Τώρα που καταλάγιασε λίγο ο καπνός από τα καμένα και προσπαθεί ο κόσμος να μαζέψει τα αποκαΐδια του μέσα στον πόνο τόσων αθώων θυμάτων, που έφυγαν τόσο απρόσμενα και άδικα, ίσως θα πρέπει να δούμε λίγο τα βαθύτερα αίτια αυτής της συμφοράς.
H αλήθεια είναι ότι για να συμβεί ένα κακό, συνδυάζονται πολλοί παράγοντες, δεν είναι ποτέ ένας μόνο λόγος. Η αιτία λένε οι πυροσβέστες ήταν το σπάνιο φαινόμενο του πολύ ισχυρού δυτικού ανέμου, που έτρεχε με 90 χλμ./ώρα μεταδίδοντας τη φωτιά πολύ γρήγορα μέσω των πεύκων που καίγονται πολύ εύκολα μέσω «πυρκαγιάς κόμης» που πέρασε τη λεωφόρο Μαραθώνος, η οποία δεν λειτούργησε ως αντιπυρική ζώνη ως αναμενόταν. Αυτή η ταχύτητα δεν έδωσε το χρόνο για να ειδοποιηθεί ο κόσμος από την Πυροσβεστική και την Αστυνομία. Επίσης οι πολύ στενοί δρόμοι που μποτιλιάρισαν από τα αυτοκίνητα που έφευγαν άρον-άρον και φυσικά η μη ύπαρξη πολεοδομικού σχεδιασμού για την περιοχή, η αυθαίρετη δόμηση σε ευρεία κλίμακα, που σημαίνει ότι στην περιοχή δεν υπήρχαν σωστά οικοδομικά τετράγωνα, πλατείες που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως χώροι συγκέντρωσης, κυκλοφοριακή σύνδεση με δευτερεύοντες και συλλέκτριες οδούς κλπ. Ο οικισμός λειτούργησε ως παγίδα. Τέλος δεν υπήρχε σχέδιο εκκένωσης της περιοχής σε περίπτωση φυσικής καταστροφής, δηλ. δεν ήξερε ο κάθε πολίτης που θα πρέπει να πάει για να σωθεί. Έτσι πολλοί κατέληξαν σε αδιέξοδα, σε σημεία που υπήρχαν μάντρες, αλλά και αν δεν υπήρχαν μάντρες υπήρχαν ανυπέρβλητα φυσικά εμπόδια, μεγάλες υψομετρικές διαφορές από τους δρόμους μέχρι τη θάλασσα. Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε τον πανικό καταλαβαίνουμε την πολύ δυσχερή κατάσταση των πολιτών που βρέθηκαν στο λάθος σημείο τη λάθος στιγμή και το τραγικό αποτέλεσμα.
Τα ζητούμενο σήμερα είναι τι πρέπει να κάνουμε σαν πολιτεία έτσι ώστε να μην ξανασυμβούν ποτέ και πουθενά τέτοια τραγικά γεγονότα. Γιατί είναι απαράδεκτο η επιστήμη να έχει φτάσει σε τόσο υψηλά επίπεδα, να ψάχνουμε νερό σε άλλους πλανήτες, να γνωρίζουμε πού υπάρχει κάθε πέτρα από στρατιωτική άποψη με δορυφόρους και τερατώδεις ηλεκτρονικούς υπολογιστές και οι πολίτες, οι άνθρωποι δηλ. για τους οποίους υποτίθεται ότι γίνονται όλα, να καίγονται εγκλωβισμένοι σαν τα ποντίκια.
