Σε καιρούς κρίσεων, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, τα μόνα που μας σώζουν είναι η προσφορά στους άλλους, η δημιουργία και η τέχνη… Είναι αυτά που μπορούν να μας αλλάξουν ως μέλη μιας κοινωνίας που αντιστέκεται στη μιζέρια, αλλά και γενικά ως κοινωνίες ανθρώπων…
ΠΕΡΙΕΡΓΗ στάση ζωής, θα πουν ορισμένοι. Και με το δίκαιό τους. Είναι αυτοί που εμμένουν μάλλον σε παλιές αξιακές ιεραρχήσεις όπου την πρωτοκαθεδρία έχουν το χρήμα και η ατομική καλοπέραση. Όμως, η πολυετής ταπεινή, αθόρυβη, ολιγαρκής και δημιουργική ζωή πολλών γνωστών και φίλων συνανθρώπων, λέει ότι αυτό το “modus vivendi” που προτείνεται δεν είναι μόνο αρετή, είναι σοφία και μορφή αντίστασης (1) εναντίον της μιζέριας.
“Μηδαμινά” πράγματα, ίσως πείτε. Που όμως, μας λείπουν…
ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ οξύτατων κρίσεων, όπως τώρα που όλα είναι άνω κάτω, που βεβαιότητες κι αυτονόητα γκρεμίζονται από τη μια μέρα στην άλλη, η λύση δεν είναι η ατομική μας επιβίωση ή η ευημερία μας μέσω του χρήματος: είναι κυρίως η διατήρηση του ανθρωπισμού μας βοηθώντας εκείνους που τα χάνουν όλα. “Κανείς δεν (πρέπει να)είναι μόνος”, που θα θά έλεγε, αν ζούσε ο Τ. Λειβαδίτης:
“”Ήρθα», ἔλεγες πάντα μπαίνοντας στὸ δωμάτιο, παρ’ ὅλο ποὺ δὲν σὲ περίμενε κανείς.
Ὅμως ἀκριβῶς αὐτό σου ἔδινε μιὰ βαθύτερη ἀπάντηση.”(2)
ΓΙΑ να μπορέσει κάποιος να αντεπεξέλθει στο κάλεσμα της αλληλεγγύης, θα πρέπει ο ίδιος να τα έχει καλά με τον εαυτό του. Να έχει κηρύξει ανακωχή με τα πάθη και τους εγωισμούς του. Να έχει συνειδητοποιήσει κυρίως ότι κάθε προσφορά έξω από το εγώ έχει ως ακριβό συναισθηματικό τίμημα την ενσυναίσθηση (empathy), αφού θα μπαίνει αυτόματα στη θέση του άλλου.
ΑΥΤΟΣ που προσφέρει ανυστερόβουλα στους άλλους, ανεπαίσθητα αρχίζει να νιώθει μια εσωτερική ικανοποίηση που σιγά σιγά μετατρέπεται σε πληρότητα. Πιο απλά, αποκτά νόημα η ύπαρξή του, με το να ζει μέσα από τη ζωή και την ευτυχία του άλλου.
ΚΑΙ ΟΙ ΕΜΠΟΡΟΙ κάνουν “προσφορές” στους πελάτες τους (“δύο σε ένα”), αλλά για το δικό τους και μόνο οικονομικό συμφέρον…Είναι κι άλλοι που προσφέρουν ό,τι προσφέρουν “θορυβωδώς”, για το θεαθήναι. Τα κανάλια και οι εφημερίδες υπερπροβάλλουν τέτοιες “φιλανθρωπικές” δραστηριότητες. Δεν τους ζηλεύουμε, διότι νομίζουμε ότι η προσφορά έχει αξία, όταν είναι αθόρυβη και ανυπόκριτη. Όταν γίνεται “μυστικά” ανάμεσα στον προσφέροντα και τον δεχόμενο την πρσφορά.
ΠΡΟΣΦΟΡΑ είναι, ας πούμε, μια χρηματική ενίσχυση σε αναξιοπαθούντες, μια “υποτροφία” σε φτωχό σπουδαστή, δωρεάν μαθήματα σε άπορους μαθητές, συμμετοχή σε προγράμματα βοήθειας ψυχικά ασθενών, ενίσχυση μιας ΜΚΟ, συμβολή σε συσσίτια, επισκέψεις σε νοσοκομεία με βοήθεια σε ασθενείς, “επίμονα” τηλεφωνήματα σε λιποψυχούντες ή αυτοεγκλωβισμένους συναισθηματικά, συμπαράσταση σε ανέργους, αστέγους κ.λπ.
