Φρούτο του δράκου (Πιτάγια)

» Μια δυναμική και άκρως προσοδοφόρα καλλιέργεια

Εισαγωγή
Ο δημοσιογράφος των “Χανιώτικων νέων” Γιώργος Κώνστας, μανιώδης θηρευτής της είδησης μας εξέπληξε για άλλη μια φορά. Κατάφερε νε “ξετρυπώσει” στον Φουρνέ μια καλλιέργεια Πιτάγιας έργο του αείμνηστου νεαρού Φιλάρετου Μιναράκη, που ο αδόκητος θάνατός του άφησε ζωντανή παρακαταθήκη μνήμης στον πατέρα του Γιάννη Μιναράκη.
Eίναι μια πολλά υποσχόμενη τροπική καλλιέργεια που μπορεί να καλλιεργηθεί σε διάφορα τροπικά και υποτροπικά μέρη του κόσμου. Η ζήτηση των Φρούτων του δράκου, όπως είναι περισσότερο γνωστή η καλλιέργεια αυτή στην αγορά, αυξάνεται σημαντικά. Τα βρίσκει κανείς σε όλες σχεδόν τις εξωτικές αγορές φρούτων σε όλο τον κόσμο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα φρούτα αυτά δείχνει τα τελευταία χρόνια και η ελληνική αγορά. Η τροπική αυτή καλλιέργεια είναι προσαρμόσιμη σε πολλές περιοχές των Χανίων και μπορεί να δώσει μεγάλη προσθετική αξία στο τελικό γεωργικό εισόδημα του αγρότη. Στο άρθρο αυτό θα επιχειρηθεί η παράθεση περισσότερης τεχνογνωσίας με τελικό σκοπό να δημιουργηθεί ένα ισχυρό κίνητρο επέκτασης της εν λόγω καλλιέργειας και στην περιοχή μας. Περισσότερο δε να αποτελέσει λόγο μνημόσυνου στον αδικοχαμένο νεαρό πρωτοπόρο Φιλάρετο και παρηγοριάς στον πατέρα του το Γιάννη.

Γνωριμία με την καλλιέργεια
Το φυτό ανήκει στο ημιεπιφυτικό γένος Υλοκήρινος ή Υλοκηρίων (Hylocereus) της οικογένειας των κακτοειδών (Cactaceae). Περιγράφονται στο γένος αυτό 14 είδη, τα οποία καλλιεργούνται τόσο ως διακοσμητικά όσο και για τον καρπό τους , όπως και πολλά είδη του γένους Οπουντία (φραγκοσυκιά) (Opuntia). Οικονομικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα είδη: Hylocereus undatus (= Hylocereus triangularis) με πράσινο ή ρόδινο χρώμα καρπού και λευκή σάρκα , Hylocereus costaricensis ( polyrhizus ή purpurii ) με ρόδινο χρώμα καρπού και έντονη πορφυρή σάρκα, Hylocereus megalanthus με κίτρινο χρώμα καρπού και λευκή σάρκα , Hylocereus monacanthus (= Hylocereus lemairei) με κόκκινο χρώμα καρπού και έντονη πορφυρή προς μωβ σάρκα και Hylocereus guatemalensis με κόκκινο χρώμα καρπού και κόκκινη σάρκα. Περισσότερο καλλιεργούνται τα είδη Hylocereus undatus και Hylocereus costaricensis.

