«Βαρύς ο κόσμος να τον ζήσεις όμως για λίγη περηφάνεια το άξιζε»
[Οδ. Ελύτης, “Θάνατος και ανάστασις του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου”, Ι, 1969, “Τα Ετεροθαλή”].
ΠΟΛΥΣ ο λόγος για τη “χαμένη” αξιοπρέπειά μας. Μάλιστα, ένα από τα ενισχυτικά συνθήματα του λαού υπέρ της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, τις μέρες που γίνονταν οι διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες για τη νέα “δανειακή σύμβαση”, ήταν το “Ανάσα Αξιοπρέπειας”. Δυο λέξεις με ιδιαίτερη σημειολογία: εκφράζουν, η μια, τη στοιχειώδη κίνηση για να υπάρχει η ζωή (ανάσα) κι η άλλη, τη σωστότερη στάση ζωής για να είμαστε όρθιοι, ως άνθρωποι, στή ζωή (αξιοπρέπεια). Δυο λέξεις που “περιγράφουν” ταυτόχρονα την ασφυκτική εποχή -τη μνημονιακή που ζούμε, αλλά κι έναν οικονομικά ταπεινωμένο λαό -τον ελληνικό.
ΜΕΣΑ σε ελάχιστα χρόνια (2010 – 2015), υποστήκαμε την απώλεια της κάθε είδους “αξιοπρέπειάς” μας: Διεφθαρμένοι, φίλαρχοι, ανήμποροι ή ανίκανοι πολιτικοί υπέγραψαν “αναξιοπρεπώς” και εν αγνοία μας, δυσβάστακτους δανειακούς όρους συνοδευόμενους από στερητικούς νόμους των βασικών ατομικών δημοκρατικών δικαιωμάτων μας.
Η ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ (1) συνίσταται στον σεβασμό της προσωπικότητας του πολίτη μιας ευνομούμενης χώρας καθώς και στην προστασία “πάση θυσία” των εν γένει δικαιωμάτων του, της αξίας αυτών και της υποστήριξής τους. Ο σεβασμός της αξιοπρέπειάς μας από τους άλλους είναι καθημερινό αίτημα: Τον απαιτούν ενδόμυχα, ο μαθητής στο σχολείο, ο εργαζόμενος στη δουλειά, ο φτωχός από την κοινωνία, ο άνεργος από την πολιτεία, η γυναίκα από τον άνδρα, ο μετανάστης από τις αρχές της χώρας φιλοξενίας, ο αλλόφυλος ή ο αλλόχρωμος από τους ντόπιους, ο αλλόθρησκος από τον αλλόθρησκο, ο ασθενής από τους γιατρούς και το νοσηλευτικό προσωπικό, ο ηλικιωμένος από τους νεότερους κ.λπ. Ανέκαθεν θαύμαζα τους πάσχοντες από σοβαρές ασθένειες που με ψυχραιμία και απίθανη αξιοπρέπεια, με επικουρική γαλήνη και φιλοσοφική διάθεση αντιμετώπιζαν το πρόβλημά τους.
ΟΧΙ! Η αξιοπρέπεια δεν είναι θέμα οικονομικής επιφάνειας, αλλά μόνο βαθιάς ατομικής παιδείας. Με την ευρύτερη σημασία της λέξης.
Η ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ, ως έννοια και πρακτική στις χώρες της Ε.Ε., προστατεύεται (2) νομοθετικά. Αποτελεί δε τη βάση για κάθε είδους αγώνα (οικονομικό, κοινωνικό κ.λπ.), αφού η βελτίωση της ζωής κάθε πολίτη είναι ταυτόχρονα και δικαίωμα στην αξιοπρέπειά του. Ολα αυτά φυσικά, όταν υπάρχει κοινωνικοοικονομική και πολιτική σταθερότητα. Τότε, ναι, ο πολίτης μπορεί να αποτελεί τη βασική μονάδα (κύτταρο) φροντίδας. Σε τέτοιες κοινωνίες, με μια σωστή παιδεία, σιγά – σιγά διαμορφώνεται και κτίζεται και κάθε μεγαλύτερη συλλογική έννοια, όπως η εθνική υπερηφάνεια.
Ο ΚΑΘΕ ΠΟΛΙΤΗΣ αποτελεί μια ανεπανάληπτη μοναδικότητα. Όχι ο Λαός ή το Έθνος, που είναι συλλογικές έννοιες και “ιστορικά” είναι ευμετάβολες. Εξάλλου, μια συλλογική έννοια (έθνος, κράτος), από μόνη της στερείται αξίας. Αυτή αποκτάται, όταν λαός ή έθνος συντίθενται από συγκεκριμένα ατομικά υποκείμενα (Οι Έλληνες, οι πολίτες, ο ελληνικός λαός). Λέμε “Θίχτηκε η αξιοπρέπεια των Ελλήνων, ως Εθνος, ως Λαός”. Λένε οι ξένοι “Είμαστε όλοι Ελληνες”, για να υποστηρίξουν την πληγωμένη αξιοπρέπεια του κάθε “μνημονιακού” Ελληνα.