…Η ΓΕΝΙΑ μας, η πρώτη μεταπολεμική/μετεμφυλιακή, γνώρισε πολύ περισσότερες λύπες και θανάτους και πολύ λιγότερες χαρές. Δεν μνησικακίσαμε, ούτε “φιλοδοξήσαμε” να εκδικηθούμε τους “άλλους” για τους νεκρούς μας. Καταπολεμήσαμε τη βαρβαρότητα που βιώσαμε ονειρευόμενοι (και δημιουργώντας ταυτόχρονα) πεισματικά νέους κόσμους. Κόσμους καταλλαγής και συμφιλίωσης. Αντιληφθήκαμε πολύ νωρίς ότι την οποιαδήποτε βαρβαρότητα τη νικάς, όχι με τη “βία στη βία”, αλλά με τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου. Συγχωρούμε χωρίς να λησμονούμε. Με οχήματα τη σωστή παιδεία (όχι μόνο την εγκύκλιο εκπαίδευση) και τον πολιτισμό, φτιάξαμε, τουλάχιστον στο δικό μας κύκλο, ένα κόσμο πιο βιώσιμο. Ακολουθήσαμε δικαιώνοντας ασυναίσθητα αυτό που λέει η Κική Δημουλά (στο “Εκτός σχεδίου”, 2004):
“Δεν υπάρχει ζημιά που, αφού σε δοκιμάσει, να μη σου αποταμιεύσει κρυφά ένα κέρδος, για αργότερα”
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ για μας ήταν (και είναι) οι πιστές και μακροχρόνιες φιλίες. Οι φιλίες, δηλαδή, με άγνωστη ημερομηνία λήξης. Όπως οι παιδικές. Δημιουργία είναι ότι φτιάξαμε στέρεες οικογένειες κι όσο μπορέσαμε πιο σωστές: με αρχές και αξίες. Έστω, κόντρα στα στενά ατομικά συμφέροντα και τις προκλήσεις γύρω μας. Δημιουργία είναι η επινοητικότητα –είμαστε όλοι “Οδυσσείς”. Είναι η καινοτομία που διευκολύνει τη ζωή μας σε καιρούς κρίσεων.
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ είναι η προσφυγή στην τέχνη: πρώτα για προσωπική ικανοποίηση και αποπροσανατολισμό από την σκληρή πραγματικότητα, έπειτα για καλλιέργεια του είναι μας και τέλος για κοινοποίηση και μέθεξη του άλλου στο πόνημά μας. Σε μια τέτοια περίπτωση “κερδίζοντες” είναι όλοι.
ΟΧΙ! Δεν περιμέναμε –και δεν περιμένουμε- τίποτε από τους πολιτικούς. Αντιληφθήκαμε νωρίς, βγαίνοντας -φοιτητές πια- στην πραγματική ζωή, ότι το κράτος (και τα κόμματα) ήταν ο μεγαλύτερος παραγωγός στερεότυπων, νοοτροπιών και αξιών αντίθετων σε αυτές που πιστεύαμε! Και μάλιστα τέτοιων πρότυπων που να εξυπηρετούν πρώτα τους πολιτικούς κι έπειτα τους πελάτες ψηφοφόρους τους. Όχι το σύνολο…
ΕΜΕΙΣ παιδιά, αριστερών και δεξιών γονιών, ζήσαμε σε ένα παιδοπολίτικο αξιοκρατικό κόσμο που δεν θέλαμε να προδώσουμε με τίποτε. Στα παιδικά μας χρόνια θαυμάζαμε τα μεγαλύτερα “αδέλφια” μας για το ταλέντο και το μυαλό που είχαν στα γράμματα, στην ποίηση, τη ζωγραφική, την ηθοποιία, το γράψιμο, τον αθλητισμό, την ομαδικότητα, την ευγενή υγιή άμιλλα. Δεν μας ενδιέφεραν οι γονείς τους. Καλώς ή κακώς ενστερνιστήκαμε εφ΄όρου ζωής κάτι “φτερωτές” λέξεις: αθόρυβη δημιουργία, άδολη προσφορά, ολιγάρκεια, αλληλεγγύη κ.ά. Λέξεις σωτήριες αλλά και βασανιστικές…
ΘΕΩΡΗΣΑΜΕ, σαν τον Ν. Βρεττάκο, πως ήμασταν «χρεωμένοι» στον κόσμο. Αυτό είναι το ωραιότερο, το ιερότερο χρέος: αυτό σε κάνει να νιώθεις άνθρωπος στην προσπάθειά σου να καλύψεις το οποιοδήποτε “έλλειμμα” του άλλου, καλύπτοντας ταυτόχρονα και τα δικά σου “κενά”.
ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ σήμερα αναζητούν μάταια ένα ουτοπικό “κάτι άλλο”. Που δεν έρχεται ποτέ. ‘Oμως που τους αναγκάζει απέλπιδα να το μεταθέτουν συνεχώς στο “αύριο”.
ΞΕΡΕΤΕ, η κάθε μας μέρα είναι ανεπανάληπτη, η κάθε μας στιγμή περικλείει το θαύμα μέσα της, ο κάθε συνάνθρωπός μας έχει τον άγνωστο “πλούτο” του. Διατρέχουμε τη ζωή μας πεπεισμένοι ότι ο στόχος μας, αν και πολύ απόμακρος, θα γίνει κάποτε πραγματικότητα. Τον αναζητούμε αλλού, ενώ είναι δίπλα μας, γύρω μας. Όλα αυτά που έχουμε ανάγκη είναι γύρω μας: απλά χρειάζεται να τα αντικρίσουμε με μια “άλλη ματιά”…
(Στ.Γ.Κ., 14 Οκτ.2013)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Για το γνωστό συγγραφέα Stepahane Hessel (“Indignez-vous”!=Αγανακτήστε!) η δημιουργία ταυτίζεται με την αντίσταση, και το αντίστροφο (Creer, c’ est resister. Resister, c’ est creer).
-(2) Τάσος Λειβαδίτης, “Κανεὶς δὲν εἶναι μόνος”. Απὸ τὴ συλλογὴ Ἀνακάλυψη, ἑνότητα Σημειώσεις, Τόμος 2ος της τρίτομης ἔκδοσης τοῦ Κέδρου, σελίδα 310
