1o Ανοιχτό γράμμα στην κ. Ντ. Μπακογιάννη
Μ’ εναγκαλίζεται ο μινώταυρος
μας είδαν μαζί πολλές φορές
με κυνηγά τον κυνηγώ
ποικίλουν οι φήμες
Κατακτητές και μη κατακτημένοι
λογοπαίγνια πνιγμένα στη ρέμβη
στα κτίσματα που αναχωρούν
Μετακομίζει ο μινώταυρος
μαζί μου στην Αθήνα
το χάσμα κλείνει στο άλλο χάσμα.
Από το ποίημα «Χάνδαξ»
του Χριστόφορου Λιοντάκη (1)
και τη συλλογή «ο Μινώταυρος μετακομίζει»
ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΤΩΡΑ
ΑΜΕΣΗ ΑΝΑΓΚΗ
Αξιότιμη βουλευτή Χανίων, πρώην υπουργέ, κυρία Ντόρα Μπακογιάννη,
Δημοσιοποιώ γράμμα, ανοιχτό αντί για προσωπική επιστολή προς εσάς, κυρίως για τρεις λόγους:
Πρώτον: για τα σημαντικά θέματα που απασχολούν μακροχρόνια τον τόπο –και δεν έχουν χρώμα-ο διάλογος πρέπει να είναι δημόσιος, ανοιχτός σε παρεμβάσεις κι αλληλοσυμπληρώσεις.
Δεύτερον: η εφημερίδα «Χανιώτικα νέα» στα 52 χρόνια εκδοτικής λειτουργίας, έχει σαν βασικό μότο «όταν γράφεις πρέπει να έχεις πάντα στο μυαλό σου το αύριο» (πρόσφατα στις 17/12 το διατύπωσε ξανά ο διευθυντής της, Παρασκευάς Περάκης). Προσωπικά 37 χρόνια που αρθρογραφώ κρατώντας αρχεία για θέματα πολιτισμού, με δυο σταθερές, πάντα ξεκινώ με ποιητικούς στίχους και ανοικτό το εύρος της άποψης μου για όλες τις Τέχνες.
Τρίτον: και σημαντικότερο, οι μακροχρόνιοι αγώνες για την ίδρυση Αν. Σχ. Καλών Τεχνών στα Χανιά. Πέρασαν από μύρια κύματα και άφησαν στο χανιώτικο λαό μια παρατεταμένη αίσθηση αδικίας, όπως δυστυχώς όταν έφτασε το 2005 μια ανάσα για την υλοποίησή της, χάθηκε σκανδαλωδώς και από ό,τι γνωρίζω, κανείς από την πρυτανεία δε σας ενημέρωσε, ώστε να ενεργήσετε δεόντως, είσαστε δεύτερη τη τάξη τότε στην κυβέρνηση Κώστα Καραμανλή. Εχω ως αρχή, τον πολυφωνικό διάλογο, θα ακολουθήσουν κι άλλα κείμενα, που θα ενισχύσουν την αναγκαιότητα ενός συνολικού σχεδιασμού για τον πολιτισμό και την καλλιτεχνική παιδεία του τόπου για τα μελλοντικά-όποια- επιτεύγματα που θα έχουν ένα δομημένο αύριο στον ευρύτερο πολιτισμικό-παιδαγωγικό τομέα, μιας ιστορικής μητροπολιτικής πλέον πόλης. Η περίφημη ελληνίστρια Ζακλίν Ντε Ρομυγί γράφει: …”πίστευαν ακόμη ότι η παιδεία δεν συνίσταται μόνο από έναν δάσκαλο και έναν μαθητή αλλά ότι όλοι οι πολίτες συνεισφέρουμε με τις κρίσεις τους, με τα λόγια τους, με τους θεσμούς και τα πρότυπά τους. Μια πόλη μπορεί να συμβάλει στην εκπαίδευση των άλλων-σύμφωνα με μια περίφημη διατύπωση, η Αθήνα καυχιόταν ότι αποτελούσε «μια ζωντανή παιδεία» για την Ελλάδα»(2)
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ
Δευτέρα 20 Αυγούστου 2018, ξανά-επισκέπτομαι την κλινική Γαβριλάκη, παρακολουθώντας το πρόβλημα υγείας του σπουδαίου ανθρώπου, χαλκέντερου δημοσιογράφου, σημαντικού ποιητή και πολιτισμικού παράγοντα, Δημήτρη Κακαβελάκη, που τόσα χρόνια προσφέρει, προτείνοντας αλλά έχει δει ελάχιστα να υλοποιούνται στον πολιτισμό. Ο Ηλίας Γαβριλάκης, επιστήμονας, άνθρωπος ευαίσθητος με κοινωνική και συγγραφική δραστηριότητα γνωρίζοντας ότι έχω αναλυτικό αρχείο γραπτού τύπου, ραδιοφωνικού και τηλεοπτικού, ενδιαφέρθηκε να μάθει, για το ιστορικό της ίδρυσης στο Πολυτεχνείο Κρήτης της Σχολής Καλών Τεχνών. Του παρέθεσα συνοπτικά και τον παρακάλεσα (αφού διαπίστωσα ότι έχετε φιλική σχέση) να σας ρωτήσει το 2005 όταν ήσασταν υπουργός στην κυβέρνηση Κ. Καραμανλή, εάν ο τότε πρύτανης, Ιωακείμ Γρυσπολάκης σας είχε ενημερώσει προσωπικά για το γεγονός ότι όχι μόνο δεν υλοποιήθηκε η ίδρυση της στα Χανιά, αλλά απεναντίας η τρίτη σχολή Καλών Τεχνών (τέταρτη στην ουσία) (3) ιδρύθηκε στη Φλώρινα, ως ένα συγκλονιστικό ιστορικό-γεωγραφικό-πολιτισμικό και παιδαγωγικό α-τόπημα, αφού ούτε η Φλώρινα (ως μικρή πόλη δεν είχε τις προδιαγραφές) αλλά το σημαντικότερο, πραγματοποιήθηκε ανάμεσα σε δυο πόλεις που είχαν ήδη σχολή Καλών Τεχνών, τη Θεσσαλονίκη και τα Γιάννενα. Δηλαδή τρεις στο βορρά, στην ουσία αρπάζοντάς την από την ιστορική Κρήτη, όταν μάλιστα ολόκληρη η νοτιοκεντρική Ελλάδα, (Πελοπόννησος, νησιά, Ρούμελη, Θεσσαλία) δεν έχει Καλών Τεχνών. Ο Ηλίας Γαβριλάκης με ενημέρωσε άμεσα, ότι ούτε ζήτησαν την εμπλοκή σας, ούτε καν σας ενημέρωσαν για τη μεγάλη αυτή αδικία απέναντι στη γενέτειρά σας. Για το ίδιο θέμα με πληροφόρησε και άλλος άνθρωπος του περιβάλλοντός σας που ρώτησα. Όταν αργότερα ο Η. Γαβριλάκης μου πρόσφερε τα βιβλία του, με ενημέρωσε ότι ενδιαφέρεστε για θέματα πολιτισμού στα Χανιά και για την υπόθεση της Καλών Τεχνών στο Πολυτεχνείο Κρήτης. Άρχισα να ετοιμάζω ένα συνολικό πόνημα. Πρόσφατα είχα συζήτηση με τον διευθυντή των Χανιώτικων νέων, Παρασκευά Περάκη, που θέλησε να επαναφέρει σε δημόσιο διάλογο το θέμα, δημοσιεύοντας εναυσματικό σχόλιο στις 9/12 για την αναγκαιότητα ίδρυσης της σχολής. Η επανεπικαιροποίηση του θέματος βρήκε άμεση αντίδραση συμπόρευσης, τον πρόεδρο του ιστορικού συλλόγου «Χρυσόστομος», Κώστα Μαυρακάκη, γνωστό για την πολιτιστική του μακροχρόνια δράση στα Χανιά (4). Στο κείμενο του (Χ.Ν. 14/12/19) παραθέτει χρήσιμα στοιχεία «κυρίως για τον αναμφισβήτητο διεκδικητικό ρόλο του πρώην πρόεδρου του «Χρυσοστόμου», ζωγράφου-καθηγητή Αντώνη Πετρουλάκη από το 1976 έως και το 2006, εκεί σταματά ο Κ. Μαυρακάκης, δίνοντας μου το δικαίωμα να συμπληρώσω με ιστορικά στοιχεία, απαραίτητα για τη σφαιρικότερη αντίληψη του θέματος. Στις 29/12 1995 στο ράδιο Παρατηρητής, η Νανώ Σπανουδάκη – Κουτσάκη ως παραγωγός, τοποθετείται συμπλέοντας με την ανακοίνωση φορέων που διεκδικούν το χώρο της Μεραρχίας για την ίδρυση λαογραφικού-εθνολογικού μουσείου, απέναντι στην ανακοίνωση της Συγκλήτου του ιδρύματος που δηλώνει πως ο χώρος Μεραρχίας-παλαιών φυλακών (τέως Πρυτανεία) θα αξιοποιηθεί για παιδαγωγικές ανάγκες του ιδρύματος (5). Παρεμβαίνω τηλεφωνικώς και ενημερώνω τους Χανιώτες ακροατές για την αναγκαιότητα ίδρυσης σχολής Καλών Τεχνών στο χώρο, δηλώνοντας στην Ν. Κουτσάκη μεταξύ άλλων «το όνειρο του Α. Πετρουλάκη και άλλων Χανιωτών πρέπει να πραγματοποιηθεί στο Καστέλι της πόλης.