Οι κυριότερες καλλιεργούμενες ποικιλίες του Hylocereus undatus είναι οι: Orejona ή Caribe, Cebra, Rosa, Sin espina, Lisa ή Pelona, Criolla, Malagua, Masaya, San Ignacio, Chocoya ή Campos azules, Alice, Purple haze, Delight,Harpua.,Seoul kitceen,Condor,Ben hoa roug,Tricia, Makana, Patricia, Pink panther, Asunda, dark star,Vietnamese jaina, Neitzel, Cuyute,Cosmic Charlie, L.A. Woman, David bowie,Thopson, Michele και Pearl, του Hylocereus guatemalensis: Lake Atitlan, American beauty, του Selenicereus megalanthus: Yellow dragon, του Hylocereus polyrhizus: Zamorano, Bloody mary, Red jaina ,των διασταυρώσεων Hylocereus undatus X polyrhizus: Makisupa, Halleys comet και Hylocereus polyrhizus X undatus: Physical graffiti και του Hylocereus spp: Costa Rican sunset.
Σε όλα τα είδη τα στελέχη είναι πρασινωπά επιμήκη τριγωνικής διατομής με αγκάθια στο περιθώριο. Διακλαδίζονται πολύ εύκολα και μπορούν να επιμηκυνθούν μέχρι και 10 μέτρα. Ανθίζουν τη νύχτα. Τα άνθη τους είναι λευκά, καμπανοειδή, τέλεια ,ερμαφρόδιτα, μονήρη, κατά κανόνα εντομόφιλα και μεγαλοπρεπή με ιδιαίτερο ελαφρό άρωμα. Έχουν μήκος που κυμαίνεται από τα 25-30 και πλάτος 15-17 εκατοστά. Δίκαια τους έχουν δώσει το όνομα «βασίλισσα της νύχτας», « κυρία της νύχτας» και « άνθος του φεγγαριού». Τα άνθη ανοίγουν μόνο για δύο ημέρες.

Η καρπόδεση και η ανάπτυξη των καρπών είναι πολύ γρήγορη. Οι καρποί είναι σαρκώδη μούρα, επιμήκεις – ωοειδείς , φολιδωτοί με μήκος 6-12 και πάχος 4-9 εκατοστά, με βρώσιμη κόκκινη ή λευκή σάρκα με πολλούς μικρούς μαύρους ενσωματωμένους εδώδιμους σπόρους. Το μέσο βάρος του καρπού κυμαίνεται στα 350-400 γραμμάρια . Αναφέρονται περιπτώσεις κτημάτων με βάρος καρπού 650 -900 γραμμάρια.

Καρποί διαφόρων ειδών Πιτάγια
Στην επιστημονική κοινότητα η καλλιέργεια αυτή είναι γνωστή με πολλά ονόματα: Φρούτο του δράκου ( Fruit du dragon, Dragon fruit), Αχλάδι φράουλας (Strawberry pear), Πανινιοκαπουνάχου (Päniniokapunahou) ή Πάπιπι πουα (Päpipi pua στη Χαβάη , Κηρίων με νυχτερινή άνθιση (Night-blooming cereus), Τανγκ Λόι (Thang loy), Κόκκινη πιτάγια (Red pitaya ,Pitaya roja), Φρούτο δράκου μαργαριτάρι (Pearl dragon fruit), Κίτρινη πιτάγια (Yellow pitaya, Pitaya amarilla), Πιτάγια του καρντόν (Pitahaya de Cardón), Πιτάγια γλυκιά (Pitaya dulce),Mexican strawberry (Φράουλα Μεξικού), Μήλο κάκτου (Apple cactus), Πιτάγια (Pitaya), Πιθάγια (Pithaya),Πιταθάγια (Pitahaya). Τα τελευταία τρία ονόματα είναι από τη γλώσσα των Ταϊνών μιας ντόπιας φυλής της Καραβαϊκής, που σημαίνει «φολιδωτά φρούτα». Η καλλιέργεια είναι πιο γνωστή με το όνομα Φρούτο του δράκου . Κατάγεται από την λατινική και κεντρική Αμερική.

