Aντεξαν στον χρόνο και στη φθορά της ιστορικής λήθης, διατηρήθηκαν στο πέρασμα των αιώνων. Σε μέρες στενάχωρες μετά την κατάρρευση της γέφυρας του Κερίτη στον Αλικιανό, αναζητήσαμε άλλα ακόμα πιο παλιά και ιστορικά γεφύρια του νομού, γνωστά αλλά και λιγότερο γνωστά στον πολύ κόσμο. Βασικά κομμάτια της ιστορικής μας παράδοσης, αποτελούν αληθινά αριστουργήματα η ανάδειξη των οποίων θα ’πρεπε να είναι βασική προτεραιότητα όλων μας.
ΣΤΙΣ ΒΡΥΣΕΣ ΑΠΟΚΟΡΩΝΟΥ: Ενας αρχαίος θησαυρός
Ενα μοναδικό μνημείο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένας αρχαίος θησαυρός αποτελεί η ελληνορωμαϊκή γέφυρα στις Βρύσες Αποκορώνου. Η γέφυρα που είναι γνωστή κι ως Ελληνική Καμάρα κατασκευάστηκε στα ελληνιστικά χρόνια και μέχρι σήμερα διασώζονται από την πρώτη περίοδο της δημιουργίας της η καμάρα και τα «πόδια» της. Όπως εξήγησε ο επίτιμος έφορος Αρχαιοτήτων Μιχάλης Ανδριανάκης πρόκειται για την παλαιότερη γέφυρα στον νομό Χανίων.
Ο κ. Ανδριανάκης διευκρίνισε ακόμα ότι το καλντερίμι αλλά και το στηθαίο (τμήμα του οποίου αποκολλήθηκε κατά την τελευταία κακοκαιρία) της γέγυρας είναι μεταγενέστερα και κατασκευάστηκαν στα χρόνια της τουρκοκρατίας, ενώ παρεμβάσεις έγιναν και κατά τα χρόνια της ενετοκρατίας.
«Παλιά είχε κάνει έναν καθαρισμό η Εφορεία Αρχαιοτήτων όπου είχαμε εντοπίσει τον αρχαίο πλακώστρωτο δρόμο που οδηγεί προς τα Καλαμίτσια», τόνισε ο κ. Ανδριανάκης ενώ εξήρε τη μηχανική ικανότητα των μαστόρων που το κατασκεύασαν καθώς επέλεξαν το πιο κατάλληλο σημείο για να το δημιουργήσουν αξιοποιώντας το ανθεκτικό πέτρωμα που υπάρχει στο συγκεκριμένο σημείο και στο οποίο πατάει το γεφύρι. «Ενας ακόμα λόγος που κρατάει μέχρι σήμερα η γέφυρα, είναι και τα δύο λοξά αντερίσματα που έκαναν από τα πλάγια αξιοποιώντας τον βράχο και τις πέτρες της περιοχής, τα οποία “καναλάρουν” ό,τι φέρνει το ποτάμι και προστατεύει το μνημείο από τα προβλήματα που θα δημιουργούνταν από τον σχηματισμό κάποιου φράγματος», πρόσθεσε ο κ. Ανδριανάκης.
Σε ό,τι αφορά την ονομασία “Ελληνική Καμάρα” ο κ. Ανδριανάκης εξήγησε ότι ο όρος “ελληνικός” αποδίδεται από τις τοπικές κοινωνίες όπου εντοπίζονται αρχαία. «Εξίσου σημαντικό για το γεφύρι αυτό είναι ότι υπάρχει μια παραλαγή πάνω στον τύπο του γεφυριού της Αρτας: «…στην πέρα μπάντα τω Σφακιώ στη Χώρα του Ρεθύμνου, καμάρα αναστελλιώνανε και κάθε αργά εχάλα…». «Είναι κι αυτό ένα ξεχωριστό στοιχείο», σημείωσε καταλήγοντας ο κ. Ανδριανάκης.
