Παγκόσµιες διαµάχες
Σήµερα πλέον είναι διάχυτος ένας ανταγωνισµός που χαρακτηρίζεται από υψηλή διαταραχή και χαµηλή συνεργασία, και έχει χαρακτηριστικά ανταγωνισµού µεταξύ διαφορετικών πολιτισµών, συγκεκαλυµένο µε θρησκευτικές πτυχές, οι οποίοι συνασπίζονται ενάντια στον «∆υτικό» πολιτισµό που κυβερνάται από δηµοκρατικά συστήµατα και ενστερνίζεται την ατοµική ελευθερία του ανθρώπου και την ισότητα των γυναικών.
Καθώς ο κόσµος κατακερµατίζεται, εµφανίζονται κυρίως χώρες µε αυταρχικά καθεστώτα, που κατάφεραν να συγκεντρώσουν πλούτο τις τελευταίες δεκαετίες είτε µέσω εµπορικών πλεονασµάτων ή εξόρυξης πρώτων υλών. Το εµπορικό πλεόνασµα της Κίνας το 2023 ήταν σχεδόν $1.000 δις το οποίο προέρχεται κατά $291 δις µε την ΕΕ και κατά $275 δις µε τις ΗΠΑ. Τον πλούτο αυτόν δεν τον διανείµουν δίκαια στους λαούς τους, ώστε να µορφώνονται και να ανέλθει το επίπεδο ευηµερίας των πολιτών τους όπως κάνουν οι δηµοκρατικές δυτικές κοινωνίες. Αντιθέτως τον δαπανούν σε στρατιωτικές δαπάνες και απόκτηση ισχύος ενώ αφήνουν τους λαούς τους να υποφέρουν από φτώχια υψηλό πληθωρισµό κλπ., και τους ωθούν στην µετανάστευση.
Ο Θουκυδίδης πριν 2.500 είχε γράψει ότι όποιο κράτος αποκτά στρατιωτική ισχύ θα έρθει η ώρα να την χρησιµοποιήσει στον πρώτο γείτονα του.
Σήµερα αυτό είναι πραγµατικότητα µε τις διαµάχες που έχουν ήδη ξεσπάσει ή τις πολεµικές απειλές που εκτοξεύονται. Επίσης δεν περνά απαρατήρητο ότι αυτά τα κράτη συνασπίζονται εναντίον των δυτικών κρατών και χρησιµοποιούν τις νέες τεχνολογίες για να κάνουν τις επιθέσεις τους πιο αποτελεσµατικές αλλά και ύπουλες (π.χ. υβριδικές κυβερνο-επιθέσεις, κατασκοπευτική ψηφιακή τεχνολογία, τεχνητή νοηµοσύνη για υβριδικά χτυπήµατα κλπ.). Τρανταχτό παράδειγµα αποτελεί η Τουρκία που ετοιµάζεται να εισβάλει και στην Ελλάδα.
Η άλλοτε σοφή παγκόσµια συνεργασία, αποτέλεσµα των δεινών του Α’ & Β’ παγκοσµίου πολέµου, κυρίως µέσω διεθνών οργανισµών, εξασθενεί λόγω της εφαρµοζόµενης πολιτικής της Ρωσίας και Κίνας και άλλων αυταρχικών κρατών. Ο έλεγχος των πυρηνικών εξασθενεί ενώ είναι αδύνατη η συνεννόηση για την αποτροπή της αθέµητης χρήσης της τεχνητής νοηµοσύνης. Φαίνεται ότι η ειρήνη των τελευταίων 70 ετών είναι πλέον παρελθόν. Επί πλέον υβριδικά, και οργανωµένα, αµφισβητούνται τα επιτεύγµατα του πολιτισµού µας, και σε συνδυασµό µε την εκθετική εξάπλωσης οποιουδήποτε αναδυόµενης κανονικότητας, πεποίθησης, ιδέας, τεχνολογίας, που εισέρχεται στα παγκόσµια ανθρώπινα δίκτυα, οδηγούν στην κατάρρευση της εθνικής συνοχής και αµφισβητούν την ασφάλεια που οι θεσµοί της χώρας προσφέρουν στην κοινωνία τους.