Κατά την παράδοση το όνομα του δράκου στο φυτό αποδόθηκε γιατί ο καρπός του έχει φολίδες (λέπια), όπως ο δράκος. Σύμφωνα με τη μυθολογία ο καρπός του φρούτου του δράκου δημιουργήθηκε πριν από χιλιάδες χρόνια από τη φωτιά που πετούσαν οι δράκοι από το στόμα τους. Στη διάρκεια της μάχης, όταν ο δράκος πετούσε φωτιά, το τελευταίο πράγμα που προέκυπτε ήταν ο καρπός. Στην περίπτωση που ο δράκος σκοτωνόταν, ο καρπός συλλεγόταν από τους νικητές στρατιώτες και παρουσιαζόταν στον αυτοκράτορα ως ένας πολυπόθητος θησαυρός. Η καλλιέργεια εισήχθη στο Βιετνάμ από τους Γάλλους πριν από εκατό χρόνια. Σύμφωνα με μαρτυρίες, οι Γάλλοι μετέφεραν φρούτα από τη Νικαράγουα και την Κολομβία ή τη Γουιάνα το 1870. Η πρώτη αναφορά για το φυτό αυτό γίνεται στο βιβλίο Γενική και Φυσική Ιστορία των Ινδιών (General and Natural History of the Indies) το 1535 που γράφτηκε από το δημοσιογράφο Fernández de Oviedo y Valdés. Σήμερα τα φυτά αυτά καλλιεργούνται στη Νοτιοανατολική Ασία κυρίως στην Ταϊλάνδη και στο Βιετνάμ, στις ΗΠΑ, στο Ισραήλ, στην Αυστραλία, στην Κύπρο, στα Κανάρια Νησιά και σποραδικά και στη χώρα μας.

Τα φυτά προτιμούν ξηρό τροπικό ή υποτροπικό κλίμα με μέση θερμοκρασία 21-29 ° C. Μπορούν να αντέξουν σε θερμοκρασίες 38-40 ° C. Για μικρή περίοδο δεν ενοχλούνται από θερμοκρασία 0 ° C .Απαιτούν μεγάλη ηλιοφάνεια και βροχόπτωση 600-1300 χιλιοστά με εναλλασσόμενες υγρές και ξηρές εποχές. Γενικά τα φυτά είναι σε θέση να ανεχθούν την ξηρασία, τη θερμότητα, το φτωχό έδαφος και το κρύο. Η μετατροπή του στελέχους για αποθήκευση νερού, η μείωση ή η απουσία φύλλων, οι κηρώδεις επιφάνειες και το νυχτερινό άνοιγμα των ιστών για πρόσληψη διοξειδίου του άνθρακα, επιτρέπουν στα φυτά να ανέχονται σκληρές συνθήκες. Η ανάπτυξή τους είναι ταχεία.

Για τον πολλαπλασιασμό χρησιμοποιείται ο καρπός , οι σπόροι και μοσχεύματα μήκους 30 περίπου εκατοστών. Τα σπορόφυτα αναπτύσσονται αργά και είναι αναξιόπιστα για μια μελλοντική καλή παραγωγή. Κατά κανόνα τα μοσχεύματα λαμβάνονται από τα πιο παραγωγικά φυτά. Πριν μεταφυτευτούν είναι καλό να διατηρούνται για μια βδομάδα σε ξηρό περιβάλλον. Στην αρχή μετά τη μεταφύτευση τα μοσχεύματα πρέπει να σκιάζονται και να δέχονται λίγο νερό και λίπασμα μέχρι να ριζοβολήσουν. Στη συνέχεια φυτεύονται σε όρχους. Για την καλλίτερη αποστράγγιση οι όρχοι πρέπει να έχουν ύψος γύρω στα 30 εκατοστά.

Οι εναέριες ρίζες του φυτού χρησιμεύουν για την αναρρίχηση σε βράχους και σε δέντρα. Οι ρίζες αυτές δεν τρέφονται από τα άλλα φυτά στα οποία αναρριχώνται . Συλλέγουν νερό και θρεπτικά συστατικά από το περιβάλλον τους, επιτρέποντας έτσι στο φυτό να επιβιώσει σε περίπτωση που η βάση του έχει αποκοπεί.

Το ριζικό σύστημα του φυτού κατά το μεγαλύτερο ποσοστό απλώνεται σε ένα βάθος 15-30 εκατοστά. Το ριζοσφαιρικό αυτό στρώμα θα πρέπει διατηρεί το νερό και να μη στεγνώνει. Διαφορετικά οι καρποί θα «σκάσουν». Για το λόγο αυτό πρέπει κατά την ανάπτυξη των καρπών να γίνονται ποτίσματα μια φορά την εβδομάδα. Οι όρχοι επιβραδύνουν επίσης την απώλεια νερού.

