Σκέφτοµαι ότι, εδώ και χρόνια, κάτι δεν µπορέσαµε να κάνουµε στις προηγούµενες γενιές ή δεν κάναµε σωστά ό,τι κάναµε, και, εν τέλει, βιώνουµε το αποτέλεσµα ατελειών του παρελθόντος, οι οποίες µάς οδηγούν σε σοβαρά αδιέξοδα.
Από το ΜΑΤΙ στα τρένα «φέρετρα», σαν αυτό που προκάλεσε το πολύνεκρο δυστύχηµα στα Τέµπη πριν από περίπου ένα έτος, το ναυάγιο στην Πύλο, µε τους εκατοντάδες πρόσφυγες, την πτήση αυτοθυσίας για τους ηρωικούς πιλότους του Καναντέρ, τη λαίλαπα της φωτιάς να «καταπίνει» ολόκληρες περιοχές στον Έβρο –µε την ανυπολόγιστη οικολογική καταστροφή του Εθνικού Πάρκου της ∆αδιάς– ακολούθησε µία νέα µεγαλύτερη πρωτοφανή καταστροφή µε τις πληµύρες στη Θεσσαλία. Οι άνθρωποι σε απόγνωση, απανθρακωµένοι, καθηµερινοί άνθρωποι πάνω στις στέγες των σπιτιών, καταστροφές σε κατοικίες, κτηνοτροφικές µονάδες και επιχειρήσεις. Οι αγρότες και πάλι στους δρόµους! Και η φύση µάς προειδοποιεί: «[…] Απού τη φύση εδόθηκε να σµίγοµεν οµάδι κι όποιος την φύσην αδικά παιδεύγεται στον Άδη».
Τα παραπάνω είναι αποτέλεσµα ενός κενού που προηγήθηκε τα τελευταία χρόνια και δηµιούργησε µία κοινωνία σε παρακµή. Τραύµατα και Εγκαύµατα!
Τραυµατισµένοι άνθρωποι, σαρωτική θεοµηνία! Όµως θεοί µηνίοντες, θεοί οργισµένοι, άρα και εκδικητές, δεν υπάρχουν. Ίσως να φταίει η ακραία κλιµατική αλλαγή ή καλύτερα η κλιµατική κρίση, ίσως η υπερθέρµανση του πλανήτη, παγκόσµιο το πρόβληµα, πολλά ίσως, ίσως…! Τα εγκαύµατα όµως δύσκολο τα διαχειρίζεσαι και όταν τα τραύµατα είναι µεγάλα, τα εγκαύµατα στην κοινωνία γίνονται βαθύτερα.
Ζούµε στην εποχή µε τη δηµιουργία πολλαπλών µορφών Πολιτισµού.
Πολιτισµός της βαρβαρότητας! Η ανθρώπινη ζωή δεν έχει καµία σηµασία, καµία αξία. Σε ζυγίζω, σε µετράω και εάν κρίνω εγώ πως εσύ δεν αξίζεις, δεν σε λογαριάζω. ∆εν έχεις χρήµατα, δεν είσαι κάποιος επώνυµος, είσαι σκουπίδι, γίνεσαι αόρατος! Κριτής της ανθρώπινης ζωής γίνεται «ποιος»; Ένας υπάλληλος, ένας ύπαρχος, ένας οδηγός, ένας οποιοσδήποτε θα βρεθεί µπροστά σου. Εκείνος ορίζει εάν θα υπάρχεις και πως θα υπάρχεις. Ο Νόµος είµαι εγώ, το Κράτος είµαι εγώ, ο πολιτισµός της ασέβειας και της αγένειας! Το µίσος κυριαρχεί ΠΑΝΤΟΥ.
Πολιτισµός της επικράτησης! Ο άνθρωπος µετατρέπεται απλώς σε λεία. Είναι άραγε µόνο τα «απόνερα» της οικονοµικής κρίσης και ο εγκλεισµός της πανδηµίας; Έχει οικονοµικά χαρακτηριστικά, έχει οικονοµικές προσεγγίσεις η µετα-πανδηµία εποχή; Φυσικά και έχει, αλλά δεν είναι οι µόνες. Κυρίως κοινωνικά χαρακτηριστικά! Αισθάνοµαι απαξιωµένος από τη συµπεριφορά των συµπολιτών µου, την οικογένειά µου, το σχολείο µου, την ποδοσφαιρική µου οµάδα, άρα µε την µικρή µου εξουσία απαξιώνω κι εγώ ό,τι και όποιον µπορώ (ο πολιτισµός της µαγκιάς). Είναι θέµα παιδείας; Τι γίνεται π.χ. µε τις ηµερήσιες πληµύρες των εντυπώσεων, των εικόνων, των πολλαπλών διαδικτυακών µηνυµάτων, των ακραίων ιδεών, µία πορεία στην «άυλη πραγµατικότητα» της εποχής µας, στην οποία συµµετέχουν κυρίως οι νέοι µας; Μπορούν να αντέξουν άραγε τα χωράφια της ψυχής; Με ποιο τρόπο; Μήπως µε τις πλυµηρικές εκτροπές της κοινωνίας µας τους καθιστούν άγονες τις ψυχές των παιδιών µας;
Αναρωτιέµαι όµως εάν οι γονείς (η µητέρα και ο πατέρας ως ζευγάρι) φτιάχνουν τον πολιτισµό ή ο πολιτισµός τους γονείς. Ζούµε σε µια πολιτεία, χωρίς θεµέλια και αξίες, όρια και συνέπεια, µε απαγορεύσεις και αυστηρότητα εντελώς υποκειµενική και προκατειληµµένη (µειοψηφικός δικαιωµατισµός). Τη θεσµοθετήσαµε πλέον αυτή τη νέα κανονικότητα. Ο πολιτισµός µας είναι εφηβικός, όχι οι γονείς. Ο νέος αυτός πολιτισµός της εποχής µας σαγηνεύει τα παιδιά, κι ας προσπαθούν οι γονείς να µεταδώσουν την οικογενειακή κουλτούρα. Τα παιδιά αντιλαµβάνονται τα πάντα µέσα στο «τώρα», στη «στιγµή» και όχι σε µία συνεχή διαµορφούµενη προσωπικότητα για το αύριο. Το εύκολο χρήµα!
