«Γνωρίζω πόσο παγερό το σύμπαν είναι αλλά δεν παύω ν’ απορώ»
Γιάννης Φίλης, “Προσκλητήριο στη γλώσσα”
«Οι λέξεις και ευρύτερα η τέχνη συμβάλλουν πολύ στη γνώση του εαυτού μας και των άλλων. Δημιουργούν αξίες και ιδέες και διατυπώνουν ερωτήματα σε έναν κόσμο όπου η τεχνολογία, μαζί με τα πολλά καλά της, δημιουργεί κρίσεις». Τα παραπάνω υπογράμμισε ο συγγραφέας, πρώην πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης, Γιάννης Φίλης, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα διάλεξη, προχθές το βράδυ στην κατάμεστη αίθουσα του Τμήματος Δυτικής Κρήτης του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΤΕΕ) με αφορμή την παρουσίαση της νέας του ποιητικής συλλογής: “Προσκλητήριο στη γλώσσα” (εκδόσεις Εναστρον).
Το βιβλίο περιέχει ποιήματα εμπνευσμένα από ταξίδια του συγγραφέα, τόσο κυριολεκτικά σε περιοχές του πλανήτη, όσο και μεταφορικά.
«Μ’ αρέσουν τα ταξίδια γιατί ανοίγουν μια πόρτα στον κόσμο και την αφήνουν ανοιχτή. Αλλωστε τι είναι η ζωή παρά ένα ταξίδι χωρίς λεπτομερές σχέδιο και τελικό προορισμό. Αυτή η ποιητική συλλογή είναι η καταγραφή κάποιων ταξιδιών μου, κυριολεκτικά και μεταφορικά», είπε ο Γιάννης Φίλης για να εξηγήσει:
«Τα κυριολεκτικά ταξίδια είχαν απ’ όλα: μέθη στα 5,500 μέτρα υψόμετρο στις Ανδεις, πορεία στα βήματα του Δαρβίνου στα Γκαλάπαγκος, τρέλα των τροπικών στον Παναμά και στον Αμαζόνιο, τρόμο με τρεις επικίνδυνες αναγκαστικές προσγειώσεις και σβήσιμο ενός κινητήρα σε πτήσεις στις ΗΠΑ, θλίψη για την καταπίεση των κατοίκων του Θιβέτ από την Κίνα, θαυμασμό ανάμικτο με μελαγχολία για τους χαμένους πολιτισμούς στο Νησί του Πάσχα και το Μάτσου Πίτσου, εκπληκτική φιλοξενία στην Ταϊβάν και στο Πεκίνο, βία στους δρόμους του Κολόν στον Παναμά και του Λος Αντζελες κατά την εξέγερση του 1992. Τα μεταφορικά ταξίδια μέσα από βιβλία, αφηγήσεις και φαντασία είχαν άλλη μορφή: την άνοδο και την πτώση πολιτισμών, τους μύθους που οι άνθρωποι πιστεύουν για να αντέξουν την πραγματικότητα, τις τραγωδίες και τις κωμωδίες που μου αφηγήθηκαν άνθρωποι σε πολλά μέρη του κόσμου, τη μαγεία της επιστήμης και της τέχνης, την έλξη της αλήθειας που διαρκώς βρίσκεται λίγο πάρα κάτω».
Ο Γιάννης Φίλης ανέφερε ακόμη: «Αν με ρωτήσετε γιατί εγώ ταξιδεύω και γιατί γράφω, θα σας πω κάτι πολύ πεζό. Βρέθηκα τυχαία στη γη, μια μηδαμινή κουκίδα μέσα σε έναν γαλαξία με 100 δισεκατομμύρια άστρα, και την ξέρω ελάχιστα και ο χρόνος μου τελειώνει και κάθε μέρα η περιέργειά μου γι’ αυτό το θαύμα μεγαλώνει. Γι’ αυτό ταξιδεύω και γράφω».
ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ, Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΚΑΙ Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Το θέμα της διάλεξης του συγγραφέα ήταν: “Το βάρος των λέξων”.
Ο κ. Φίλης ανέφερε ότι σε όλο τον κόσμο τα πανεπιστήμια σήμερα εντείνουν τις επενδύσεις τους στην εκπαίδευση… και μειώνουν αυτές στις ανθρωπιστικές κατευθύνσεις και τις τέχνες.