Συνήθως η εγκατάσταση της φυτείας γίνεται σε εδάφη πλούσια σε μέταλλα , ασβέστιο και οργανική ουσία. Κατά την ανάπτυξη των καρπών συνιστάται να λιπαίνονται τα φυτά. Για μια καλλίτερη ποσοτικά και ποιοτική παραγωγή το Κάλιο έχει ιδιαίτερη σημασία. Το Άζωτο πάλι είναι απαραίτητο για τη βλάστηση. Ένα πρόγραμμα οικολογικής λίπανσης που χρησιμοποιείται σε πολλές χώρες του κόσμου με ένα βιολογικό λίπασμα ισορροπημένο σε Άζωτο, Φώσφορο και Κάλιο (NPK) (1), δολομίτη πλούσιο σε ασβέστιο και Μαγνήσιο (2), το βιολογικό οργανικό λίπασμα Dynamic Lifter Soil (3) που περιέχει 3.7: 2: 1.8 N, P και K αντίστοιχα και ιχνοστοιχεία (θείο, Μαγνήσιο, Σίδηρο, Μαγγάνιο , Ψευδάργυρο) και ημιαποσυντιθέμενη οργανική στρωμνή (Mulch) (4) θεωρείται πολύ ικανοποιητικό για την ανάπτυξη και παραγωγή της φυτείας.

Συνήθως κατά την εγκατάσταση συνιστάται κάθετη στήριξη, γύρω από την οποία προσδένονται 1-4 βλαστοί. Στον οδηγό βλαστό αφαιρούνται όλοι οι πλευρικοί μέχρι να φτάσει στην κορυφή του στύλου. Το ύψος του υποστηρίγματος είναι μεταξύ 1.4 και 1.6 μέτρα για διευκόλυνση των εργασιών. Η απόσταση επί της γραμμής κυμαίνεται στα 2.5-3 και μεταξύ των γραμμών 3-4 στα μέτρα. Σε ένα στρέμμα μπορεί να υπάρχουν γύρω στα 200-375 στηρίγματα. Για τα στηρίγματα χρησιμοποιούνται ξύλινοι στύλοι ή από σκυρόδεμα. Ο στύλος συνιστάται να έχει στην κορυφή ειδικό πλαίσιο για τη δημιουργία του θόλου του φυτού. Συνήθως προτείνονται στύλοι με διάμετρο 30 εκατοστά. Το παραχωμένο στο έδαφος τμήμα να είναι γύρω στα 60 εκατοστά. Συνηθισμένο είναι επίσης και το σύστημα στήριξης σε φράχτη στον οποίο δένονται οι βλαστοί. Σ’ αυτή την περίπτωση η απόσταση των φυτών επί της γραμμής είναι 1-2 μέτρα.

Την πρώτη χρονιά μετά τη φύτευση γίνεται το μεγάλο κλάδεμα διαμόρφωσης. Το κλάδεμα των άκρων επιτρέπει την εύκολη πρόσβαση μέσα στο κτήμα. Επιπλέον χρησιμοποιείται και για την αραίωση των ανθέων και των καρπών. Τα άνθη και οι καρποί μπορούν να αραιωθούν ,ώστε να μείνουν 1-2 ανά βλαστό. Το αραίωμα αυτό δίνει καρπούς ομοιόμορφου μεγέθους και εξαιρετικής ποιότητας. Με το αραίωμα των βλαστών επιδιώκεται επίσης και η δημιουργία ανοιχτού διαχειρίσιμου θόλου. Ένα φυτό τον πρώτο χρόνο θα πρέπει να έχει 30 βλαστούς και στον τέταρτο 130 . Μετά τη συγκομιδή, το φυτό κλαδεύεται ,ώστε να έχει 50 κύριους βλαστούς με 1-2 δευτερεύοντες στον καθένα.