Τη θέση αυτή υιοθέτησε η Πρυτανεία του ιδρύματος αλλά το κυριότερο, όταν ο τότε υπουργός παιδείας Γεράσιμος Αρσένης υλοποίησε τα προγράμματα Σπουδών επιλογής και στα Χανιά, τα Π.Σ.Ε. Καλών Τεχνών από το 1998-2000 οπού και δίδαξα.(6) λειτουργήσαμε για μια σαιζόν χωρίς προβλήματα τη σχολή στο κτήριο της Μεραρχίας. Ο Ιωακ. Γρυσπολάκης με τον Α. Πετρουλάκη που δεν ήθελαν τα Π.Σ.Ε. Καλών Τεχνών μαζί (κυρίως) με τους εκπροσώπους της Α.Σ.Κ.Τ. καλών Τεχνών Αθηνών, Χρόνη Μπότσογλου και Γιάννη Παπαδάκη οργάνωσαν Συνέδριο στο Εμποροβιομηχανικό Επιμελητήριο στις 11 και 12/4/1998 όπου ζητούσαν τη σχολή. Μίλησα ως καθηγητής των Π.Σ.Ε. (ο μοναδικός) και είπα ότι τα Π.Σ.Ε. Καλών Τεχνών είχαν οργανωτικές ελλείψεις αλλά ήταν σχολή, προ-στάδιο μιας οριστικής λύσης. Εν τω μεταξύ, ο πρύτανης Γιάννης Φίλης επεδίωκε την ίδρυση 3 τμημάτων ιεραρχικά, Μηχανοτροτικής, Αρχιτεκτόνων και Καλών Τεχνών. Η δυναμική λειτουργία του Κέντρου Αρχιτεκτονικής Μεσογείου, υπό τον άξιο διευθυντή της Δημήτρη Αντωνακάκη επέδρασε στην ίδρυση της σχολής Αρχιτεκτόνων που ξεκίνησε στη Γαλλική Σχολή το 2005. Η μηχανοτροτική δεν έγινε και η Καλών Τεχνών είχε διαρθρωθεί σε ένα οργανόγραμμα που δούλευε η Πρυτανεία με τρεις καθηγητές από την Αθήνα (4) που αποτελούσαν την οργανωτική επιτροπή, Χρόνης Μπότσογλου, Θόδωρος Παπαγιάννης και Σωτήρης Σόρογκας. Το Φθινόπωρο του 2003 ο υπουργός οικονομίας Νίκος Χριστοδουλάκης σε εκδήλωση στον προαύλιο χώρο του Καστελίου δηλαδή ανάμεσα στη Μεραρχία και την τέως Πρυτανεία ανακοίνωσε ότι υπέγραψε το οικονομικό πλαίσιο υλοποίησης της Σχολής Καλών Τεχνών στο Πολυτεχνείο Κρήτης. Έμενε μόνο η υπογραφή του υπουργού παιδείας Πέτρου Ευθυμίου ο οποίος κωλυσιεργούσε (τους λόγους τους ξέρει ο Γ. Φίλης). Εν τω μεταξύ, στις 7 του Μάρτη η Ν. Δημοκρατία κέρδισε τις εκλογές και λίγους μήνες μετά ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής επισκέφτηκε την Φλώρινα όπου άπαντες από όλους τους πολιτικούς χώρους γύρω απ’ τον Γιώργο Λιάνη αφού έφεραν από το Παρίσι το φίλο γλύπτη-καθηγητή Βασίλη Μιχαήλ, συνέταξαν ένα έκτακτο υπόμνημα ζητώντας καθολικά Καλών Τεχνών. Δε βρέθηκε ούτε ένας κυβερνητικός σύμβουλος να πληροφορήσει πρωθυπουργό και υπουργό Παιδείας για το τουλάχιστον παράδοξο την υπερσυγκέντρωσης σχολών καλών τεχνών στο βορρά; Τελικά ενώ η προεδρική υπογραφή έπρεπε