES Grossularia – RIBES Nigrum (Ρισήβιον το μέλαν). Ανήκει στην οικογένεια των Σαξιφραγιδών.
Το συναντούμε με τις κοινές ονομασίες Φραγκοστάφυλο, Λαγοκερασιά. Φύεται στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη. Το γένος ρησίβιον, είναι θάμνος, σαν τον βάτο και περιλαμβάνει αρκετά είδη. Έχει αγκάθια, είναι καρποφόρο και φυλλοβόλο. Φτάνει σε ύψος τα 130 εκατοστά. Τα φύλλα είναι αρωματικά, λίγο κολώδη, έλλοβα, με αμβλέα δόντια. Άνθη μικρά, πράσινα, σε χαλαρούς και κρεμασμένους βότρυς.
Οι καρποί του που ονομάζονται φραγκοστάφυλα, είναι σφαιρικοί, πολύσπερμοι με μία διάμετρο μεταξύ 1- 1,5cm. Έχουν μαύρο χρώμα, φέρουν ένα αποξηραμένο κάλυκα. Έχουν όξινη και στυφή γεύση επειδή είναι πλούσιοι σε τανίνες. Είναι αρωματικοί και χυμώδεις. Ευρίσκονται σε τσαμπιά κρεμάμενα που έχουν επίσης αρωματοφόρους αδένες. Η σάρκα τους έχει υποκύανο χρώμα και φέρει πολυάριθμους σπόρους των οποίων ο αριθμός ποικίλει.
Οι ρίζες του είναι πολυάριθμες και εκτείνονται κάθετα σε βάθος 20-40cm και σε πλάτος όσο είναι η διάμετρος του φυλλώματος. Η μυρωδιά του φυτού είναι δυσάρεστη.
Είδη της ελληνικής χλωρίδας είναι τρία. Ένα από αυτά το Ακανθώδες, που απαντά σε πολλούς ορεινούς τόπους της Ελλάδας και ονομάζεται κοινώς Λαγοκερασιά και το οποίο καλλιεργείται σε διάφορες ποικιλίες για τον βρώσιμο καρπό του, που είναι ράγα με διάμετρο 1,5-3 πόντους, πρασινωπή, κιτρινωπή ή κοκκινωπή, πολύχυμη και γλυκόξινη. Καλλιεργούνται επίσης τα εξωτικά είδη όπως το Αιματόχρουν, το επίχρυσον, το Ερυθρόν, για τον καρπό τους που είναι βοτρυοειδής, μικρόρραγος, κόκκινος και χρησιμοποιείται για την παρασκευή γλυκών, ηδύποτων και παγωτού. Στην Ελλάδα το Ερυθρόν το ονομάζουμε Φραγκοστάφυλλο.
Ιστορικά στοιχεία
Το Φραγκοστάφυλλο καλλιεργείται στην Ευρώπη από τον 18 αιώνα. Κατάγεται από την Ευρώπη και την Ασία. Το όνομα του σύμφωνα με μερικούς ερευνητές προέρχεται από την αραβική λέξη ribas που σημαίνει αδρύς. Η Ευρώπη είναι αυτή που σχεδόν μονοπωλεί την παγκόσμια παραγωγή του φραγκοστάφυλου. Η κυριότερη χώρα παραγωγής είναι η Ρωσία και δεύτερη χώρα παραγωγής είναι η Πολωνία.
Το βότανο έχει χρησιμοποιηθεί επί αιώνες από την παραδοσιακή Κινεζική Ιατρική ως διουρητικό, εφιδρωτικό και αντιπυρετικό και ως συστατικό σε διατροφοδραστικά, κρασιά, χυμούς και μαρμελάδες, τόσο στην Κίνα, όσο και την Ευρώπη.
Το εκχύλισμα των φύλλων χρησιμοποιήθηκε στη θεραπεία της υδρωπικίας, των ρευματικών πόνων, του βήχα του κοκκύτη, του πονόλαιμου και των στοματικών ελκών. Ακόμα, για θεραπευτικές χρήσεις χρησιμοποιήθηκαν οι νεαρές ρίζες και αφεψήματα του φλοιού. Οι καρποί τρώγονται ωμοί ή ψημένοι. Φτιάχνουν με αυτούς γλυκά και ένα σιρόπι. Το μαύρο φραγκοσρτάφυλο χρησιμοποιείται για την παρασκευή ενός εξαιρετικού λικέρ.
