3. ΑΚΡΙΒΕΙΑ
Στο βουρκωμένο της κρεβάτι, η Βενετία
τα μάτια της ανοίγει και θυμάται:
θόλοι κι ένα πέταγμα στα ψηλά που πετρώνει!
Ω λάμψη που ναυάγησε…
τ’ άλογα τα μπρούτζινα του Αγίου Μάρκου
διασταυρώνουν ρυθμούς που κυμαίνονται
σκουροπράσινα στο νερό κατεβαίνουν
και στη θάλασσα ρίχνονται ως το Βυζάντιο
ογκοι από πέτρα και λήθαργο λικνίζονται
ενώ οι λίγοι ζωντανοί αυτής της ώρας…
όμως το φως προχωρεί με βήματα μεγάλα,
συντρίβοντας χάσματα και αγωνίες.
Αγαλλίαση και δόξες που ξεσκίζουν!
Η αυγή πετάει το πρώτο της μαχαίρι.
Το τέλος του μεγάλου ποιήματος «μάσκες της αυγής» του Οκτάβιο Παζ (1)
ΝΤΕ ΠΡΟΦΟΥΝΤΙΣ
Όταν το 1982 αποφάσισα να μείνω οριστικά στα Χανιά μετά τις σπουδές και το στρατιωτικό, άρχισα να γράφω στα “Χ.Ν.” για τις Τέχνες με την υποστήριξη του Γ. Γαρεδάκη. Η στήλη «Αισθητικές αντιπαραθέσεις» ξεκίνησε. Η παραλιακή μου βόλτα, πριν τα Νεώρια στο έρημο τότε Κουμ Καπί, προσδιόριζε τη σχέση μου με τον ιστορικό χρόνο το εμβληματικό διαβρωμένο ανάγλυφο του Ενετικού λιονταριού, μου θύμιζε πως αυτή η πόλη άξιζε πολιτισμικά περισσότερα απ αυτά που τις έδιναν οι κρατούντες…η αναμόρφωση των νεωρίων σε ένα εκθεσιακό κέντρο παγκόσμιου επιπέδου ( 2)δεν εισακούστηκε και οι προσπάθειες ενός πυρήνα καλλιτεχνών της πόλης ( ο αείμνηστος Θοδωρής Καλούμενος, ο Πέτρος Ξενάκης, ο Γιώργος Αυγέρος και ο γράφων)(3) απλά έφτασαν στο να δούμε έκτος την εκθεσιακή δραστηριότητα της αίθουσας του «Χρυσόστομου» , τη λειτουργία του εξαιρετικού Κέντρου Αρχιτεκτονικής Μεσογείου, και φυσικά τη λειτουργία-του μισού διατηρητέου κτηρίου επί της Χάληδων, ως Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων. Για χρόνια μέλος του συμβουλίου της, έζησα και χάρηκα την οργάνωση εξαιρετικών εκθέσεων . Η τελευταία έκθεση «εικονογραφώντας» από τη συλλογή (Μουσείου) Τεριάντ, έφερε στα Χανιά το καλοκαίρι του ΄17 τα μεγαλύτερα ονόματα που έχουν εκτεθεί ποτέ στα Χανιά, Ματίς, Πικάσο, Σαγκάλ, Λεζέ, Μιρό, Λε Κορμπυζιέ, Τζιακομέτι, Θεόφιλο κλπ Η μοντέρνα μεσογειακή παλέτα, μέσα από την τέχνη της χαρακτικής και της εικονογράφησης. Από το 1983 παρακολουθώ και κρατάω αρχεία της πολιτιστικής ζωής της πόλης. Το μεράκι μου, η έγνοια μου όμως , ουδέποτε απεμπόλησαν τους πολιτιστικούς χώρους που..περπάτησα επανειλημμένα, γι αυτό, και αισθάνθηκα πως σαν πλεόνασμα ζωής, όφειλα να επικοινωνήσω με τους φιλότεχνους σε ένα χώρο που τόσο αγαπώ, το Κ.Α.