Κι εδώ εµφανίζεται µία νέα µορφή πολιτισµού. Ας τον χαρακτηρίσουµε ως πολιτισµό της αντι-σκέψης. Και αυτό θα πρέπει να µας απασχολήσει σοβαρά ποιοι δεν καλλιέργησαν την σκέψη, ποιοι την παρεµπόδισαν, ποιοι διέγραψαν την καθιερωµένη ως ένα σηµείο σκέψη (παραδοσιακή σκέψη;) και γιατί. Γιατί δεν µπορεί να ξεκινάει το θέµα από την προσωπική ευθύνη ενός κατακαηµένου γονιού… Πολλοί γονείς δεν ταυτίζονται µε την τρέχουσα εκδοχή του πολιτισµού, και νιώθουν ότι έχουν να αναµετρηθούν µε αυτόν πολιτισµό, ο οποίος δεν τους εκφράζει, δεν είναι δικός τους, τους επιβλήθηκε και πάει κόντρα στην οικογενειακή τους γαλήνη. Νιώθουν ότι τα παιδιά δεν συνεργάζονται, νιώθουν την επιθετικότητά τους. Αλλά αυτοί χειραγωγήθηκαν, δεν τους επέτρεψε ο πολιτισµός να αναπτύξουν τη δική τους σκέψη.
Τα παιδιά τα µεγαλώνει το Κράτος, όχι οι γονείς. Που να βρει χρόνο ο γονιός για το παιδί µέσα στην καθηµερινότητά του! Και το παιδί αρχίζει να αντιλαµβάνεται ότι κάθε τι που κάνει στο σπίτι µπορεί να έχει οικονοµική αξία, λησµονώντας ότι «οίκος» σηµαίνει συµµετοχή και σχέση στα κοινά (νοικοκυριό).
Κληρονοµήσαµε ένα λαµπρό φωτεινό παρελθόν από τους προγόνους µας. Ας µην παραδώσουµε ένα σκοτεινό, αβέβαιο και δυστοπικό µέλλον στους απογόνους µας. Ας µην µείνουµε µόνο µε την απορία «πώς φτάσαµε εδώ που φτάσαµε» και θα συνεχίσουµε τη ζωή µας µε την ίδια απορία, η οποία, σιγά-σιγά, θα ξεθωριάζει. Γιατί µία ζωή µε τέτοιες απορίες χωρίς απαντήσεις τις ξεχνάς τις απορίες και βρίσκεις απαντήσεις είτε απωθώντας τα ερωτήµατα!
Παρατηρώντας την κατάσταση της παρακµής που επικρατεί σήµερα στη Χώρα µας αντιλαµβανόµαστε πως ίσως βρισκόµαστε στην αρχή του δρόµου. Και ο δρόµος είναι µονόδροµος: είτε πεθαίνεις, είτε ανασταίνεσαι! Είναι καιρός να περάσουµε από την περιγραφή στη δράση. Η γνωστή ρήση του µεγάλου λογοτέχνη της Κρήτης, Νίκου Καζαντζάκη, και πάλι επίκαιρη: «Ν’ αγαπάς την ευθύνη να λες εγώ, εγώ µονάχος µου θα σώσω τον κόσµο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω». Νοµίζω ότι ο λόγος του δεν απαντά µόνο στο ερώτηµα «ποιος φταίει», αλλά και «γιατί φταίει».
Πολιτισµός της ευθύνης! Υπάρχει; Ζητείται κι αυτός ανάµεσα στα απόνερα της κοινωνίας. Η ευθύνη και η ανάληψή της έναντι των κινδύνων για την πρόληψη και αποτροπή των µεγάλων καταστροφών, ως απολύτως ηθικό µέγεθος, είναι η βάση ενός πολιτισµού της ευθύνης. Η ευθύνη εκπορεύεται από τη συνείδηση που µπορεί να προλάβει ή να αποτρέψει κινδύνους, να περιορίσει την πιθανότητα αλλεπάλληλων και αλληλένδετων ανθρωπογενών κρίσεων, όπως αυτές που ζούµε στις ηµέρες µας. Φτάσαµε; Αλλά πού; Πολλές φορές δεν ξέρουµε τι συµβαίνει σε εµάς τους Έλληνες. Τι µας συµβαίνει άραγε; Τι συµβαίνει στην Κρήτη, την Ελλάδα και τον κόσµο; Η ανικανότητά µας να απαντήσουµε στο ερώτηµα αυτό προέρχεται από την «πνευµατική µυωπία» µας, όσον αφορά οτιδήποτε υπερβαίνει το πρόσκαιρο. Μιας γενικότερης κρίσης σκέψης; Μήπως η ύπαρξη µιας γενικής υπνοβασίας; ∆εν γνωρίζουµε εάν πάµε καλά, αλλά µάλλον «πάµε κι όπου βγει»! Αλλά τότε θα είναι πολύ αργά για οτιδήποτε…
*Ο ∆ρ Κωνσταντίνος Β. Ζορµπάς, είναι γενικός διευθυντής
της Ορθοδόξου Ακαδηµίας Κρήτης
