1. Η δυναμική της ευρωπαϊκής συγκλίσεως
Τα μέχρι τώρα δεδομένα ισχύος της Ευρώπης στο διεθνές στερέωμα είναι:
α. Η συμμετοχή τεσσάρων ευρωπαϊκών χωρών στην Λέσχη των 7 ισχυροτέρων οικονομιών του κόσμου (G7): Γερμανίας, Γαλλίας, Αγγλίας και Ιταλίας. Οι υπόλοιπες είναι οι Η.Π.Α., ο Καναδάς και η Ιαπωνία.
Στην ουσία πρόκειται για μία λέσχη του Δυτικού κόσμου. Η Ρωσία δεν συμμετέχει πλέον (G8) λόγω των κυρώσεων που της επιβλήθηκαν μετά την ενσωμάτωση της Κριμαίας, ενώ η Κίνα προσκαλείται στα πλαίσια των διευρυμένων συναντήσεων με τις αναδυόμενες οικονομίες (Κίνα, Βραζιλία, Ινδία, Μεξικό, Ν. Αφρική).
β. Η συμμετοχή δύο ευρωπαϊκών χωρών, Αγγλίας και Γαλλίας, στα μόνιμα μέλη του συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε.. «Κατά σύμπτωσιν» όλα τα μόνιμα μέλη διαθέτουν στρατιωτική πυρηνική δύναμη.
γ. Μία μόνο ευρωπαϊκή δύναμη, η Γερμανία, είναι η πρώτη εξαγωγική δύναμη στον κόσμο, ξεπερνώντας την Ιαπωνία και αυξάνοντας την διαφορά της από την Κίνα.
Οι Γερμανοί συνδυάζουν την καινοτομία με την παραγωγικότητα και τον μακροπρόθεσμο προγραμματισμό. Έτσι η Γερμανία το 2012 αναδείχθηκε η πρώτη παγκόσμια δύναμη καινοτομίας με 122.000 διπλώματα ευρεσιτεχνίας, πιστοποιημένα από διεθνείς οργανισμούς. Δεύτερη έρχεται η Ιαπωνία με 80.000 διπλώματα και Τρίτη οι Η.Π.Α. με 60.000. Πατώντας πάνω σε αυτά τα πλεονεκτήματα η Γερμανία το 2013 είχε πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών κατά 260 δις δολάρια, που αντιστοιχούν στο 7,3% του Α.Ε.Π. της. Με αυτό τον τρόπο η Γερμανία αναδείχθηκε παγκόσμιος πρωταθλητής εξαγωγών με δεύτερη την Κίνα (195 δις δολάρια) και Τρίτη τη Σαουδαραβία λόγω βεβαίως του πετρελαίου.
Είναι εντυπωσιακό, ότι δύο σχετικά μικρές σε εδαφική έκταση χώρες, χωρίς πρώτες ύλες, όπως η Γερμανία και η Ιαπωνία, παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο παγκόσμιο εξαγωγικό εμπόριο, λόγω της καινοτομίας τους.
δ. Τα μεταπολεμικά χρόνια οι ευρωπαϊκές χώρες στήριξαν την οικονομική και πολιτική τους ανόρθωση πάνω σε μία συναινετική βάση. Έτσι πάνω στο κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα, οικοδομήθηκε στο οικονομικό επίπεδο η «κοινωνική οικονομία της αγοράς» και στο πολιτικό επίπεδο ο διαρκής «εργασιακός διάλογος» των κοινωνικών εταίρων, η αυτονομία του εργατικού κινήματος και η ευρωκεντρική αριστερά.
Στο διάστημα 1945 – 1990 η Ευρώπη έζησε τα πλέον ειρηνικά, προοδευτικά και αναπτυξιακά χρόνια της ιστορίας της. Αυτό το κλίμα ευημερίας, ειρήνης και αισιοδοξίας ήταν η μήτρα, από την οποία γεννήθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.).
Η Ε.Ε. αποτελείται από 28 χώρες – μέλη, έχει συνολική έκταση 4.324.782 τ.χλμ. και ένα ολικό Α.Ε.Π. 15.203 τρισ. δολάρια, δηλ. λίγο μεγαλύτερο από αυτό των Η.Π.Α. (15.065 τρισ. δολ.).