«Θέλω να είμαι σαφής: χωρίς την επιστήμη, τα μαθηματικά και την τεχνολογία η ανθρωπότητα θα ζούσε στο σκοτάδι», είπε για να προσθέσει, μεταξύ άλλων, ότι «ο κόσμος θα ήταν λειψός χωρίς τον Ομηρο και τον Σοφοκλή, τον Δάντη και τον Σαίξπηρ, τον Μπαχ και τον Μότσαρτ, τον Ρέμπραντ και τον Ντα Βίντσι, τον Καβάφη και τον Φώκνερ».
Ο συγγραφέας αναφέρθηκε, όμως, και στη σκοτεινή πλευρά των λέξεων όταν «δημιουργούν την αυταπάτη και το ψέμα».
«Η πραγματικότητα περιγράφεται αλλά και παραμορφώνεται με λέξεις ανάλογα με την ιδεολογία. Όλες οι χώρες γράφουν την επίσημη Ιστορία τους έτσι ώστε να ωραιοποιούν τις σκοτεινές στιγμές τους».
Ο ίδιος ανέφερε και συγκεκριμένα παραδείγματα:
• Η Αυστραλία καίγεται επί μήνες λόγω κλιματικής αλλαγής. Ο πρωθυπουργός το 2017 πήγε στη βουλή κρατώντας ένα κομμάτι άνθρακα λέγοντας ότι είναι ακίνδυνος.
• Η Ελλάδα αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την κλιματική αλλαγή μέσω απολιγνιτοποίησης, αλλά και εξορύξεων υδρογονανθράκων και του αγωγού EastMed που θα αυξήσουν τον άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
Ο κ. Φίλης τόνισε ότι «με λέξεις οι άνθρωποι: λένε αλήθειες ή ψέματα, οικοδομούν ή αποδομούν, θεραπεύουν ή τραυματίζουν, διασώζουν ή σκοτώνουν, αποδίδουν τιμή ή εξευτελίζουν, υπογράφουν ειρήνη ή κηρύσσουν πόλεμο».
Για να καταλήξει:
«Προσωπικά είμαι ευγνώμων για τον γραπτό λόγο. Μου δίδαξε μερικά πράγματα που επιβεβαιώνονται με την απλή παρατήρηση:
Ότι η ανθρωπότητα είναι ένα μείγμα από φως και σκοτάδι: συμφέροντα και αλτρουισμό, κακοήθη ψέματα και απλές αλήθειες, μαζικές δολοφονίες και αυτοθυσία, μίσος και αγάπη, αλαζονεία και ταπεινοφροσύνη, μισαλλοδοξία και διαφωτισμό.
Οτι η πρόοδος συντελείται με μικρά βήματα παρά τα τόσα άσχημα που συμβαίνουν. Εντούτοις η πρόοδος δεν είναι δεδομένη. Πρέπει πάντα να αγρυπνούμε γιατί οι δυνάμεις του σκότους είναι πανταχού παρούσες.
Οτι οι απόλυτες ιδεολογίες οδηγούν στην αποδόμηση και στην αιματοχυσία.
Οτι ο διαφωτισμός επιτυγχάνεται με την επιστήμη, την τέχνη και τον λόγο.
Οτι μια καλή ιστορία λέει περισσότερα από μια βιβλιοθήκη με ηθικολογίες, αποφθέγματα, και ιδεολογικές αναλύσεις (Οδύσσεια, Άμλετ, Δον Κιχώτης, The Portrait of Dorian Gray,…).
Οτι, καθώς είπε ο Elie Wiesel, το αντίθετο της αγάπης δεν είναι το μίσος αλλά η αδιαφορία. Οτι το τραγούδι της ζωής είναι ένα τραγούδι που αξίζει να τραγουδάμε».
Τον συντονισμό της εκδήλωσης έκανε ο διευθυντής των “Χανιώτικων νέων”, Παρασκευάς Περάκης, ο οποίος τόνισε -μεταξύ άλλων- ότι η Πρυτανεία του Γιάννη Φίλη ήταν η περίοδος που ξεκίνησε η εξωστρέφεια του Πολυτεχνείου Κρήτης προς την τοπική κοινωνία.
Μετά την διάλεξη Φίλη ακολούθησε διάλογος με το κοινό, όπου αναδείχθηκε ο ρόλος του ψέματος και της τεχνολογίας στη σύγχρονη εποχή.
