Πέραν του Χειμάρρου των Κέδρων, στους πρόποδες του Όρους των Ελαίων, βρίσκεται η Γεθσημανή, “ο κήπος” ή “το χωρίον”, όπου συνήθιζε να πηγαίνει ο Ιησούς με τους μαθητές Του.
Η λέξη Γεθσημανή εβραϊκά σημαίνει ελαιοτριβείο, από τους ελαιώνες και τα ελαιοτριβεία που υπήρχαν την εποχή του Χριστού σε κείνη την περιοχή και η γραπτή παράδοση του 8ου αιώνα μ.Χ. αναφέρει ως ιδιοκτησία του Ευαγγελιστή Ιωάννη.
Η Γεθσημανή είναι ο τόπος της προσευχής, της αγωνίας, της προδοσίας και της σύλληψης του Ιησού. Από δω αρχίζει ο δρόμος του Μαρτυρίου Του.
Πάνω στον τόπο της τελευταίας προσευχής του Χριστού, πριν από τη σύλληψή Του είναι η λατινική Εκκλησία της Αγωνίας ή Εκκλησία των Εθνών. Στο εσωτερικό της σώζονται ερείπια από παλαιοχριστιανικό ναό.
Πλάι, στον κήπο με τις χιλιόχρονες ελιές, ο Ιούδας δίνει το φιλί της προδοσίας στον Υιό του Ανθρώπου.
Πιο χαμηλά ευρίσκεται και ο Ναός – Tάφος της Υπεραγίας Θεοτόκου. Σε βυζαντινό χειρόγραφο του 11ου αιώνα που βρίσκεται στο Βατικανό αναφέρεται στους 28 ναούς που έκτισε η Αγία Ελένη αλλά άλλοι ιστορικοί – εκκλησιαστικοί συγγραφείς τοποθετούν την ανέγερση μεταγενέστερα.
– Ο πανίερος Ναός – Τάφος είναι σταυροειδής βασιλική. Καθώς ο προσκυνητής κατεβαίνει τα 48 σκαλοπάτια του, δεξιά βρίσκονται οι τάφοι των Αγίων και Δικαίων θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης. Αριστερά, είναι ο τάφος του Αγίου Μνήστορος Ιωσήφ, ο οποίος ανήκει στους Αρμενίους.
Στο μέσο του ναού βρίσκεται ο Θεομητορικός τάφος λαξευμένος σε μονόλιθο βράχο, που περιβάλλεται από κουβούκλιο με δύο εισόδους, βόρεια και δυτικά. Εδώ, όπως αναφέρει η παράδοση, όταν κοιμήθηκε η Κυρία των Αγγέλων, οι Απόστολοι ήρθαν θαυματουργά σε μια στιγμή, απ’ όπου κι αν βρίσκονταν, για να κηδεύσουν το Πάναγνο Σώμα Της. Τρεις μέρες ακουγόταν η αγγελική υμνωδία κι όταν την τρίτη μέρα ήρθε ο Θωμάς και θέλησε να προσκυνήσει, οι υπόλοιποι Απόστολοι άνοιξαν τη λάρνακα. Μέσα ήταν μονάχα τα εντάφια σπάργανα. Το σώμα Της, που κράτησε το Δεσπότη της κτίσης, βρισκόταν κοντά Του, στους ουρανούς.
Στον ελληνορθόδοξο ναό βρίσκονται επίσης τα παρεκκλήσια του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Στεφάνου, κρύπτη των Ορθόδοξων κληρικών, μαρμάρινο εικονοστάσι με τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Ιεροσολυμίτισσας, παρεκκλήσι των Συριανών και μικρό θυσιαστήριο των Κοπτών, ενώ ο τάφος του Αγίου Μνήστορος Ιωσήφ ανήκει στους Αρμενίους.
Δίπλα από την Εκκλησία του Θεομητορικού μνήματος βρίσκεται το ηγουμενείο του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων.
Οι Έλληνες Αγιοταφίτες μοναχοί τελούν καθημερινά τη Θεία Λειτουργία στο ιερό κουβούκλιο του τάφου της Παναγίας. Στις 12 Αυγούστου, παραμονές της Κοίμησης της Θεοτόκου, μεγαλόπρεπη πομπή ξεκινά από το Μετόχι της Γεθσημανής. που βρίσκεται στην Αγία Αυλή του Ναού της Αναστάσεως. Ο ηγούμενος της Γεθσημανής κρατά την εικόνα της Κεκοιμημένης Παναγίας. Τον συνοδεύουν αρχιερείς, ο κλήρος και πλήθη πιστών ψάλλοντας. Περνώντας από την Οδό του Μαρτυρίου και την Πύλη των Λεόντων (Αγίου Στεφάνου), κάνοντας στάσεις και δεήσεις στις ορθόδοξες ιερές μονές, φτάνουν στο Θεομητορικό μνήμα, όπου ο ηγούμενος αποθέτει το σεπτό Της σώμα.
Στις 14 Αυγούστου το πρωί ψάλλονται τα Επιτάφια Εγκώμια της Υπεραγίας Θεοτόκου και περιφέρεται ανθοστολισμένο κουβούκλιο με την εικόνα της Κεκοιμημένης Παναγίας.
Στις 15 Αυγούστου τιμάται η Κοίμηση της Παρθένου και η εικόνα Της επιστρέφει στο Μετόχι στα εννιάμερα.
