Φυσικά σκηνικά σε περιοχές ερημικές, μυστηριακές και απόκοσμες, που προσδίδουν στο θεατή μια σύνδεση με το υπερφυσικό στοιχείο και την αίσθηση της πνευματικότητας, παρουσιάζονται μέσα από βιβλικές ταινίες και κινηματογραφικές παραγωγές που περιγράφουν την εξέλιξη του Θείου Δράματος και το θαύμα της Ανάστασης, ενώ γυρίστηκαν στο Μαρόκο, την Τυνησία, την Αίγυπτο, ακόμη και τη νότια Ιταλία.
Οι συγκεκριμένες τοποθεσίες επιλέχθηκαν για πολλά χρόνια από κινηματογραφικούς παραγωγούς του Hollywood και όχι μόνο, με κοινό παρονομαστή του σεναρίου την παραπομπή στο αυθεντικό τοπίο όπου εκτυλίχθηκαν τα Πάθη του Ιησού Χριστού.
Το αποτέλεσμα, μάλιστα, ήταν τόσο επιτυχές σε επικές παραγωγές όπως «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ» του Franco Zeffirelli, που τα ίδια φυσικά σκηνικά, αποτυπωμένα με εναλλακτικούς τρόπους, χρησιμοποιήθηκαν και για άλλου είδους ταινίες όπως ο ανατρεπτικός «Brian» των Monty Python, ακόμη και το «Star Wars» του George Lucas και το «No time to Die» της σειράς κινηματογραφικών ταινιών James Bond. Τα παραπάνω αναφέρει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ η ιστορικός κινηματογράφου και αν. προϊσταμένη στο Film Office της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, Λίνα Μυλωνάκη, με αφορμή την προβολή κινηματογραφικών ταινιών και παραγωγών θρησκευτικού περιεχομένου κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας.
Από τη δεκαετία του ’50
«Ξεκινώντας από πολύ παλιά, από τη δεκαετία του 50, στον κινηματογράφο του Hollywood εμφανίζονται ταινίες θρησκευτικού περιεχομένου όπως ο «Ben Hur» και οι «Δέκα Εντολές» (The Ten Commandments). Τα γυρίσματα γίνονται κυρίως σε στούντιο, ωστόσο οι παραγωγοί αναζητώντας την πιστότητα του σκηνικού και την παραπομπή στο αυθεντικό τοπίο πηγαίνουν στις χώρες της βόρειας Αφρικής, στο Μαρόκο και την Αίγυπτο. Οι «Δέκα Εντολές», σε σκηνοθεσία Cecille De Mille, γυρίζονται το 1954 στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά στην Αίγυπτο, σε ένα μεγάλο θρησκευτικό μνημείο» αναφέρει η κ. Μυλωνάκη.
Σημειώνει, παράλληλα, ότι χαρακτηριστική περίπτωση είναι και η Τυνησία όπου, χάρη στο απόκοσμο τοπίο της ερήμου, γυρίζονται ταινίες, όχι μόνο θρησκευτικού περιεχομένου, αλλά και επιστημονικής φαντασίας με αντιπροσωπευτική ταινία τον «Πόλεμο των ‘Αστρων» («Star Wars»). O George Lucas, μάλιστα, όπως επισημαίνει, έχει αφήσει τα σκηνικά που αποτελούν πλέον τουριστική ατραξιόν και προσελκύουν πολλούς επισκέπτες.
Ίδιο σκηνικό, διαφορετικές ταινίες
Πολλές φορές, άλλωστε, οι ταινίες θρησκευτικού περιεχομένου ανακυκλώνουν σκηνικά και καθιερώνουν περιοχές ανά τον κόσμο ως χώρους κινηματογραφικών γυρισμάτων, με ενδεικτικό παράδειγμα τον «Ιησού από τη Ναζαρέτ» του Franco Zeffirelli που γυρίστηκε στην Τυνησία, στο μοναστήρι, στην περιοχή Κάσμπα, στα Σούσα, στο αρχαίο θέατρο της Καρχηδόνας και σε άλλα μέρη. Όπως τονίζει η ιστορικός κινηματογράφου, «τα σκηνικά αυτά αξιοποιήθηκαν, με πολύ λίγες τροποποιήσεις, για να γυριστεί μια τελείως ανατρεπτική θρησκευτική ταινία, η σκωπτική ταινία των Mody Python, «Η ζωή του Brian» που εκφράζει μια κωμική θεώρηση της ζωής, του θανάτου, της ζωής μετά το θάνατο, σε τελείως διαφορετικό πνεύμα.
Το κίνητρο, βέβαια, ήταν οικονομικό, καθώς ο προϋπολογισμός της ταινίας ήταν πολύ μεγάλος και συνέβαλε σε αυτόν και ο George Harisson από τους Beatles, ενώ για να εξοικονομηθούν πόροι, οι κάμερες τοποθετήθηκαν σε διαφορετικές γωνίες του μοναστηριού με τέτοιο τρόπο ώστε, μέσα από μια ψευδαίσθηση, να δίνεται η εντύπωση στον θεατή ότι η ιστορία διαδραματίζεται σε μια ολόκληρη πόλη».