Η Αρκτική και η Ανταρκτική αναµένεται να εξελιχθούν σε κρίσιµες στρατηγικές περιοχές, µε την κλιµατική αλλαγή να δηµιουργεί νέες ευκαιρίες για εµπορικές διαδροµές που µέχρι πρότινος ήταν αδύνατο να χρησιµοποιηθούν. Αυτή η εξέλιξη υπόσχεται να ανατρέψει την υπάρχουσα δυναµική του παγκόσµιου εµπορίου και της ναυσιπλοΐας, προσφέροντας πιο σύντοµες και οικονοµικά αποδοτικές µεταφορικές διαδροµές.
Παράλληλα, η ατµόσφαιρα και ο χώρος γύρω από τη Γη καθίστανται πεδία νέου ανταγωνισµού, ενισχυµένα από την ανάπτυξη και χρήση µη επανδρωµένων συστηµάτων αεροσκαφών και την εξερεύνηση του διαστήµατος. Οι εξελίξεις αυτές ενθαρρύνουν την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών για την ενίσχυση των δυνατοτήτων παρακολούθησης, πληροφόρησης και επικοινωνίας, διευρύνοντας τις στρατηγικές δυνατότητες των κρατών και των ιδιωτικών φορέων.
Η διαστηµική εξερεύνηση και εκµετάλλευση, προβλέπεται να καταστεί ακόµη πιο κρίσιµο πεδίο ανταγωνισµού, πυροδοτώντας µια νέα εποχή αναζήτησης για κυριαρχία σε αυτό το τελικό σύνορο. Το διάστηµα προσφέρει στρατηγικά, επιστηµονικά, και οικονοµικά πλεονεκτήµατα, καθιστώντας το ένα κεντρικό στοιχείο για τη µελλοντική ανάπτυξη και ασφάλεια των κρατών.
Επιπλέον, ο κυβερνοχώρος αναµένεται να διαδραµατίσει επίσης έναν ζωτικό ρόλο στο µέλλον, διαµορφώνοντας τις παγκόσµιες στρατηγικές και τις πολιτικές ασφάλειας. Η ολοένα και πιο στενή διασύνδεση του κυβερνοχώρου µε τις επικοινωνίες, το εµπόριο, τις κρίσιµες εθνικές υποδοµές και την πολεµική στρατηγική εισάγει µια νέα πολυπλοκότητα στον ανταγωνισµό και την ασφάλεια σε παγκόσµιο επίπεδο.
Αυτές οι εξελίξεις απαιτούν από τα κράτη και τις διεθνείς οργανώσεις να επανεξετάσουν τις στρατηγικές τους και να αναπτύξουν νέες πολιτικές για την αντιµετώπιση των προκλήσεων και την αξιοποίηση των ευκαιριών που προκύπτουν σε αυτά τα νέα πεδία ανταγωνισµού.
Η πολιτική, οικονοµική και στρατιωτική κυριαρχία της ∆ύσης πιέζεται από τις Ανατολικές χώρες που συνεργάζονται µεταξύ τους. Η ∆ύση εκλέγει λαϊκιστές και δηµαγωγούς κυβερνήτες οι οποίοι βυθίζουν σε περισσότερα προβλήµατα τις χώρες τους και αµφισβητούν τις αξίες της συνεργασίας µεταξύ των χωρών και της ευηµερίας που έφεραν µέχρι σήµερα οι ανοικτές οικονοµίες. Αντί να αντιληφθούν ότι το παγκόσµιο κέντρο ανάπτυξης µετατοπίζεται προς τις Ανατολικές χώρες και να συµµετάσχουν ώστε να διευρύνουν το διεθνές εµπόριο και να αυξήσουν την ευηµερία τους, λαµβάνουν µέτρα προστατευτισµού που αποτρέπουν οικονοµικές συνεργασίες.
