Για τη γρα Λιανολιά στα Χωραφάκια ο λόγος

Aπό μικιό κοπέλι την εκαμάρωνα τουτηνά την ελιά. Γιατί απόκεια επερνοδιάβαινα να πάω στσ’ αμπασάδες, απού με μπέμπανε οι γονείς μου, πότε για να μεταδέσω τα μαρθιά μας, γή να τα σταλίξω στσοι σκιανιούς τω δεντρώ, απού ήτανε έκεια τριγύρω στο ίδιο σώχωρο τάξε μου απού ήτανε και κείνη, τα καλοκαιρινά μεσημέρια, για να μην είναι στο καταμεσήμερο στον ήλιο.

Μα και στο ίδιο σώχωρο είχαμε παίξει πολλές φορές με τ’ άλλα κοπέλια το χωστό. Κι όπως αναστορούμαι εδά, ήτανε και φορές απού είχα χωστεί στη κουφάλα τση. Μα κι ακόμη σα ντελικανής, τσοι καλοκαιρινούς μήνες, απού ο ήλιος έσκιζε τη πέτρα από τη ζέστη, όπως ελέγανε τότεσας, στο παχύ σκιανιό τούτησας τσ’ Ελιάς αναζήτουνα προστασία, κι έκεια πολλές φορές ξαπόσταινα τα μεσημέρια. Γιατί τουτονά το σώχωρο ήτανε ένα κομμάτι από τη περιουσία απού είχε κρατήξει για γεροντομοίρι η πολυσέβαστη λάλη μου, η Κυριακώ. Σεβαστή μου γιαγιά σ’ ευγνωμονώ, όι για τα πλούτη και τα στεκάμενα απού μ’ άφησες. Αλλά για τα ηθικά και τίμια δώρα, την αξιοπρέπεια και την αθρωπιά απού εδιάβηκες το δύσκολο μονοπάτι τση ζωής σου, αδιαμαρτύρητα και πάντα με χαμόγελο.
Σου εύκομαι από καρδιάς την αιωνία ανάπαψη με τον αγαπημένο σου σύζυγο Μανωλάκη απού στην επίγεια ζωή τονε στερήθηκες από πολύ νωρίς. Κι ύστερα από το αναγκαίο, κατά τη ταπεινή μου γνώμη, ξεστράτισμά μου απού γι’ αυτό και ζητώ συγνώμη για τσ’ αθρώπινές μου αδυναμίες και συνεχίζω τσοι στοχασμούς μου κάτω από το σκιανιό τση γρας ελιάς. Και πολλές σκέψεις ετριγυρίζανε το νου μου κι ερωτηματικά, όπως το μ’ είντα τρόπο θα τα κατάφερνα ν’ άνοιγα πόρτες και παραθύρια για να ‘μπαινε μπόλικο φως για να φώτιζε το παρελθόν τούτησας τση πολυγερασμένης λιανολιάς. Μ’ αναφιλέ, τα πορτοπαράθυρα ήτανε καλά σφαλισμένα και τα κλειδιά παρμένα, απού ‘λεγε κι ένα παλιό λαϊκό τραγούδι μια φορά κι έτσα με το πυκνό σκοτίδι να σκεπάζει το παρελθόν τση η ζωή εσυνεχίζουντανε κι οι χρόνοι επερνούσανε.
Για να μάθουμε ύστερα από χρόνια, από μια παλιά μαζώχτρα Κεραμιανή, απού το 1936 ήτανε 13 χρονώ και μαζί με τη μάνα τση κι άλλες χωριανές τση ήτανε μαζώχτρες στο Μοναστήρι τσ’ Αγίας Τριάδας, και μια Κυριακή απού ξαργιούσανε στο μοναστήρι τσοι πήρε ο συγχωρεμένος ο μπάρμπας μου και τηνε μαζώξανε τη γρα ελιά. Κι ύστερα από 13 χρόνια, έτσα τα ‘μπλεξε η μοίρα, ήρθε νύφη στο χωριό μας η κερά Δέσποινα και γειτόνεψε με τούτηνά την ελιά. Κι αναθίβανε στσοι συντροφιές με τσοι γειτόνισσες, πως «τουτηνέ την ελιά την εμαζώξαμε το 1936 μαζί με τη μάνα μου κι άλλες χωριανές μου κι εγεμίσαμε 18 τσουβάλια». Και με τούτεσας τσοι γνώσεις και τσ’ εμπειρίες τηνε καμάρωνα και τηνε καλημέριζα όντε μ’ έβγανε ο δρόμος αποκειά.