Όσον αφορά στην φυτοπροστασία θα πρέπει να γίνεται συστηματική παρακολούθηση και έγκαιρη αντιμετώπιση των ζωικών εχθρών και παθογόνων.

Η αλλαγή του χρώματος των καρπών γίνεται μέσα σε 25-27 ημέρες. Μετά από 5 μέρες ο καρπός παίρνει το τελικό χρώμα του είδους. Τα φυτά μπορεί να έχουν 4-6 κύκλους παραγωγής καρπών το χρόνο. Η συγκομιδή πρέπει να γίνεται 50 μέρες μετά την καρπόδεση για να πάρουν οι καρποί το μεγαλύτερο μέγεθος και τη γλυκύτητα που πρέπει. Τα φυτά που προέρχονται από μοσχεύματα μπαίνουν από το πρώτο έτος στην καρποφορία, ενώ εκείνα από σπόρους από το τρίτο . Η πλήρης παραγωγή παρατηρείται στο 5 έτος. Τα φυτά δίνουν καλή παραγωγή για 10-15 χρόνια. Η συγκομιδή πρέπει να διεξάγεται με μεγάλη προσοχή για να μην υποστεί ζημιά ο φλοιός των φρούτων. Η αποθήκευση του καρπού γίνεται σε θερμοκρασία 4 ° C για 25-30 μέρες ή στους 7-10ο C για 2-3 μήνες και με υγρασία 90-98%. Σε θερμοκρασία δωματίου και με υγρασία 60-70% πρέπει να μένουν λιγότερο από 10 μέρες. Η ετήσια απόδοση ανέρχεται σε 4.4-6.5 τόνους στο στρέμμα. Με τη εφαρμογή της σωστής γεωργικής πρακτικής η παραγωγή μπορεί να φτάσει και στους 7-8 τόνους. Η μέση σταθμισμένη διεθνής τιμή διάθεσης των καρπών από τον παραγωγό κυμαίνεται στο 1 δολάριο ΗΠΑ.

Βιολογική, διατροφική, φαρμακευτική και υγειοπροστατευτική αξία
Η σάρκα των κόκκινων και ρόδινων φρούτων του δράκου είναι δροσερή και χαρακτηρίζεται από μέτρια γλυκιά γεύση. Η γεύση τους θυμίζει ελάχιστα εκείνη του πεπονιού και η υφή τους λίγο ακτινίδιο. Οι κιτρινόσαρκοι καρποί είναι πιο γλυκοί. Τρώγονται νωποί ή αποξηραμένοι. Γενικά οι καρποί των φυτών Πιτάγια είναι πλούσιοι σε βιταμίνη C και φυτικές ίνες. Έχουν μικρή θερμιδική αξία και όταν συμμετέχουν σε μια ισορροπημένη διατροφή συμβάλλουν στην υγεία του ανθρώπου. Πράγματι ένας μεσαίου μεγέθους καρπός βάρους 198 γραμμαρίων περιέχει 21 χιλιοστογραμμάρια, ποσότητα που καλύπτει το 15% της συνιστώμενης ημερήσιας δόσης και είναι τριπλάσια σε σχέση με τα καρώτα. Η βιταμίνη αυτή είναι απαραίτητη για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Ακόμη η θερμιδική αξία κυμαίνεται στα 59 χιλιοτζάουλ, οι φυτικές ίνες στο 1 γραμμάριο ποσότητα που ισοδυναμεί με το 3% της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης, οι πρωτεΐνες στα 2 και τα λίπη στα 0.4 γραμμάρια. Οι κοκκινόσαρκοι καρποί εμπεριέχουν την αντιοξειδωτική φυτική χρωστική, τη βητακυανίνη, που προστατεύει τον οργανισμό από τον καρκίνο διακόπτοντας τις μεταλλάξεις των κυττάρων. Οι καρποί των Πιτάγια είναι καλή πηγή σιδήρου ,καλίου, ασβεστίου και φωσφόρου. Συγκεκριμένα, μια μερίδα 198 γραμμαρίων περιέχει 4 , 350, 17, και 10 χιλιοστόγραμμα αντίστοιχα. Η περιεκτικότητα σε σίδηρο και κάλιο ισοδυναμεί με το 10% της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης. Ως γνωστό σίδηρος είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία των κυττάρων και για τη μεταφορά του οξυγόνου σε όλα τα μέρη του σώματος, ενώ το κάλιο είναι απαραίτητο για την σωστή λειτουργία όλων των κυττάρων, των ιστών και των οργάνων του σώματος. Το λυκοπένιο που έχουν οι κοκκινόσαρκοι καρποί έχει αποδειχθεί πως συνδέεται με χαμηλότερο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη.