Με αυτά τα δεδομένα θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε την Ε.Ε. ως έναν γίγαντα ή έστω έναν «εν δυνάμει» γίγαντα, ο οποίος έχει το μέλλον με το μέρος του.
2. Η Ευρώπη στο σταυροδρόμι του μέλλοντος
Δυστυχώς το μέλλον δεν είναι καθόλου θετικό για την Ε.Ε.
Αυτό οφείλεται σε εξωτερικούς και εσωτερικούς παράγοντες.
Οι εξωτερικοί παράγοντες είναι:
α. Η κατάρρευση του γεωπολιτικού διπολισμού. Εξέλειπεν το «αντίπαλον δέος» της Σοβ. Ενώσεως, με αποτέλεσμα ο Δυτικός κόσμος να χάσει την ιδεολογική συνοχή του και η Ευρώπη την κοινωνική της ταυτότητα. Σήμερα κατεδαφίζεται το κοινωνικό κράτος, το οποίο αποτελούσε συστατικό στοιχείο της ταυτότητας του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
β. Η παγκοσμιοποίηση, η οποία ευνόησε μεμονωμένες χώρες και οικονομικά κυκλώματα, δηλ.όσους είχαν πρόσβαση στις πηγές ενέργειας και στην διακίνηση του χρήματος. Έτσι ευνοήθηκαν περισσότερο κάποιες χώρες, όπως οι Η.Π.Α., η Αγγλία και η Γερμανία στην Δύση μαζί όμως με την Κίνα και τις αναδυόμενες οικονομίες, ενώ αυξήθηκε κατακόρυφα η διαφορά μεταξύ πλουσίων (είτε χωρών είτε ατόμων) και πτωχών. Η μεσαία τάξη στον Δυτικό κόσμο καταποντίζεται.
Οι εσωγενείς παράγοντες είναι:
α. Η έλλειψη γεωπολιτικής αυτοδυναμίας και ιδεολογικής συνοχής της Ε.Ε.
β. Η θέσπιση του ευρώ, ως κοινού νομίσματος, χωρίς μία κοινή οικονομική και δημοσιονομική υποδομή. Το ευρώ αποδείχθηκε ένα μετέωρο βήμα χωρίς βάση.
γ. Η οικονομική και κοινωνική διάσπαση της Ε.Ε. σε χώρες του Βορρά και του Νότου.
Ομως το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ε.Ε. φαίνεται πως είναι η απόφαση του γερμανικού καθεστημένου και ιδιαιτέρως της καγκελαρίου Μέρκελ να ακολουθήσει έναν ανεξάρτητο, «ιδιαίτερο δρόμο» (Sonderweg) ανεξαρτήτως των συνεπειών, οι οποίες προκύπτουν για το σύνολο των χωρών της Ε.Ε.
Δεν μπορούμε να αναπτύξουμε περισσότερο το θέμα αλλά η προσωπική μας άποψη είναι, ότι η Γερμανία, μετά την ενοποίησή της, εκμεταλλεύθηκε με ιδιοτέλεια το γεγονός ότι δεν είχε πλέον ανάγκη την συμμαχική υποστήριξη και αποφάσισε να ακολουθήσει τον δικό της δρόμο, με σκοπό να εισέλθει στον χώρο των ηγεμονικών δυνάμεων του κόσμου, ακολουθούμενη μόνο από τις ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες αποδέχονται την ηγεμονία της, είτε διότι αντέχουν να σηκώνουν τις συνέπειες του ευρώ, είτε διότι αποδέχονται την μοίρα τους να μετατραπούν σε μία ευρωπαϊκή «αυλή» κινεζικών προδιαγραφών.
Το συμπέρασμα είναι ότι η Ευρώπη οδεύει προς μία δομή δύο ταχυτήτων
χωρίς κοινά θεσμικά κεκτημένα και κοινοτική αλληλεγγύη.
*καθηγητής, δρ Κοινωνιολογίας,
αντιπρόεδρος του Κρητικού Λαϊκού Πανεπιστημίου (Κ.ΛΑ.Π.)
filippidis103@yahoo.gr