Μ., το καλοκαίρι αυτό, εκμεταλλευόμενος το δέσιμο μου με το συγγραφικό έργο του Ταμπούκι, εξέθεσα το δημιουργικό έργο μου σε μια,, ,αναδρομή, χωρίς να έχω την αίσθηση της αναδρομικής έκθεσης… Γράφει ο Ταμπούκι (4 ) «…ανάμεσα στα προνόμια που η ηλικία μας παραχωρεί, είναι κυρίως οι πλεονασμοί : και καλό είναι να τους εκμεταλλευόμαστε. Άλλωστε, έχω την εντύπωση ότι σήμερα, όπως συμβαίνει πάντα στην Ιστορία, η λογοτεχνία αξίζει ένα εγκώμιο, και περισσότερο μια στήριξη…»
ΖΑΧΑΡΑΤΟΥ ΣΟΝΙΑ ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Το κείμενο αυτό γράφεται δυο μέρες πριν την παρουσίαση του «Οι απέναντι, είκοσι τρεις συνεντεύξεις και μια συζήτηση»(5) Σάββατο, αργά κοντά στα μεσάνυχτα παρακολουθώντας έμμεσα το «ρεσιτάλ» των Λεωνίδα Καβάκου, βιολί και Δανιήλ Τριφωνοφ πιάνο, στο κανάλι της Βουλής με έργα των Ρόμπερτ Σούμαν, Ιγκόρ Στραβίνσκι, Ριχαρντ Στράους… φυσικό είναι γράφοντας να μου ξεφύγουν οι… ακριβείς τοποθετήσεις των δακτύλων των σπουδαίων σολίστ στα μουσικά όργανα τους που από-φερουν ερμηνευτικά το θαυμάσιο συνδυαστικά αποτέλεσμα. Ανάμεσα στους συνεντευξιαζόμενους και ο Λ. Καβάκος τον Ιούλιο του ’16, τίτλος συνέντευξης «η Κλασική μουσική είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Ελλάδα, όσο και το δημοτικό μας τραγούδι. Η έμπειρη-ευαισθητοποιημένη δημοσιογράφος ΚΑΤΑφέρνει να αναδείξει εκτός από τη μουσική διάσταση της προσωπικότητας του Καβάκου που είναι εν πολλοίς γνωστός, να του εκμαιεύσει απαντήσεις χειμαρρώδεις που έχουν να κάνουν με την οπισθοδρομική αντιμετώπιση ενός απαίδευτου οπισθοδρομικού πολιτιστικού συστήματος που επιβάλει ως διαδικασία αμορφωσιάς, το λαϊκό τραγούδι. Ο Λ.Κ., δε μασά τα λόγια του, και ΚΑΤΑφέρεται στην… αμορφωσιά των παραγόντων της δημόσιας ελληνικής ζωής, ένα ενδεικτικό απόσπασμα :
-H πνευματικότητα, αν κατάλαβα καλά;
-Ναι, η πνευματική επικοινωνία είναι κάτι αξεπέραστο, διότι λειτουργεί σε μιαν άλλη διάσταση από αυτήν της καθημερινότητας. Είναι ένα ασύλληπτο δώρο απολύτως θεμελιώδες για τη ζωή μας, γιατί ανοίγει το κανάλι με τη θεια διάσταση. Όμως, στην παιδεία μας, σχεδόν αγνοείται. Έτσι, δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε πλέον μεταξύ μας, να σκεφτούμε ότι ως άνθρωποι έχουμε διαφορές. Και δημιουργείται μια αντιπαλότητα μια έχθρα…… πρέπει να είμαστε πάντα ανοιχτοί και έτοιμοι να μεταβληθούμε. Η μεταβολή είναι το μεγάλο πλεονέκτημα και το μεγάλο ρίσκο.
-είμαστε το ελάχιστο μέσα στο σύμπαν.