Ομως άξαφνα είδα κι εγίνουντανε λόγος για την Ελιά τω Βουβώ. Κι η γι αλήθεια πως εχάρηκα για πολλούς λόγους, αλλά και για το γεγονός απού είπα: Να η γι ευκαιρία, για ν’ αναδείξω κι απατός μου τη γρα Χωραφακιανή λιανολιά. Εδειξα ενδιαφέρο, έγραψα σε εφημερίδα γι’ αυτό, συμβουλεύτηκα εντιμότατο κύριο απού συνεχίζει να γνοιάζεται για το παλιό “χρυσό εισόδημα των αγροτώ μας”, το λαδάκι. Και με τη βοήθεια, ανέ θυμούμαι καλά, του Δήμου Ακρωτηρίου, ίσως να καταφέραμε να χαρακτηριστεί στα χαρθιά, σαν διατηρητέο μνημείο τση φύσης.
Ομως αυτό για τον απατό μου δε λέει πράμα. Η δικιά μου μεγάλη επιθυμία ήτανε και φυσικά συνεχίζει να είναι, ν’ αποχτήσει τουτηνά οι γι ελιά ταυτότητα. Κι όποιες πληροφορίες μπορούνε να παρθούνε με τα σύγχρονα μέσα τσ’ επιστήμης, γή από τα έμπειρα μάτια, γή τσοι γνώσεις τω γεωπόνω, να καταγράφουνε σε μια νταμπέλα, κι αν είναι δυνατόν δίγλωσση απού να λέει:
1) Οτι είναι διατηρητέο μνημείο, 2) Ποικιλία, 3) Πιθανή ηλικία και φυσικά ό,τι άλλο τεκμηριωμένο μπορούνε να εκμαιεύσουνε η γι επιστήμη, οι γνώσεις κι οι γι εμπειρίες των επί τούτω αρμοδίων. Γιατί εγώ ντρέπομαι όταν πάνε τουρίστες και τηνε θωρούνε και μας ερωτούνε αυτά απού δε κατέμε. Κι εμείς φυσικά εκφράζομε την άγνοιά μας, σηκώνοντας τσ’ ώμους μας. Εσείς απού είστε αρμόδιοι από το πλια μικιό ως και τσοι τρανούς υπουργούς, απού όπως γροικώ κάνουνε τ’ άχερα κομμάθια, για το χατήρι του τουρισμού, σας αρέσει! Και με την ευκαιρία εδά τούτηνε, ήθελα ν’ αναφερθώ και σε κάποιες σκέψεις μου άλλες, απού θα χαιρόμουνα ιδιαίτερα αν εφτάνανε κι ως τ’ αφτιά αρμόδιου υπουργού.
Γιατί αν και δεν είμαι κατ’ επάγγελμα αγρότης, αναθράφηκα όμως με το ψωμί του ιδρώτα ντωνε και τη ζωή ντωνε την έζησα από κοντά και τη κατέω πολύ καλά. Κι αναστορούμαι, απού παλιά εγροίκουνα τη μουζίκα τ’ αγροφύλακα “κι ο φόβος εφύλαε τα έρημα” και θυμούμαι το γεωπόνο να μαζώνει τ’ αγροτόπαιδα και τα δασκαλεύανε μαζί με τσ’ έμπειρους κάθε φορά, να κλαδεύουνε, να εμβολιάζουνε και να καλλιεργούνε τσοι περιουσίες τωνε, και να εντοπίζουνε τσ’ αρρώστιες τω φυτώ. Κι ακόμη ήρχουντανε δασκάλες τσ’ οικοκυρικής κι επροσφέρανε κι εκείνες τσοι γνώσεις τωνε στσοι γυναίκες του χωριού.
