Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας οι πιστωτικές ανάγκες των Κρητικών καλύπτονταν από ιδιώτες δανειστές, κυρίως εμπόρους και μεγαλογαιοκτήμονες, αλλά και τοκογλύφους. Στα μέσα του 19ου αιώνα η πρώτη παγκοσμιοποίηση των αγορών επηρέασε τις εμπορικές συναλλαγές στο εσωτερικό και το εξωτερικό, ενώ οι ελάχιστες και αναιμικές οικονομικά τράπεζες (οι Ορφανικές Τράπεζες) αδυνατούσαν να δώσουν τα απαραίτητα δάνεια για την απαιτούμενη οικονομική ανάπτυξη, με αποτέλεσμα τον ιδιωτικό δανεισμό και την τοκογλυφία. Οι Ορφανικές Τράπεζες ιδρύθηκαν το 1858, δύο σε κάθε νομό, μια για χριστιανούς και μια για μουσουλμάνους, ενώ το 1868 ιδρύθηκε και το Κοινωφελές Ταμείο Κρήτης. Οι ιδιόρρυθμες αυτές τράπεζες διαχειρίζονταν τις περιουσίες των ορφανών, δηλαδή των ανήλικων παιδιών, τα οποία είχαν χάσει τον ένα ή και τους δυο γονείς. Οι περιουσίες αφορούσαν γαιοκτησίες, τις οποίες ενοικίαζαν με την επίβλεψη της τράπεζας. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι σχέσεις γαιοκτησίας στην ύπαιθρο είχαν αλλάξει την περίοδο της Αιγυπτιοκρατίας (1830-1841), καθώς έγινε η μετάβαση από τη μουσουλμανική μεγαλοϊδιοκτησία των αγάδων στη χριστιανική μικροϊδιοκτησία.
Στα οικονομικά προβλήματα προστέθηκε η πολύχρονη οικονομική καταστροφή εξαιτίας της επανάστασης του 1866-1869. Πολλές περιουσίες καταστράφηκαν, τα προϊόντα δεν πουλήθηκαν, ενώ πολλά κτήματα έμειναν ακαλλιέργητα, λόγω του μειωμένου πληθυσμού. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα, οι δανειστές και οι τράπεζες να μην εισπράξουν τα οφειλόμενα, ενώ οι οφειλέτες αδυνατούσαν να ξεπληρώσουν τα χρέη τους.
Αυτά τα προβλήματα κλήθηκε να αντιμετωπίσει η Συνέλευση των Κρητών στα Χανιά στις 1/3/1879. Χάρη στη Σύμβαση της Χαλέπας (1878) χριστιανοί και μουσουλμάνοι πολιτευτές συνομίλησαν προσπαθώντας να βρουν λύση για τα παλιά χρέη, πριν και μετά την επανάσταση. Το 1876 σουλτανικό φιρμάνι είχε μειώσει τους τόκους των οφειλετών σε 9% από 12% για το σύνολο των χρεών. Η συνέλευση επικύρωσε τη σουλτανική απόφαση και αποφάσισε να διαιρέσει τα χρέη σε δυο είδη, των ιδιωτών και των Ορφανικών Τραπεζών.
Την αποπληρωμή των χρεών με τόκο 9% προς τους ιδιώτες θα έλεγχαν επιτροπές και την αποπληρωμή των χρεών με 9% προς τις Ορφανικές Τράπεζες θα έλεγχαν οι Δημογεροντίες των Νομών. Αν κάποιοι οφειλέτες δεν μπορούσαν να πληρώσουν τα χρέη τους και η περιουσία τους ήταν πάνω από το 50% των χρεών θα μπορούσαν να δανειστούν από τα Κοινωφελή Ταμεία. Με τον τρόπο αυτό, θα αποφεύγονταν η τοκογλυφία των ιδιωτών δανειστών, θα αποπληρώνονταν τα χρέη και οι οφειλέτες θα αντιμετωπίζονταν δίκαια.
Πηγές:
1. «Κρήτη», «Γενική των Κρητών Συνέλευσις», 1/3/1879 και 3/3/1879.
2. Περάκης Μ., «Κρήτη το νησί των προσαρμογών. Οικονομία και κοινωνία τον 19ο αιώνα (1830-1913)», ΕΚΙΜ και Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος», εκδ. Ασίνη, Αθήνα 2017.
3. https://www.historical-museum.gr/webapps/nomismata/periods/trapezes.htm, 18/7/2021.