-το ελάχιστο δεν είναι και το ασήμαντο. Είναι, πάρα πολύ σημαντικό Άλλωστε, υπάρχουν και οι απόψεις ότι δεν είμαστε μόνοι, οι μόνοι στο σύμπαν. Αλλά, είτε είμαστε είτε δεν είμαστε, δεν πρέπει να λειτουργούμε όπως λειτουργούμε, δηλαδή σα να είμαστε μόνοι…
Για την παρουσίαση του βιβλίου θα επανέλθω με αφορμή και τους σπουδαίους εικαστικούς που εμπεριέχει και είχα την τύχη να γνωρίσω, Βάνα Ξένου, Γιάννης Κουνέλης, Παναγιώτης Τέτσης, Χρύσα…αλλά και τον Γιαν Φαμπρ, που θαυμάζω και συζητήθηκε τόσο πολύ.
«η ζωή είναι ένα θέατρο, παράσταση ενός έργου στο οποίο εμείς είμαστε οι ερμηνευτές… με τον Σαίξπηρ ως κύριο επινοητή, συνεχίζει να ταξιδεύει στο χρόνο με τις αναγκαίες-για τις διαφορετικές ιστορικές περιόδους και τους διαφορετικούς καλλιτέχνες…» Αντόνιο Ταμπούκι (6)
ΑΚΡΙΒΕΙΑ: ΠΟΛΗ ΚΑΛΒΙΝΙΚΗ
Και τι πιο εγκωμιαστικό από το να επιλέξεις αποσπάσματα γραπτά για μια διάλεξη που θα έκανε ο ΄Ιταλο Καλβίνο στο Χάρβαρντ της Αμερικής με τίτλο «Ακρίβεια», σταχυολογώ (7).
«Ακρίβεια για μένα σημαίνει κυρίως τρία πράγματα: 1)ένα καλά καθορισμένο και καλά υπολογισμένο σχέδιο ενός έργου 2)μνημονική επαναφορά οπτικών εικόνων που είναι καθαρές, υποβλητικές, αξιομνημόνευτες. Στα Ιταλικά, χρησιμοποιούμε το ελληνικό επίθετο εικαστικός, που δεν υπάρχει στα αγγλικά. 3) μια γλώσσα όσο το δυνατόν περισσότερο σαφής, όσον αφορά τις λέξεις και την απόδοση των αποχρώσεων της σκέψης και της φαντασίας… Μου φαίνεται πως η γλώσσα χρησιμοποιείται πάντα κατά προσέγγιση, τυχαία και απρόσεκτα, και αυτό με κάνει να νιώθω μιαν αφόρητη ενόχληση…» Στη συνέχεια ο Καλβίνο αναφέρεται σε προσεγγίσεις σπουδαίων στοχαστών συγγραφέων για τη σχέση χωροχρόνου Κι απόδοσης των εννοιών , μέσω της ακρίβειας της διατύπωσης σε γραπτά κείμενα.