Όλα τα παραπάνω συµβαίνουν το 2024 όπου είναι το τέλος του µακροχρόνιου οικονοµικού κύκλου και η έναρξη ενός νέου όπως δείχνε το σχήµα.
Κάθε κύκλος αποτελείται από 28 έτη στασιµότητας ή και ύφεσης µε µειωτική απόκλιση της κατανάλωσης ενέργειας από την σιγµοειδή καµπύλη, όπου πραγµατοποιούνται βαθιές και εκτεταµένες αλλαγές εξαιτίας της εµφάνισης νέων τεχνολογιών που επιφέρουν δραστικές µεταβολές στην οικονοµία και την κοινωνία αυξάνοντας την παραγωγικότητα πυροδοτώντας τον επόµενο ανοδικό κύκλο των 28 ετών, όπου παρουσιάζεται αυξητική απόκλιση της κατανάλωσης ενέργειας από την σιγµοειδή καµπύλη. Κατά την διάρκεια των 28 ετών παρουσιάζονται µικρότεροι υπό-περίοδοι στην οικονοµία περίπου επτά ετών.
Η έναρξη κάθε οικονοµικού κύκλου συνδέεται µε την εµφάνιση νέων βασικών τεχνολογιών (υπό µορφή τεχνολογικών-βιοµηχανικών επαναστάσεων) που οδηγούν σε µια νέα φθηνότερη πηγή ενέργειας, µια νέα υποδοµή µεταφοράς, ένα νέο µεταφορικό µέσο, και σε µια πλειάδα νέων τεχνολογικών εφαρµογών που εµφανίζονται και αναπτύσσονται στα πρώτα 28 χρόνια, όπου στην οικονοµία κυριαρχεί στασιµότητα, στασιµοπληθωρισµός ή αναιµική ανάπτυξη. Χρειάζονται αρκετά έτη έως ότου οι νέες τεχνολογίες διαδοθούν παντού για να αυξήσουν αλµατωδώς την παραγωγικότητα δηµιουργώντας τα επόµενα 28 έτη ανάπτυξης. ∆ιαφορετικές υποδοµές µεταφορικών µέσων αναπτύσσονται σε κάθε κύκλο, πρώτα αναπτυχθήκαν τα κανάλια µεταξύ των ποταµών, στη συνέχεια οι γραµµές τραίνων, οι αυτοκινητόδροµοι, οι αερογραµµές, και σήµερα εµφανίζονται οι µαγνητικές γραµµές τραίνων που θα είναι η νέα υποδοµή µεταφορών του επόµενου κύκλου. Παρόµοιες ήταν και οι εναλλαγές στα µεταφορικά µέσα στους χερσαίους χώρους: ποταµόπλοια, τραίνα, αυτοκίνητα, αεροπλάνα, και σήµερα η εµφάνιση των τραίνων Maglev που αναπτύσσουν ταχύτητα 600 χιλ. την ώρα. Σε κάθε κύκλο, µια νέα χώρα εµφανίζεται ως ανερχόµενη δύναµη.
1800-1856: Πριν το 1800 οι άνθρωποι έκαιγαν ξύλα και αποξηραµένα κοπριά για να ζεστάνουν τα σπίτια και να µαγειρέψουν φαγητό, ενώ βασίζονταν στη µυϊκή δύναµη, τον άνεµο και τους νερόµυλους για να αλέσουν τα σιτηρά.
Η εµφάνιση των νέων τεχνολογιών το 1800-1828 επέτρεψαν την παραγωγή ενέργειας από το νερό και τον ανέµο, την κατασκευή εργοστασίων, της άµαξας που τραβούσαν τα άλογα κλπ. Αναδύθηκε η Αγγλία ως ισχυρή δύναµη.
1856-1912: Η εµφάνιση των νέων τεχνολογιών την περίοδο 1856-1884 µε την ευρεία διάδοση των ατµοµηχανών και του κάρβουνου, έδωσε την ανάπτυξη του οικονοµικού κύκλου 1884-1912 όπου το κάρβουνο συµµετείχε κατά 50% στο ενεργειακό µίγµα. Αναδύθηκαν οι ΗΠΑ ως νέα δύναµη.