ΠΡΟΦΑΝΩΣ ο Λαός ή το Εθνος, ως συλλογικές έννοιες (“το Θαυμαστόν Ελληνικόν Εθνος”, “Ο υπέροχος ελληνικός λαός”), επιδρούν, με τη σειρά τους στη διαμόρφωση των ατομικών χαρακτηριστικών (αξιοπρέπεια/υπερηφάνεια, φιλότιμο, φιλοξενία κ.λπ.). Ομως, το να διακυβεύεται η ατομική αξιοπρέπεια (με την επιβολή δυσβάστακτων και εξοντωτικών μέτρων) με αιτιολογία την “εθνική σωτηρία” (όπως ισχυρίζονταν οι προηγούμενες κυβερνήσεις) είναι μάλλον παράλογο, αφού λογικά η ατομική/ανθρώπινη αξιοπρέπεια υπερέχει οποιασδήποτε άλλης. Νομίζουμε πως ένα “Κράτος Δικαίου” αποκτά νόημα ως τέτοιο μόνο τη στιγμή που υπερασπίζεται και προστατεύει την αξιοπρέπεια των πολιτών του. Συνεπώς, αν το ίδιο το κράτος θέτει σε κίνδυνο την ατομική αξιοπρέπεια των πολιτών του με το πρόσχημα της διασφάλισης της δικής του ύπαρξης, τότε νομίζουμε πως αυτό το κράτος μάλλον δεν έχει λόγο ύπαρξης.
ΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΤΙΚΗ Ελλάδα ζήσαμε πολλά θλιβερά φαινόμενα απώλειας ή ηθελημένου παραγκωνισμού της ατομικής και συλλογικής αξιοπρέπειάς μας:
– Πού ήταν η λέξη αξιοπρέπεια, όταν οργίαζαν η διαφθορά και η διαπλοκή, το ρουσφέτι, η αναξιοκρατία, ο θεσμός των “ημέτερων” και των “δικών μας παιδιών”;
– Πού ήταν η αξιοπρέπεια, όταν ξαναψηφίζαμε τους ίδιους εκείνους πολιτικούς, αν και γνωρίζαμε την ασυνέπεια λόγων και πράξεών τους, όταν βλέπαμε την παρανομία και δεν την καταγγέλλαμε, νιώθαμε την αδικία δίπλα μας αλλά σιωπούσαμε, αισθανόμασταν βαριά την επιβολή των νέων σαθρών “αξιών” στη ζωή μας, αλλά δεν κάναμε τίποτε;
…ΣΤΗΝ περί αξιοπρέπειας “κουβέντα” μας, ας προσθέσουμε και μια άλλη άποψη σχετική με την “καθημερινή” εικόνα της, μέσα από ένα (αποσπασματικό) μικρό κείμενο, λιτό και “αιρετικό”, του σπουδαίου Ινδού φιλόσοφου Κρίσναμούρτι (3): “Η αξιοπρέπεια είναι κάτι πολύ σπάνιο. Ένα γραφείο ή μία αξιοσέβαστη θέση δίνουν αξιοπρέπεια. Είναι σαν να φοράς γραβάτα. Η γραβάτα, το κοστούμι, το πόστο, δίνουν αξιοπρέπεια. Ένας τίτλος ή μια θέση δίνουν αξιοπρέπεια. Ξεγύμνωσε όμως τους ανθρώπους απ’ όλα αυτά και θα δεις ότι πολύ λίγοι θα έχουν εκείνη την ποιότητα της αξιοπρέπειας που δίνει η ελευθερία τού να μην είσαι τίποτα. Οι άνθρωποι λαχταρούν να είναι κάτι, και με το να είναι κάτι παίρνουν μια θέση στην κοινωνία που θεωρείται σεβαστή (…) Η αξιοπρέπεια δεν μπορεί να θεωρηθεί σαν κάτι δεδομένο, δεν μπορεί να καλλιεργηθεί και αν κανείς είναι συνειδητά αξιοπρεπής σημαίνει ότι όλη την ώρα νοιάζεται μόνο για τον εαυτό του, που σημαίνει ότι είναι ασήμαντος, μικροπρεπής. Το να είσαι τίποτα σημαίνει ότι είσαι ελεύθερος από την ιδέα του να είσαι κάτι. Αληθινή αξιοπρέπεια υπάρχει, όταν δεν ανήκεις ή βρίσκεσαι σε κάποια ξεχωριστή θέση. Αυτό δεν μπορεί κανείς να στο αφαιρέσει, θα υπάρχει πάντα (…)”.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ πιστεύω πως η αξιοπρέπεια, όπως και η ελευθερία (ατομική ή συλλογική), είναι κατάσταση που κατακτιέται, δεν χαρίζεται. Κερδίζεται με πολλή δουλειά, συνέπεια λόγων και πράξεων, κυρίως αυτοσεβασμό και αγάπη του εαυτού μας.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Σύμφωνα με το Λεξικό Μπαμπινιώτη: αξιοπρέπεια (η) [μεσν.] (χωρ. Πληθ.) 1. το αίσθημα της τιμής (κάποιου): πλήττω|προσβάλλω| θίγω την αξιοπρέπεια 2. η στάση ζωής κατά την οποία σέβεται κανείς τον εαυτό του και δεν τον ταπεινώνει συμπεριφερόμενος ανάρμοστα, μικροπρεπώς, ευτελώς・η υπερηφάνεια με ευγένεια ήθους, χωρίς έπαρση: δέχτηκε την ήττα με αξιοπρέπεια, χωρίς μεμψιμοιρίες, χωρίς παράπονα|| αντιδρώ με αξιοπρέπεια. ANT. αναξιοπρέπεια, μικροπρέπεια, ποταπότητα, ευτέλεια.
-(2) Από τη “Χάρτα των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων” της Ε.Ε., Μέρος ΙΙ
Άρθρο ΙΙ-61. Ανθρώπινη αξιοπρέπεια: “Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη. Πρέπει να είναι σεβαστή και να προστατεύεται”.
[http://europa.eu./constitution/el/ptoc15_el.htm]
-(3) Απόσπασμα από το βιβλίο “Γράμματα Σε Μια Νεαρή Φίλη”, του Τζίντου Κρισναμούρτι, εκδ. Καστανιώτης, 1992