Ατζεμπις οι προοδευτικές τάσεις με το καιρό τσοι παραμερίσανε και τουτεσάς τσοι πρωτοβουλίες σαν αναχρονιστικές; Και για να τελειώνω με τ’ αγροτικά μου παράπονα καλώ κάθε αρμόδιο να καταλάβει: πως μπορεί να λέει ο λαός «πως απου πονεί πάει στου γιατρού»… Λέει όμως και «πώς ο Μωάμεθ όταν δεν πάει στο βουνό, πάει το βουνό στο Μωάμεθ». Κι εδώ είναι πασίγνωστο πως κιανένα δέντρο γή κιανείς κήπος δε μπορεί να πάει στα γραφεία τω γεωπόνων. Μα κι ακόμη όπως λέμε για τ’ αφεντικά «πως τ’ αφεντικού τ’ αμάτι κοπρισιάνε στο χωράφι», άλλο τόσο είναι χρήσιμο και του γεωπόνου. Γιατί «άλλα τα μάθια του λαγού κι άλλα τση λαγουδίνας», κι επομένως οι γεωπόνοι κοντά στο αντικείμενό ντωνε κι όι στα γραφεία.
Κι ύστερα κι από τσοι παραπάνω συμπληρωματικές παρατηρήσεις μου που και πάλι εύκομαι ν’ αποφτάξουνε ως τ’ αφτιά των καινουργιοφερμένω υπουργώ για να γνοιαστούνε. Γιατί οι γι αγρότες ήτανε και είναι η σποντυλική στήλη του Εθνους μας και στσοι τόπους τση ετηρούντανε η παράδοση και ζιούσανε οι γι αθρώπινες αρετές η γι αθρωπιά, το φιλότιμο κι ο σεβασμός. Κι ακόμη εύκομαι οι γι απλοϊκές σκέψεις μου για τη γρα Λιανολιά, ν’ αποφτάξουνε ως τ’ αφθιά των αρμοδίων γεωπόνω να ξυπνήσουνε τσοι συνειδήσεις τωνε για να κάνουνε το καθήκον ντωνε.
Θεέ μου βλέπε μας το νου μας.
Πολλά τα έτη σας αναγνώστριες κι αναγνώστες μου

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Γρα = Γριά
Αμπασάδα = Θέλημα – μικροδουλειά
Μεταδένω = Δένω το ζώο σε άλλο μέρος για να βοσκηθεί
Μαρθιά = Τα οικόσιτα αιγοπρόβατα
Σώχωρο= Μικρό χωράφι περιφραγμένο κοντά στο χωριό
Σταλίξω = Οδηγώ τα ζώα σε σκιερό τόπο
Σκιανιός = Σκιά που προστατεύει από τον ήλιο
Χωστό = Παιχνίδι παιδικό, το κρυφτό
Αναστορούμαι = Θυμούμαι
Τάξε μου = Δηλαδή
Ντελικανής = Νεαρός
Γεροντομοίρι = Περιουσία που κρατούν οι γονείς για τα γεράματά τους
Λάλη = Γιαγιά
Στεκάμενα = Ακίνητη περιουσία
Ξεστρατίζω = Παρεκκλίνω από το δρόμο μου
Είντα = Τι; πώς;
Μπόλικο = Αφθονο
Αναφιλέ = Του κάκου, μάταια
Σκοτίδι = Σκοτάδι
Ξαργιώ = Εχω αργία
Μπάρμπας = Θείος
Τσουβάλι = Σακί
Αναθιβάνω = Αναθυμούμαι και διηγούμαι
Απατός μου = Εγώ, ο ίδιος
Πράμα = Τίποτα
Κατέω = Ξέρω
Πλια = Πλέον, πιο
Μικιό = Μικρό
Μουζίκα = Η σάλπιγγα τ’ αγροφύλακα
Ατζέμπις = Αραγε
Αμάτι = Μάτι