Θα προσπαθήσουμε παρακάτω να κατονομάσουμε αναλυτικά τους παράγοντες που συνετέλεσαν στην καταστροφή ή και να προτείνουμε κάποια μέτρα:
1. Αυθαίρετα. Είναι προφανές ότι δεν θα πρέπει να γίνονται αυθαίρετα, ιδίως μέσα σε δασικές περιοχές. Το Μάτι είναι ένας από αυτούς τους αυθαίρετους οικισμούς και δεν είναι ο μόνος. Κοινά χαρακτηριστικά των οικισμών αυτών είναι οδοί μικρού μήκους χωρίς κοινόχρηστους χώρους, αφού ο αρχικός μεγαλοτσιφλικάς χώρισε την έκταση σε πολλά οικόπεδα αφήνοντας όσο το δυνατό μικρότερο χώρο για δρόμο, που δεν πουλούσε, για την πρόσβαση και μόνο. Επιμήκη οικοδομικά τετράγωνα και πολλά αδιέξοδα, αφού η «πολεοδόμηση» δεν έγινε από μηχανικό. Ποιος όμως μέχρι σήμερα έκανε τα στραβά μάτια για αυτά; Εντάξει φταίει ο πολίτης που πάει και χτίζει μέσα στο δάσος, αλλά επίσης ξέρει ότι, αν το φτιάξει, κάποια στιγμή θα το νομιμοποιήσει. Άρα ο βασικός ένοχος είναι το κράτος και οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν από όλες τις μέχρι σήμερα κυβερνήσεις, αφού έτσι λειτουργεί εδώ και 100 χρόνια, με τα ρουσφέτια και τις εξυπηρετήσεις ημετέρων. Νομιμοποίηση αυθαιρέτων ως τρόπος για να βγάλει το κράτος χρήμα. Καθυστερήσεις απίστευτες για την σύνταξη – εφαρμογή σχεδίων πόλης. Αν το κράτος γκρέμιζε τα αυθαίρετα, θα υπήρχε και διαφορετική στάση των πολιτών. Καιρός λοιπόν να ξεκινήσουν να γκρεμίζονται, ιδίως αυτά που βρίσκονται σε δάση. Παρεμπιπτόντως έχουμε και άλλες καταστροφές, όπως πλημμύρες και θύματα από σεισμούς, που η βασική αιτία είναι οι αυθαίρετες κατασκευές που κτίζονται σε ρέματα ή με κακή δόμηση λόγω μη εμπλοκής μηχανικών.
2. Σχέδιο εκκένωσης: Σε κάθε περιοχή που υπάρχουν σπίτια (νόμιμα ή αυθαίρετα) θα πρέπει να γίνει σχέδιο εκκένωσης σε περίπτωση φυσικών ή άλλων καταστροφών. Με αυτό το σχέδιο να μπορούν να απαλλοτριώνονται αναγκαστικά ιδιοκτησίες για τη δημιουργία κοινοχρήστων χώρων (πλατειών – δρόμων) που θα δέχονται τους πολίτες σε περίπτωση ανάγκης. Δεν είναι απαραίτητο να ενταχθεί μια περιοχή στο σχέδιο για να γίνει το σχέδιο εκκένωσης, αφού αυτό απαιτείται για την ασφαλή διαβίωση των πολιτών, όπου και να βρίσκονται. Το σχέδιο εκκένωσης σε συνδυασμό με τη στάση που θα πρέπει να έχει το κράτος για τα αυθαίρετα, θα μπορεί να γκρεμίσει και αυθαίρετα σε περίπτωση που αυτά εμποδίζουν την ομαλή έξοδο των πολιτών από τις περιοχές κατοικίας. Τώρα που ακόμα δεν έχει φύγει ο καπνός από το Μάτι και δεν έχουν στεγνώσει τα δάκρυα για τους νεκρούς είναι ευκαιρία να πιάσουνε δουλειά οι μπουλντόζες.