ΣΤΑ ΠΕΡΒΟΛΙΑ: Καλά κρυμμένη…
Καλά “κρυμμένη” από τα βλέμματα των πολλών βρίσκονται τα υπολείμματα μιας μικρής, τοξωτής, γέφυρας. Μερικές δεκάδες μέτρα νότια του τοιχογραφημένου, ερειπωμένου δίκλιτου ναού αφιερωμένου στους αγίους Γεώργιο και Νικόλαο, που βρίσκεται στην ιστορική περιοχή Μπουτσουνάρια του οικισμού Περιβόλια του Δήμου Χανίων και πλησίον του επαρχιακού δρόμου που οδηγεί στο Θέρισο, η μικρή γέφυρα καλύπτεται από τα πανύψηλα πλατάνια της όχθης του Θερισιανού ποταμού. Ο αρχαιολόγος του Δήμου Χανίων κ. Κώστας Ψαράκης εξηγεί πως «παρατηρώντας τη γέφυρα, θα διαπιστώσει κανείς ότι έχει υποστεί κακοποιήσεις κατά το παρελθόν, οι οποίες όμως δεν στάθηκαν ικανές να την γκρεμίσουν. Η αντοχή της στον χρόνο, στην ορμή των εποχιακών νερών του ποταμού και παρόλες τις φθορές που έχει υποστεί κυρίως η καμάρα, με την αφαίρεση του μεγαλύτερου μέρους των λίθων (διασώζεται μια μόνο σειρά), οφείλεται κατά τη γνώμη μου, στην καλή θεμελίωση σε βραχώδες υπέδαφος, εντός της κοίτης του ποταμού, αλλά προπάντων στην καλή της κατασκευή. »
Αναφορικά με την ιστορία της γέφυρας που ακόμα δεν έχει μελετηθεί, ο κ. Ψαράκης λέει πως «από μια πρώτη και γρήγορη αξιολόγηση των σωζόμενων στοιχείων της γέφυρας, θα μπορούσαμε να χρονολογήσουμε την κατασκευή στην περίοδο της ύστερης ενετοκρατίας. Τα στοιχεία που μας οδηγούν στη χρονολόγηση είναι, το επιμελημένο οικοδομικό υλικό, ο τρόπος και το πολύ καλό χτίσιμο.
Επίσης τα κατά τόπους σωζόμενα κονιάματα των πλαϊνών τοίχων της γέφυρας, τα οποία έχουν εφαρμοστεί με τη γνωστή μέθοδο του πατήματος της μύτης του μυστριού, αλλά και το οικοδομικό υλικό της γέφυρας, που είναι ίδιας σύστασης με αυτό που εντοπίζεται στους παραπλήσιους ναούς Αγίου Γεωργίου, Αγίου Αντωνίου και Αγίου Παντελεήμονα, καθώς και στα υπολείμματα των τοιχοποιιών της βίλας Viaro, μνημεία που χρονολογούνται στη συγκεκριμένη περίοδο. Εκτός των σωζόμενων αρχιτεκτονικών στοιχείων, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη τη θέση και τον σκοπό κατασκευής της γέφυρας, η οποία συνέδεε την ανατολική πλευρά της περιοχής Περιβολίων με το Βαρύπετρο και ιδιαίτερα τον Κάστελο και τη Μονή της Αγίας Κυριακής. Η απόσταση από τις θέσεις αυτές, σύμφωνα με πληροφορίες κατοίκων της περιοχής, είναι περίπου 300 μ.»
Για τη συγκεκριμένη γέφυρα ο κ. Ψαράκης τονίζει ένα πολύ ενθαρρυντικό στοιχείο. «Μας δίνει μια νότα αισιοδοξίας για το μέλλον αυτών των μνημείων το ενδιαφέρον αρκετών ντόπιων και όχι μόνο, το οποίο αποδεικνύεται έμπρακτα με εμφανή αποτελέσματα.
Ας ελπίζουμε ότι το ενδιαφέρον δε θα χαθεί, αλλά θα υπάρξουν και άλλοι που θα βοηθήσουν με τις γνώσεις τους και από τη θέση που κατέχουν, στη σωστή αποκατάσταση και ανάδειξη αυτών των μοναδικών μνημείων» επισημαίνει.
ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΙΣΟ: Αγνοημένο μνημείο
Από τη γέφυρα του Κλαδισού, στην έξοδο της πόλης των Χανίων, χιλιάδες επιβάτες διέρχοναι καθημερινά ωστόσο αγνοούν πως δεν πρόκειται για μια ακόμη γέφυρα που κατασκευάστηκε τη νεότερη εποχή αλλά για ένα μνημείο, αριστουργηματικής τεχνικής.
Η γέφυρα του Κλαδισού ενώνει το χθες με το σήμερα, καθώς πρόκειται για μια σπάνια, τρίτοξη, μεγάλων διαστάσεων Βενετσιάνικη γέφυρα, που οι Ενετοί κατασκεύασαν για να διαβαίνουν τον αρχαίο Κεδρισό ή αλλιώς Όδερο ποταμό.
Η εντυπωσιακή πέτρινη τρίτοξη γέφυρα, που ένωνε τις δύο όχθες, «εξαιρετικής κατασκευής, είναι ένα από τα πολύ σημαντικά μνημεία της Βενετοκρατίας στην Κρήτη» σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Μιχάλη Ανδριανάκη. Μάλιστα σε χάρτη του Dom. Mocenigo (1692) σημειώνεται και η ύπαρξη ενός νερόμυλου στη δυτική όχθη και κοντά στην κεντρική γέφυρα του ποταμού.
Κατά τον ερευνητή Μανόλη Μανούσακα η δόμηση της γέφυρας του Κλαδισού, θυμίζει αρκετά την κατασκευή των Νεωρίων, άλλωστε και τα δυο κατασκευάστηκαν την ίδια περίοδο (16ος αιώνας).
Στην ιστορική αυτή γέφυρα που οδηγούσε προς τις δυτικές επαρχίες και διατηρήθηκε μέχρι σήμερα, διαδραματίστηκαν τους επόμενους αιώνες συγκλονιστικά γεγονότα με τελευταία αυτά στη Μάχη της Κρήτης, την Κατοχή και τον Εμφύλιο.
Και δεν είναι καθόλου τυχαίο, που κατά την πρόσφατη θεομηνία όταν άλλες γέφυρες -νεότερα κτίσματα- των Χανίων κατέρρευσαν, η Βενετσιάνικη γέφυρα του Κλαδισού άντεξε!
Αυτό συνέβη γιατί η γέφυρα του Κλαδισού είναι θεμελιωμένη βαθιά, είναι κτισμένη με κατάλληλα υλικά από ανθρώπους που ήξεραν και τα “πόδια” της είναι διαμορφωμένα λοξά από την νότια πλευρά (σε σχήμα τριγωνικό), ώστε να “διώχνουν” τα φερτά υλικά σε περίπτωση πλημύρας, όπως εξηγεί ο αρχαιολόγος Μιχ. Ανδριανάκης. Και προσθέτει πως το ότι οι καμάρες είναι ημι-κυκλικές, είναι ένα ακόμη πρόσθετο στοιχείο της αντοχής της.
Πάντως, τη δεκαετία του ’80 κάποιοι προσπάθησαν να γκρεμίσουν την μοναδική αυτή βενετσιάνικη γέφυρα. Ωστόσο όπως επισημαίνει ο κ. Ανδριανάκης: «Ηταν τραγικό λάθος τότε που σχεδιάστηκε ο Κόμβος του Κλαδισσού, να μην πάρουν στα σοβαρά το σημαντικό αυτό μνημείο και να το εντάξουν στο σχεδιασμό, λειτουργικά και αισθητικά. Δεν αποφασίζεις “με κρύα καρδιά” να το γκρεμίσεις, αλλά το αξιοποιείς και το αναδεικνύεις, αφήνοντάς του τον κατάλληλο χώρο “να ανασάνει”. Και κάπου αξιοποιείς τη δυνατότητα, που λέγεται ανισόπεδος κόμβος όταν μάλιστα έχεις να αντιμετωπίσεις τόσες διαφορετικές κατευθύνσεις».