να γίνει το 2004-5 (5) για τα Χανιά, στις 31 Αυγούστου 2006 με το Προεδρικό Διάταγμα 181/31 ιδρύθηκε η σχολή στη Φλώρινα κι ενώ όλο αυτό το διάστημα περίμενε κανείς από τον κύριο Γρυσπολάκη (που ήθελε τη σχολή) να αντιδράσει άμεσα και συστηματικά και να κινητοποιήσει φορείς κυβερνητικούς, αυτοδιοίκησης, πανεπιστημιακούς κοινή γνώμη κλπ., αυτός εφησύχαζε δηλώνοντας -υπάρχουν 3 διαφορετικές δηλώσεις- πως έχουμε τη σχολή από στιγμή σε στιγμή. Πέρασε ο καιρός, άλλαξε η Πρυτανεία, ήρθε κρίση, εν τω μεταξύ στο κτήριο (6) που ήταν για τη στέγαση της σχολής καλών τεχνών, έγινε η γνωστή κατάληψη της Ρόζα Νέρα και το όνειρο πήγε στις καλένδες… Φυσικά υπάρχει αναλυτικό υλικό αλλά ακόμα ερωτήματα παραμένουν. Όμως τώρα η αλλαγή της σελίδας είναι επιτακτική ανάγκη για το ποιοτικό εγχείρημα ώστε να ακολουθήσουν εν σχεδιασμό πλήθος παραμελημένων κτηρίων για ένα αναβαθμισμένο πολιτισμικό γίγνεσθαι στα Χανιά, για ένα ελπιδοφόρο πέταγμα. Τελειώνω με την Ζ.Ντ. Ρομυγί «πιστεύω ότι ο πολιτισμός είναι η μοναδική ευκαιρία να επιζήσουμε σήμερα όπου ο κόσμος έγινε τόσο μικρός και τα εργαλεία της καταστροφής τόσο μεγάλα».
Μετά τιμής, Γιάννης Π. Μαρκαντωνάκης,
Εικαστικός , πρώην καλλιτ. διευθυντής Δήμου Χανίων.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Χριστόφορος Λιοντάκης, (1945-2019) Ηράκλειο, σημαντικός ποιητής και μεταφραστής
2. Ζ.ντ.Ρομυγί, (Σαρτρ 1913-Παρισι 2010), δίδαξε αρχαία Ελληνικά στα Πανεπιστήμια του Μπορντό, της Λιλ και αλλού
3. Η Καλών Τεχνών (πλέον) στα Γιάννενα για χρόνια ήταν αδιαβάθμητη. Ταχτοποιήθηκε μέσα από τον παρατεταμένο αγώνα παραγόντων και καλλιτεχνών όπως οι Γ. Χουλιαράς, Θ. Παπαγιάννης και άλλοι
4. Ο Κ. Μαυρακάκης σινεφίλ και διευθυντής κινηματογραφικών προγραμμάτων, αρχιτέκτων, καθηγητής Αρχιτεκτονικής στο Πολυτεχνείο Κρήτης επί πρυτανείας Γιάννη Φίλη
5. Η ανακοίνωση της Πρυτανικής αρχής Δεκέμβρη του 1995 έλεγε μεταξύ άλλων πως τα κτήρια της Μεραρχίας και της πρυτανείας κρίνεται απαραίτητο να μείνουν δραστηριότητες για τις ανάγκες του πανεπιστήμιου και ανέφερε μεταξύ άλλων εγκατάσταση ερευνητικού ινστιτούτου του Πολυτεχνείου Κρήτης
6. Έχω αρχειοθετημένο υλικό ακόμα και για βιβλίο. Το ότι δεν τοποθετήθηκα δημόσια από το 2006 και μετά ήταν γιατί ήμουν υποψήφιος καθηγητής στην πλαστική της Αρχιτεκτονικής Σχολής Πολυτεχνείου Κρήτης