3. Ασκήσεις ετοιμότητας φυσικών καταστροφών: Οι πολίτες, ιδίως αυτοί που μένουν σε ευπαθείς περιοχές, θα πρέπει να κάνουν ασκήσεις ετοιμότητας φυσικών καταστροφών. Στα Χανιά υπάρχουν περιοχές όπως ο Άγιος Ματθαίος, που είναι μέσα στα πεύκα, ή η παλιά πόλη που σε περίπτωση σεισμού θα έχει μεγάλες καταστροφές. Οι κάτοικοι αυτών των περιοχών θα πρέπει σε τακτά χρονικά διαστήματα να κάνουν ασκήσεις εκκένωσης με την καθοδήγηση της πυροσβεστικής υπηρεσίας και του Δήμου. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν απαιτούνται ασκήσεις εκκένωσης για όλους τους κατοίκους, αφού η Ελλάδα είναι γενικά σεισμογενής περιοχή.
4. Σχέση ιδιωτικού-δημόσιου: Είναι αλήθεια ότι χρόνο με το χρόνο σε κάθε έκφανση της κοινωνικής μας ζωής, το δημόσιο συρρικνώνεται και το ιδιωτικό μεγαλώνει. Για να το διαπιστώσει αυτό κανείς αρκεί να πάει μια βόλτα στις πλατείες της πόλης των Χανίων. Αν ψάξει λίγο παραπάνω θα δει μπαζωμένα ρέματα, χτισμένες παραλίες, καταλήψεις δρόμων. Όλα γίνονται για το ιδιωτικό κέρδος, που δεν είναι ξένο από τον αδηφάγο καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Αν δεν υπήρχε ιδιωτική ιδιοκτησία αλλά κοινωνική, δεν θα υπήρχε καν ζήτημα περιφράξεων και εκμετάλλευσης του χώρου από τους λίγους που έχουν τον πλούτο. Τον παράγοντα αυτό τον άφησα τελευταίο όχι γιατί είναι ο λιγότερο σημαντικός, αλλά για να μείνει περισσότερο σε αυτόν που θα διαβάσει αυτό το κείμενο. Ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής επηρεάζει ριζικά το χώρο, αφού επιβάλει το ιδιωτικό συμφέρον πάνω στο δημόσιο, μέσα από τη λειτουργία της αγοράς, που λειτουργεί ανεξέλεγκτα. Το αστικό κράτος υπηρετεί αυτό τον κανόνα και πραγματικά βρίσκεται σε αντίφαση, γιατί από τη μια ξέρει ότι πρέπει να προστατέψει τους πολλούς, αλλά τελικά λειτουργεί για το συμφέρον των λίγων. Σκεφτείτε, αν δεν υπήρχε ιδιοκτησία, δεν θα υπήρχαν στενοί δρόμοι, αφού κανείς δεν θα προσπαθούσε να έχει όσο μπορεί περισσότερο ιδιωτικό χώρο, θα ανήκαν όλα στην κοινότητα, που θα σχεδίαζε σύμφωνα με το συμφέρον όλων. Δεν θα υπήρχε συρρίκνωση των πλατειών, κάλυψη των ρεμάτων, χτίσιμο των δασών, κατάληψη των παραλιών και φυσικά θα μειώνονταν πολύ οι πιθανότητες να έχουμε θύματα από φυσικές καταστροφές, αφού ο χώρος θα ήταν κοινός και πολύ εύκολα θα γινόταν ασφαλής σχεδιασμός. Αυτά τα αναφέρω γιατί εμείς οι άνθρωποι αποφασίζουμε για το πώς θέλουμε να ζήσουμε, ή πώς δεν θέλουμε να ζήσουμε και κανείς άλλος. Και αυτό έχει αποδείξει η ιστορία της ανθρωπότητας.
Κομμουνιστικά παραμύθια θα πει κάποιος, όμως η μόνη αλήθεια, το μόνο σίγουρο είναι ότι όλοι κάποια στιγμή θα αποχωρήσουμε από αυτό τον κόσμο, μηδενός εξαιρουμένου, πλούσιοι και φτωχοί. Και τότε δεν θα χρειαστούμε κανένα υλικό αγαθό, παρά μόνο ένα μικρό κομματάκι γης και αυτό όχι για πολύ…