1912-1968: Η εµφάνιση των νέων τεχνολογιών την περίοδο 1912-1940 µε την ευρεία διάδοση των µηχανών εσωτερικής καύσεως και του πετρελαίου έδωσε την ανάπτυξη του οικονοµικού κύκλου 1940-1968 όπου το πετρέλαιο συµµετείχε στο ενεργειακό µίγµα περίπου µε 40%. Αναδύθηκαν η Ευρώπη & Ιαπωνία ως ισχυρές δυνάµεις.
1968-2024: Η ευρεία διάδοση της πληροφορικής και των αναρίθµητων εφαρµογών της κατά την στασιµότητα του 1968-1996 µαζί µε την εµφάνιση του φθηνού φυσικού αερίου έδωσε την ώθηση του νέου κύκλου ανάπτυξης µέχρι το 2024. Όπου το 2022 το ενεργειακό µίγµα αποτελείται περίπου κατά 27% από άνθρακα, 31% από πετρέλαιο, 24% από φυσικό αέριο και 12% ανανεώσιµες πηγές. Αναδύθηκε η Κίνα ως νέα δύναµη.
Μετά το 1996 εµφανίστηκαν εταιρίες που δεν υπήρχαν πριν και σηµατοδότησαν νέους οικονοµικούς τοµείς, όπως: iPhone, Facebook, YouTube, Instagram, Twitter, tick tock, Android, Bitcoin, Tesla, iPad, Gmail, Netflix Reddit, WhatsApp, Messenger, Google maps, Snapchat, LinkedIn, Skype, Airbnb κλπ.
2024-2080:Το 2024 είναι το σηµαντικότερο έτος του παρόντα αιώνα. Είναι η αρχή των νέων εκθετικών αλλαγών που θα συγκλονίσουν τον κόσµο. Κατά την στασιµότητα που θα ακολουθήσει το 2024-2052 η ανθρωπότητα θα ανακαλύψει και θα εφαρµόσει νέες τεχνολογίες που όταν διαδοθούν ευρέως σε κάθε επιχείρηση και κάθε νοικοκυριό θα οδηγήσουν στο νέο κύκλο οικονοµικής ανάπτυξης των ετών 2052-2080. ¨Όπως µετά το 1996 η πληροφορική και οι τηλεπικοινωνίες είχαν φθάσει να χρησιµοποιούνται από όλες τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά και ώθησαν την ανάπτυξη των τελευταίων 3 δεκαετιών, έτσι τις επόµενες τρεις δεκαετίες, άλλες νέες τεχνολογίες θα διαδοθούν και υιοθετηθούν από κάθε επιχείρηση και κάθε νοικοκυριό για να δηµιουργήσουν την επόµενο αναπτυξιακό κύκλο. Μερικές από αυτές τις νέες τεχνολογίες θα επιτρέψουν την ευρεία διάδοση και την ενσωµάτωση στην παγκόσµια παραγωγική υποδοµή του φθηνού, «καθαρού» και ανεξάντλητου καυσίµου παραγωγής ενέργειας από την πυρηνική σύντηξη (ήδη τον Νοέµβριο του 2022 έγινε η πρώτη επιτυχή δοκιµή από τις ΗΠΑ). Την δεκαετία του 2040 θα εµφανιστεί η εµπορική χρήση της πυρηνικής σύντηξης. Χωρίς φθηνή ενέργεια δεν µπορεί να υπάρξει ανάπτυξη των κρατών και αξιοπρεπή επιβίωση των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Η ελπίδα για φθηνή και σταθερή ενέργεια και φιλική στο περιβάλλον θα είναι η πυρηνική σύντηξη. Η εµφάνιση της θα αποδυναµώσει πολλές σηµαντικές χώρες καθώς θα απωλέσουν τεράστια έσοδα που είχαν από τα ορυκτά καύσιµα.