Οι σπόροι των καρπών εμπεριέχουν πολυακόρεστα λιπαρά οξέα ω-3 και ω-6 , τα οποία έχουν αποδειχθεί ότι διαθέτουν υπακτική δράση και μειώνουν τα τριγλυκερίδια και τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων. Ειδικότερα, φαίνεται να έχουν ισχυρές καθαρτικές ιδιότητες με αποτέλεσμα να συμβάλουν στη διέγερση της κινητικότητας του εντέρου. Πρόσφατα διαπιστώθηκε ότι το εκχύλισμα του λαδιού των σπόρων βρέθηκε πλούσιο σε 50% λινελαϊκό οξύ. Το αμινοξύ αυτό είναι πολύ απαραίτητο για τον οργανισμό.

Υπάρχουν πολλές επιστημονικές έρευνες που δείχνουν πως τα φρούτα του δράκου ανακουφίζουν από τη δυσκοιλιότητα, μειώνουν την υπέρταση και το διαβήτη και έχουν μεγάλη αντιοξειδωτική δράση. Διαπιστώθηκε επίσης η ευεργετική δράση στο μεταβολισμό των υδατανθράκων ,στην ενίσχυση των δοντιών και των οστών και στο σχηματισμό καρδιακών ιστών. Ακόμα οι καρποί αυτοί εξισορροπούν την παραγωγή αίματος, τη συνθετική αξία του συνολικού ασκορβικού οξέος, την ολική περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, την πηκτίνη και το σίδηρο για την αύξηση του επιπέδου της αιμοσφαιρίνης και των ερυθρών κυττάρων. Βρέθηκε επιπλέον πως μειώνουν την αορτική δυσκαμψία, βελτιώνουν τη λειτουργία των νεφρών και την ευκρίνεια των ματιών, ενισχύουν τη λειτουργία του εγκεφάλου και προλαμβάνουν τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του προστάτη. Έχει διαπιστωθεί τελευταία πως η σάρκα των καρπών είναι πλούσια σε πολυσακχαρίτες και μικτούς ολιγοσακχαρίτες, οι οποίοι είναι γνωστό πως είναι ικανοί να διεγείρουν την ανάπτυξη των βακτηρίων Lactobacillus και Bifidobacterium,που αποτελούν μέρος της φυσιολογικής χλωρίδας του ουρογεννητικού συστήματος της γυναίκας, και του γαστρεντερικού συστήματος και παρεμποδίζουν την εγκατάσταση διαφόρων ανθρωποπαθογόνων.

Επίλογος
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως η καλλιέργεια των φρούτων του δράκου μπορεί να συμπεριληφθεί στις εναλλακτικές λύσεις στην χώρα μας για τη βελτίωση του γεωργικού εισοδήματος του αγρότη. Επειδή η χρησιμότητα των καρπών αυτών, που θεωρούνται ουράνιοι και θεόσταλτοι στη γη, είναι πάρα πολύ μεγάλη, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή γιατί υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός σε διεθνές επίπεδο. Σε κάθε βήμα πρέπει να βρίσκεται κοντά ο τεχνικός σύμβουλος. Ιδιαίτερα στον τομέα της ποιοτικής και ποσοτικής παραγωγής και στην οργάνωση της αγοράς.