Συστατικά -χαρακτήρας
Το βότανο περιέχει λιπίδια, χοληστερόλη, νάτριο, κάλιο, υδατάνθρακες, πρωτεΐνη, βιταμίνη Α, C, Β6, Β12, ασβέστιο, σίδηρο, μαγνήσιο.
Τα φύλλα περιέχουν αιθέριο έλαιο, τανίνη και κινικό οξύ. Οι καρποί είναι εύγευστοι και περιέχουν οργανικά οξέα, βιταμίνη C και Ρ. Έχουν βρει μέχρι 400 χιλιοστόγραμμα βιταμίνης C σε 100 γραμμάρια καρπών και διάφορες οργανικές ουσίες, φλαβονοειδείς και ανθοκυανικές χρωστικές, πηκτίνη, σάκχαρα και αρωματικό αιθέριο έλαιο.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Ανθίζει Απρίλιο και Μάιο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα φύλλα και οι καρποί. Τα φύλλα συλλέγονται Ιούλιο και Αύγουστο, ενώ οι καρποί Μάιο και Ιούνιο.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Τα φύλλα είναι διεγερτικά του στομάχου, διουρητικά, εφιδρωτικά, καταπραϋντικά, στυπτικά και αντιδιαρροικά. Τα φύλλα του έχουν ευχάριστη γεύση. Μειώνουν το ουρικό οξύ, ανακουφίζουν από ρευματικούς πόνους, την αρθρίτιδα και την ποδάγρα. Επίσης ευνοούν την έκκριση κορτιζόνης, από τα επινεφρίδια και θεωρούνται σαν αντιαλλεργιογόνα έναντι μερικών αλλεργιών. Επειδή περιέχουν φλαβονοειδή μειώνουν την αρτηριακή πίεση. Χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση δυσμενών συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης που σχετίζονται με την κυκλοφορία του αίματος. Σε εξωτερική χρήση, χρησιμοποιούνται σαν κατάπλασμα εναντίον των τσιμπημάτων των εντόμων και της ακμής. Το αφέψημα από φύλλα επιταχύνει την αποβολή των τοξινών και τη ρύθμιση της λειτουργίας των νεφρών.
Οι καρποί έχουν μεγάλη θρεπτική αξία και είναι τονωτικοί. Οι καρποί του θεωρείται ότι ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα των ανθρώπων, ενώ έχουν και μικροβιοκτόνο δράση σε προσβολές του αναπνευστικού συστήματος, της γρίπης αλλά και των ιώσεων. Οι καρποί του έχουν επίσης υψηλή περιεκτικότητα σε τανίνες και σε ανθοκυάνες οι οποίες είναι αντιοξειδωτικές ουσίες. Οι καρποί του φραγκοστάφυλου θεωρούνται ότι έχουν αγγειοδιασταλτική δράση και λειτουργούν σαν παράγοντες μείωσης της αρτηριακής πιέσεως. Οι πηκτίνες που περιέχονται στους καρπούς του δρουν εναντίον της διάρροιας.
Το βότανο αυξάνει την ικανότητα της όρασης και προλαμβάνει αγγειακές διαταραχές. Συνίσταται σε καταρροές, οιδήματα, δυσκολία στη χώνεψη. Εξωτερικά χρησιμοποιείται σε καταπλάσματα ο φρέσκος καρπός για θεραπεία πληγών. Ο χυμός είναι ωφέλιμος σε κρυολογήματα και πόνους του λάρυγγος. Οι ξεροί καρποί είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν σε γαργάρες με το βράσιμο σε λίγο νερό.
Παρασκευή και δοσολογία
Τα φύλλα παρασκευάζονται ως αφέψημα σε περιπτώσεις χρόνιων ρευματισμών και παθήσεις του ουροποιητικού. Ρίχνουμε δύο κουταλάκια του καφέ ξηρό βότανο σε 1,5 φλιτζάνι νερό και το βράζουμε σε χαμηλή φωτιά για 10 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε ένα και δύο φλιτζάνια την ημέρα. Τον χυμό των καρπών τον λαμβάνουμε με ένα κουταλάκι κοφτό πολλές φορές την ημέρα.
Προφυλάξεις
Δεν αναφέρονται παρενέργειες. Τηρούμε την συνιστώμενη δοσολογία.
