Γάμος κρητικός εις Λάκκους Κυδωνίας 1864

Δεν νομίζω ότι υπάρχει Χανιώτης που να μην έχει ακούσει το όνομα  Χατζη Μιχάλης Γιάνναρης. Που να μην γνωρίζει έστω και σε γενικές γραμμές για το Λακκιώτη ήρωα, τον φλογερό επαναστάτη, τον γενικό αρχηγό της Κυδωνίας το 1866, τον αιώνιο φρουρό των Λευκών Ορέων,το «νέο Αχιλλέα της Κρήτης».
Και ήταν όλα αυτά ο μακαριστός Χατζημιχάλης Γιάνναρης: «γενναίος, οργανωτικός, συνετός στις αποφάσεις,αμετακίνητος στο δίκαιο, πάντα στο πλευρό του αδυνάτου».
Για τους σύγχρονους του «ήταν ένας ήρωας φτιαγμένος από ομηρικό υλικό.Είχε την ομορφιά, τη γρηγοράδα και την ορμητικότητα του Αχιλλέα, το σώμα, τη δύναμη και τη μαχητικότητα ενός Αίαντα».Το όνομα και ενδεχομένως την ηρωϊκή δράση του υπενθυμίζουν καθημερινά ο ανδριάντας του στην πλατεία 1866 στην πόλη μας,η παρακείμενη οδός που φέρει τ’ όνομά του,όπως και το εκκλησάκι με τον τάφο του στο οροπέδιο του Ομαλού.
Εκτός όμως από άνθρωπος της έντονης δράσης ήταν και άνθρωπος του στοχασμού.
Έγραψε αξιόλογα λογοτεχνικά κείμενα και σε πεζό και σε ποιητικό λόγο και θεω- ρείται «ο σημαντικότερος λαϊκός ποιητής του 19ου αιώνα».Πολύ ενδιαφέροντα  είναι  τα «Απομνημονεύματά» του όπως επίσης και το ποιητικό  έργο « Κρητικοπούλα», στο οποίο,όπως γράφει ο Παντελής Πρεβελάκης, «έβαλε τον πόνο του νησιού για τον  άτυχο σηκωμό του 66».
Το 1864 νυμφεύθηκε την Ελένη Κατάκη, η οποία πέθανε στη γέννα της και στο κο-ρίτσι που γέννησε έδωσαν τ’ όνομά της. Περιγραφή εκείνου  του γάμου, σε ποιητική μορφή,πραγματοποίησε, προς το τέλος της ζωής του, με τον τίτλο  «Γάμος Κρητικός εις Λάκκους Κυδωνίας 1864.
Το κείμενο του έργου παρέμενε αδημοσίευτο στο ιστορικό Αρχείο Κρήτης για πολ-λές δεκαετίες.Ευτυχώς  ο γνωστός φιλίστορας  ερευνητής δρ.Κώστας Φουρναράκης,
το εντόπισε,το  μελέτησε, το ανέλυσε,το σχολίασε  κριτικά και το έφερε στο φως της δημοσιότητας. Έτσι μας έδωσε ένα εξαιρετικό βιβλίο 264 σελίδων,μια υποδειγματική εργασία που φανερώνει μαζί με τον ακαταπόνητο φιλόλογο και τον εμπνευσμένο  ερευνητή, τον αληθινό πνευματικό άνθρωπο. Το ίδιο κείμενο  απετέλεσε και τη μετα-πτυχιακή εργασία του.
«Το κύριο ζητούμενο αυτής της έκδοσης,γράφει ο συγγραφέας, είναι ν’ ανασύρουμε από το σκοτάδι της αφάνειας μετά από εκατό και πλέον χρόνια ένα ποίημα το οποίο θα πλουτίσει με την ποιότητά του τη λογοτεχνία μας και θα μας δώσει δείγματα του γνήσιου κρητικού ήθους».
Ο αναγνώστης του βιβλίου εντυπωσιασμένος θα εντρυφήσει στο κείμενο ,θα χαρεί τον κρητικό  λόγο του Χατζημιχάλη,θα θαυμάσει την παραδοσιακή  διαδικασία του  γάμου, το σεβασμό και την τάξη, την πλούσια περιποίηση,τα χαρίσματα, τους χορούς, τα ριζίτικα,τα αγωνίσματα και τ’ άλλα έθιμα του τόπου που τηρούνταν με θρησκευτι-κή ευλάβεια  σ’ όλη τη διάρκεια της χαράς…
Παραθέτομε ένα μικρό απόσπασμα που αναφέρεται στο χορό και το τραγούδι κατά τη διάρκεια του γάμου.
«Από Σαββατοκύργιακο χορεύγουν, τραγουδούνε
Και ξημερώνει η Κυργιακή, χωρίς να κοιμηθούνε.
Ποτέ κιανείς τραγουδιστής δεν επαναλαμβάνει,
τραγούδι δυο φορές να πει, γιατί τονε προσβάνει.
Γνωρίζουσι και σέβουνται κάθε χωργιό και μέρους,
τζι προεστούς, τζι προύχοντες, και τζ’ αρχηγούς τζι γέρους…
Κι’άλλο ένα απόσπασμα,το οποίο μας υπενθυμίζει τους αθλητικούς αγώνες που συνηθίζονταν τότε. Αναφέρεται στο τρέξιμο:
Η Τρίτη εξημέρωσε κ’ ιδού παιγνιδατόροι
κ’ εβγήκανε στο τρέξιμο,πολύς λαός τζι θώρει.
Εβάλασι διάστημα,μιας τουφεκιάς κομμάτι,
Ζευγάρια να γλακήξουνε, όσον θωρεί το μάτι.
Πόδα με πόδα στέκουνε, κραθιούντ’ απού τη χέρα,
Με μια φωνήν κινούν μαζί,πετούν εις τον αέρα.
Χαίρουνται να τζι βλέπουνε και κοπελιές και γράδες
Να πηαίνουν σαν κυπάρισσοι κι ωσάν χυτές λαμπάδες………
Τριάντα δυο ετρέξασι ζευγάρια γλακηκτάδες΄
χαράς τζι που τζι κάνανε αφέντες και μανάδες…….
Ο «Γάμος Κρητικός εις Λάκκους Κυδωνίας 1864»,τον οποίο ο Χατζημιχάλης έζησε  ως γαμπρός, αλλά και ως συγγραφέας,δημοσιευμένος ύστερα από 100 και πλέον χρό- νια μας ξαναφέρνει στην αξιομνημόνευτη , την παραδοσιακή εποχή όπως τη βίωναν οι Λακκιώτες στα μέσα του 19ου αιώνα.Πέρα όμως απ’ αυτό, με τον τρόπο που μας τον έδωσε ο συγγραφέας Κωνσταντίνος Φουρναράκης,μας ανάστησε μια ολόκληρη εποχή και μας τόνισε για άλλη μια φορά το πάντα επίκαιρο «στήκετε και κρατείτε τας παραδόσεις…»
Θερμά συγχαρητήρια…