Καθώς συγχρόνως βρισκόµαστε στην τέλος του κύκλου χρέους, πολλά νοµίσµατα θα υποτιµηθούν και η ζήτηση για χρυσό θα αυξάνεται ως καταφύγιο αποθήκευσης του υπάρχοντος πλούτου. Όπως είχε συµβεί επανειληµµένα για χιλιάδες χρόνια, οι πολύ µεγαλύτερες οικονοµικές απαιτήσεις για χρήµατα, από τα πραγµατικά χρήµατα στην τράπεζα, οδήγησαν τον κόσµο σε µια φυγή κεφαλαίων για να πάρουν τα χρήµατα και να αγοράσουν χρυσό. Αυτό οδηγεί στον πληθωρισµό και οι πληρωµές των χρεών θα γίνονται µε υποτιµηµένο νόµισµα.
Ο κάθε κύκλος ήταν µέρος της δηµιουργίας ενός κύκλου γεωπολιτικής, η νέα δύναµη που θα αναδυθεί στον νέο κύκλο θα είναι η Ινδία.
Στον νέο κύκλο θα αναπτυχθούν νέοι τοµείς της οικονοµίας βασιζοµένοι στην υψηλή τεχνολογία των µικροτσίπ, που θα παραγκωνίσουν ή θα φέρουν στο προσκήνιο νέες εταίρες, οικονοµίες και χώρες. Η Ιαπωνία την δεκαετία του 1990 είχε 32 εταιρίες στις 50 µεγαλύτερες εταιρίες του κόσµου. Μέχρι πρόσφατα είχε µόνο την Toyota στην 42η θέση. Τέτοιες τεκτονικές αλλαγές θα συµβούν στον νέο οικονοµικό κύκλο που ξεκινά το 2024. Νέες εταίρες ήδη εµφανίστηκαν (Nvidia, OpenAI, κλπ.). Η τεχνητή νοηµοσύνη (ΤΝ), η τρισδιάστατη εκτύπωση, οι τεχνολογίες νέων υλικών, η βιοτεχνολογία, κβαντική υπολογιστική κλπ., θα µεταµορφώσουν τις οικονοµίες και τις κοινωνίες στις επόµενες δεκαετίες. Μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας θα υπάρχουν δύο είδη εταιρειών: αυτές που χρησιµοποιούν πλήρως την τεχνητή νοηµοσύνη (ΤΝ) και εκείνες που είναι εκτός λειτουργίας. Τα παιδιά θα έχουν προσωπικούς δασκάλους ΤΝ µε απέραντη γνώση, οι επαγγελµατίες θα έχουν προσωπικούς συµβούλους- βοηθούς ΤΝ, κάθε άτοµο θα έχει ένα βοηθό να αυξάνει την αποτελεσµατικότητα του. Θα µπορούµε να δηµιουργήσουµε άφθονη νοηµοσύνη για τον κόσµο και άφθονη ενέργεια, που θα συµβάλουν να έχουµε εκπληκτικές ιδέες, τα παιδιά µας να διδάσκονται περισσότερο από ποτέ, οι ανθρώποι θα είναι πιο παραγωγικοί, θα υπάρχει καλύτερη υγειονοµική περίθαλψη κλπ. Όλα αυτά θα µορφώσουν και θα κάνουν πιο σοφές τις κοινωνίες, θα αναπτύξουν την αφθονία στα πάντα, και µε την βοήθεια της φθηνής ενέργειας, θα δηµιουργήσουν τον επόµενο µεγάκυκλο οικονοµικής ανάπτυξης. Όµως θα υπάρχουν και οι αυταρχικές ηγεσίες που θα χρησιµοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες για να διατηρήσουν τα δικτατορικά καθεστώτα τους, να παρακολουθούν και να επιτηρούν τους λαούς τους, και τους αντιπάλους τους αλλά και για να βλάψουν την ανθρωπότητα.
Συνεχίζεται …
O Γιώργος Σ. Ατσαλάκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης Εργαστήριο Ανάλυσης ∆εδοµένων και Πρόβλεψης.