Ο ιταλικός νότος
Σημαντικό μερίδιο στα γυρίσματα θρησκευτικών κινηματογραφικών παραγωγών απέκτησε, με τις κατάλληλες ενέργειες, η περιοχή της Ματέρα στη νότια Ιταλία, μιας φτωχής πόλης του ιταλικού νότου που ενώ κατά τη δεκαετία του ’50 δεν διέθετε ούτε αποχετευτικό σύστημα και οι κάτοικοί της αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα υγιεινής και διαβίωσης, την τετραετία από το 2017 ως το 2021 φιλοξένησε τα γυρίσματα 140 ταινιών, ιταλικών και ξένων. «Σε αυτή τη μικρή μεσαιωνική πόλη των βράχων, που χρονολογείται από την παλαιολιθική εποχή και διαθέτει φυσικά σκηνικά με επιβλητικές σπηλιές, σκαμμένες στην πέτρα και τα ασβεστώδη βράχια, οι κινηματογραφιστές παρατήρησαν μια δυναμική και έτσι της αποδόθηκε από τους σκηνοθέτες η ονομασία «μικρή Ιερουσαλήμ».
Η πόλη ανακηρύχθηκε μνημείο της Unesco και φιλοξένησε θρησκευτικές ταινίες, όπως το «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο» (1964) του Pasolini, τα «Πάθη του Χριστού» και ο «Βασιλιάς Δαυίδ» του Mel Gibson, αλλά και το «Wonder Woman». Η τελευταία επιτυχία της περιοχής που έγινε πια κινηματογραφικός προορισμός και αποδίδει υψηλά έσοδα από αυτή την κατεύθυνση είναι η νέα ταινία της σειράς James Bond, «No Time toy Die».
Θρησκευτικές παραγωγές και στην Ελλάδα
Θρησκευτικές παραγωγές γίνονται, όμως και στην Ελλάδα, με χαρακτηριστικές περιπτώσεις τον «’Ανθρωπο του Θεού» της Yelena Popovitz και την τηλεοπτική σειρά «’Αγιος Παϊσιος από τα Φάρασα στον ουρανό» του Mega. Η κ. Μυλωνάκη επισημαίνει ότι στην πρώτη περίπτωση «τα γυρίσματα έγιναν στον αυθεντικό χώρο του μοναστηριού στο οποίο έζησε ο ‘Αγιος Νεκτάριος, στην Αίγινα», ενώ την παραγωγή υποστήριξε η Μητρόπολη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής.
Στη δεύτερη περίπτωση αναφέρει ότι πρόκειται για μια βιογραφική ταινία θρησκευτικού περιεχομένου που γυρίστηκε στην Αθήνα, τα Γιάννενα, την Κόνιτσα και την Καστοριά περιοχές όπου έζησε και έδρασε ο ‘Αγιος Παϊσιος αλλά και στο ‘Αγιον Όρος, γεγονός που χαρακτηρίζει ενδεικτικό της υποστηρικτικής διάθεσης της μοναστικής πολιτείας σε τέτοιου είδους παραγωγές, πάντα υπό προϋποθέσεις.
Η δυναμική θρησκευτικών παραγωγών για τον κινηματογραφικό τουρισμό
Η ιστορικός κινηματογράφου και αν. προϊσταμένη στο Film Office της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, εκτιμά πλέον ότι «στην Ελλάδα αρχίζει σιγά σιγά να αναδύεται ένα είδος θρησκευτικών ταινιών και παραγωγών γενικότερα, στοιχείο που ενισχύει τον θρησκευτικό τουρισμό αλλά και τον κινηματογραφικό τουρισμό. Σύμφωνα, άλλωστε, με τον αντιπεριφερειάρχη Τουρισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, Αλέξανδρο Θάνο, ο κινηματογραφικός τουρισμός δίνει ώθηση και σε άλλες μορφές τουρισμού και τονώνει την τοπική οικονομία.
Σε αυτό το μήκος κύματος, το Film Office έχει συμπεριλάβει στον κατάλογο – βιβλιοθήκη τοποθεσιών που προτείνονται για γυρίσματα και την κατηγορία των θρησκευτικών περιοχών και περιοχών πολιτιστικής κληρονομιάς, ώστε να αξιοποιηθούν αρμοδίως με τη συνέργεια των τοπικών αρχών και των θρησκευτικών φορέων. «Τέτοιες τοποθεσίες είναι τα μοναστήρια της Kεντρικής Μακεδονίας, πολλά από τα οποία είναι επισκέψιμα ενώ πολλά είναι δεκτικά για γυρίσματα υπό προϋποθέσεις που δεν προσβάλουν την ιερότητα του χώρου. Υπάρχουν, επίσης, περιοχές στη Χαλκιδική, κυρίως στη χερσόνησο της Σιθωνίας, όπου ερημοποιημένα αμμώδη τοπία, μπορούν να «κλέψουν» το σκηνικό και να παρουσιαστούν ως σκηνικά της ερήμου με αμμοθίνες» προσθέτει η κ. Μυλωνάκη.
Επηρεασμένο από τις προοπτικές αυτές και λόγω της περιόδου του Πάσχα, το film office παρουσιάζει, τις μέρες αυτές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα τοπία της με βάση την κινηματογραφική κατηγορία των θρησκευτικών τοπίων.
