Φυλακές Καλαμιού (1930-1932)

Το τουρκικό φρούριο του Ιτζεδίν, όπως είναι γνωστό, κατά την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας (1899) μετατράπηκε σε φυλακή. Πολύ σύντομα, εκτός από τους κοινούς εγκληματίες, στις φυλακές Καλαμίου «φιλοξενήθηκαν» γνωστά πολιτικά πρόσωπα, όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος (1903), ο δικτάτορας Θεόδωρος Πάγκαλος (1926) και από το 1929 με τον βενιζελικό νόμο Ν.4229/24, το περίφημο «Ιδιώνυμο» («περί μέτρων προστασίας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών»), πολλοί κομμουνιστές.

Η εφημερίδα «Εσπερινός Ταχυδρόμος» στις 5/2/1932 και στις 6/2/1932 παρουσιάζει δυο πρωτοσέλιδα άρθρα του διευθυντή των φυλακών Κ. Μαθιουδάκη με τίτλο «ΑΙ ΦΥΛΑΚΑΙ ΚΑΛΑΜΙΟΥ. Μια κακοήθης συκοφαντία. Τα δήθεν βασανιστήρια των καταδίκων». Ο Μαθιουδάκης απαντά σε άρθρο της αθηναϊκής εφημερίδας «Ελεύθερος Άνθρωπος», η οποία καταγγέλλει τα βασανιστήρια των δεσμοφυλάκων στους κρατούμενους, ποινικούς και κομμουνιστές, όπως τους διαχωρίζει ο αρθρογράφος. Ο διευθυντής διαψεύδει τα βασανιστήρια, ενώ ταυτόχρονα δικαιολογεί και επαινεί το έργο του προσωπικού των φυλακών. Βέβαια, ο φιλαλήθης αναγνώστης καταλαβαίνει ότι το ξυλοφόρτωμα, η απομόνωση και κάθε είδους ψυχολογικό βασανιστήριο ήταν στην καθημερινή «σωφρονιστική» διάταξη…

Στο πρώτο άρθρο, λοιπόν, ο Μαθιουδάκης αναφέρει ότι οι 40-45 κομμουνιστές κρατούμενοι τόλμησαν να ζητήσουν βελτίωση του συσσιτίου τον Δεκέμβριο του 1930, με αποτέλεσμα η διοίκηση να αποφασίσει τη μεταφορά των πολιτικών κρατουμένων από την πτέρυγά τους στα κελιά των ποινικών καταδίκων με απώτερο στόχο τη δολοφονία τους, όπως καταγγέλλουν οι ίδιοι. Αντί όμως να γίνει αυτό οι κομμουνιστές έκαναν κατήχηση στους συγκρατούμενούς τους, με αποτέλεσμα την επιστροφή τους άρον-άρον στην πτέρυγά τους.

Το επόμενο «έγκλημα» των κομμουνιστών αφορούσε…μια κατσαρόλα. Συγκεκριμένα, τον Ιανουάριο του 1931 οι πολιτικοί κρατούμενοι έφτιαχναν μόνοι τους το τσάι σε μια κατσαρόλα και δεν σύχναζαν στο καφενείο, το οποίο λειτουργούσε μετά από δημοπρασία ένας ποινικός κατάδικος. Με άλλα λόγια, έκαναν εσκεμμένα ανταγωνισμό στον καφετζή, οπότε η διοίκηση… κατάσχε την κατσαρόλα!

Όσον αφορά στις καταγγελίες για μαχαιρώματα από τους φύλακες, τον εγκλεισμό στο μπουντρούμι και τους ξυλοδαρμούς, όλα αυτά ήταν προϊόν της φαντασίας τους, καθώς ο ίδιος ο Μαθιουδάκης είχε απαλλαγεί με βούλευμα. Άρα, η φυματίωση του κομμουνιστή Θωΐδη προϋπήρχε, δεν νόσησε στο μπουντρούμι και ο κομμουνιστής Ιωάννου ουδέποτε ξυλοκοπήθηκε άγρια από τον ίδιο τον διευθυντή…

Ούτε όμως οι κοινοί κατάδικοι γλίτωναν τις « τρυφερές περιποιήσεις» του δεσμοφυλάκων. Έτσι, τον Αύγουστο του 1931 όταν ζήτησαν βελτίωση του συσσιτίου 27 από αυτούς έλαβαν γέρο ξυλοδαρμό. Φυσικά ο Μαθιουδάκης δικαιολογεί τον ξυλοδαρμό για άλλη αιτία, δηλαδή την άρνηση χορήγησης ηρωίνης σε ηρωινομανή κατάδικο, με αποτέλεσμα να στασιάσουν οι κατάδικοι και να τιμωρηθούν.

Στο δεύτερο άρθρο του «Εσπερινού Ταχυδρόμου» γίνεται αναφορά στην κατάσχεση ενός μαυροπίνακα και ενός χάρτη της Ρωσίας, τα οποία χρησίμευαν για μαθήματα κατήχησης των κατάδικων από τους κομμουνιστές. Οι Σακαρέλος και Μαλτέζος, οι οποίοι έκαναν τα μαθήματα, κλείστηκαν για μερικές ημέρες στο πειθαρχείο, χωρίς όμως τις κλωτσιές, που κακόπιστα ψεύδονται ότι έλαβαν. Όσον αφορά στον Χαλκογιάννη τιμωρήθηκε, χωρίς βέβαια να δαρθεί, διότι βρέθηκε πάνω του χαρτί με κομμουνιστικά τραγούδια, ενώ ο φυματικός Αστέριος Σέρβος φυσικά δεν νόσησε στο μπουντρούμι που ήταν κλεισμένος, αφού εδώ και καιρό νοσηλευόταν στο φθισιατρείο της φυλακής. Επίσης, ο Γερομήτσος, ο Ζαφειριάδης, ο Γλαράκος, ο Γεωργαλής, ο Τρανουδάκης και ο Ζερβός, ποτέ δεν κακοποιήθηκαν από τους δεσμοφύλακες αν και είχαν επιτεθεί άδικα στον ποινικό κατάδικο Κορομεσίνη Βλάση, ο οποίος αρνήθηκε την κατήχησή τους, σύμφωνα πάντα με τον «αξιόπιστο» διευθυντή των φυλακών. Αυτές ήταν λίγες εικόνες της καθημερινής ζωής των πολιτικών κρατουμένων στο κολαστήριο του Ιτζεδίν.

Πηγές
Ε. Καλαϊτζάκη, «Το αρχείο του Ιτζεδίν αποκαλύπτει…», «Χανιώτικα Νέα», 15/9/2018.