Ο Ίταλο Καλβίνο δημιουργός ενός ιδιότυπου πυκνού αφηγηματικού βιβλίου φανταστικής λογοτεχνίας του αριστουργηματικού «Αόρατες πόλεις»(1971) πριν εστιάσει σ’ αυτό, αναφέρεται σε πλειάδα συγγραφέων, στοχαστών που τον βοήθησαν στη διάσταση της ακρίβειας
Οι αόρατες πόλεις (55 θηλυκής ονομασίας) (8) δίνουν στον αναγνώστη ένα ιδιότυπο παιχνίδι εναλλαγής εντυπώσεων μεταξύ δύο τόσο διαφορετικών ανθρώπινων πόλων, του μέγα ηγεμόνα Κουμπλάι Χαν , με τον σπουδαίο Ενετό περιηγητή Μάρκο Πόλο. Για το βιβλίο που αγαπήθηκε σε όλες τις δημιουργικές σχολές πανεπιστημίων του κόσμου, ο Ι. Καλβίνο λέει μεταξύ άλλων «στις αόρατες πόλεις κάθε έννοια και κάθε αξία είναι διττή ακόμα και η ακρίβεια…. Οι αόρατες πόλεις παραμένει εκείνο με το οποίο πιστεύω πως είπα τα περισσότερα πράγματα, γιατί μπόρεσα να συγκεντρώσω σ’ ένα και μοναδικό σύμβολο, (πόλη) όλους τους συλλογισμούς, όλες τις εμπειρίες, όλους τους προβληματισμούς μου…)
ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΑ ΝΕΡΑ: ΑΝΑΦΟΡΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΜΕΝΗ
O Oκτάβιο Πας στο βιβλίο του «ο καθένας έχει τον παράδεισο που του αξίζει» (9) γράφει «Το νερό : ηρεμία, γονιμότητα, αυτοσυνείδηση κι ακόμη απώλεια, πτώση και ύποπτη διαφάνεια. Κυρίως, όταν διαβάζει κανεις τον Baudelaire, σταματά μπροστά σε τέτοια οράματα : «αποσυρόμενα νερά, παιχνίδια των νερώ., αρμονικοί καταρράχτες, η γαλάζια απεραντοσύνη της θάλασσας κυματίζουν, τραγουδούν, κοιμούνται με μια χάρη ανεξήγητη…δεν εγγυώμαι ότι η θέα ενός διάφανου βάραθρου είναι εντελώς ακίνδυνη για ένα πνεύμα ερωτευμένο με την έκταση και το κρύσταλλο…» Εκπληκτικό απόσπασμα αν σκεφτεί κανείς πως το νερό σχετίζεται με τη Μεγάλη Θεά των λαών της Μεσογείου: τη χλομή μάγισσα τη σελήνη, την Άρτεμη. Το νερό : το λουτρό της Άρτεμης, η μοιραία πηγή για τον Ακταίονα και τον Ζίγκφριντ.»
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1)Από τη συλλογή του Οκτάβιο Παζ «η πέτρα του ήλιου και άλλα ποιήματα» εκδ. Ίκαρος
(2)Η πρόταση του μεγάλου αρχιτέκτονα Ρέτζο Πιάνο μέσω της αείμνηστης αρχιτεκτόνισσας υπαλλήλου του Δήμου Ελένης Χαριτάκη, συζητήθηκε την εποχή εκείνη
(3) ο Μιχάλης Μανουσάκης και ο Αντώνης Νταγαδάκης είχαν μείνει στην Αθήνα από τότε
(4) Από το βιβλίο του Α. Ταμπούκι «Λογοτεχνίας εγκώμιο» εκδ. Αγρα /Ιταλικό μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών
(5) Το βιβλίο της Σόνιας Ζαχαράτου τη Δευτέρα 13/11 στο βιβλιοπωλείο «το βιβλίο» του Γιώργου Σκανδάλη
(6) Μια από τις δίγλωσσες εκδόσεις (και Ιταλικά) «Αλεξάνδρεια» Ιταλο Καλβίνο «έξι προτάσεις για την επόμενη χιλιετία, μεταφρ. Επίμετρο Μαρία Σπυριδοπούλου
(7)Αντόνιο Ταμπούκι και Μισέλ Ταμπούκι «είκοσι φωτογραφήματα για τον Πέδρο Αλμοδοβαρ» (και έντεκα νυχτερινές φωτογραφίες μεταφρ. Ανταίου Χρυσοστομίδη , εκδ. Άγρα
(8)Ίταλο Καλβινο «οι αόρατες πόλεις» αφήγημα μεταφρ. Ανταίος Χροσοστομίδης εκδ. Καστανιώτη, έχω ασχοληθεί επανηλειμμενα στην αρθρογραφία μου στα Χ.Ν.
(9) Οκτάβιο Πας «ο καθένας έχει τον παράδεισο που του αξίζει» εκδ. Απόπειρα
