Για πρώτη φορά στη σύγχρονη παγκόσμια ιστορία, ένας ιός δεν προκαλεί μόνο μια δριμεία κρίση στη δημόσια υγεία αλλά και μία αντίστοιχη στην παγκόσμια οικονομία. Είμαστε, δυστυχώς, μόνο στην αρχή. Στο τέλος, τίποτε δε θα είναι το ίδιο στον κόσμο: στην έννοια του κράτους και των διακρατικών σχέσεων, στις παγκόσμιες ισορροπίες δύναμης και στη μορφή της παγκοσμιοποίησης, στις σχέσεις κοινωνίας, κράτους και αγοράς. Θα έχουμε, θέλω να ελπίζω, τον χρόνο να τα συζητήσουμε όλα αυτά και άλλα πολλά.
Επί του παρόντος, θέλω να μοιραστώ δύο σκέψεις μαζί σας που ίσως να είναι χρήσιμες και για το «μετά». Η πρώτη σκέψη αφορά στο μέτωπο της δημόσιας υγείας και συνοψίζεται σε δύο σχόλια. Πρώτο σχόλιο: Ας αναρωτηθούμε ποια θα ήταν η κατάσταση σήμερα εάν δεν υπήρχε το ΕΣΥ –αυτό, με όλες τις πολλές αδυναμίες του που αναδείχτηκαν ίσως υπέρ το δέον από την πολιτικολογία, αλλά και τα πολλά καλά του που τα αναδεικνύει μόνη της η ίδια η πραγματικότητα της κρίσης. Ας σκεφτούμε, επίσης, ποια ήταν η πολιτικο-ιδεολογική προσέγγιση η οποία το εγκαθίδρυσε και ποια εκείνη που το πολέμησε. Δεύτερο σχόλιο: Επειδή έγινε και γίνεται πολύ κουβέντα για τις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στον χώρο της υγείας, τα περίφημα ΣΔΙΤ (για τα οποία σπεύδω να διευκρινήσω ότι δεν είμαι αντίθετος από άποψη αρχής, ούτε όμως υπερεκτιμώ την αξία τους), αναρωτιέμαι τούτο: σε αυτήν την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, σε αυτόν τον «πόλεμο με τον αόρατο εχθρό», όπως έχει αποκαλεστεί, ποια ακριβώς είναι η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στον χώρο της υγείας, των μεγάλων νοσοκομείων και των ιδιοκτητών τους; Ποια προθυμία συμπράξεων επέδειξαν; Ποια σπουδή; Εκτός από το να προσφέρουν τα τεστ για τον ιό πανάκριβα, τι άλλο είναι διατεθειμένοι να προσφέρουν; Χρειάζεται να φτάσουμε στην επίταξη για να κάνουν κάτι;
Η δεύτερη σκέψη αφορά στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Το κύριο πρόβλημα εντοπίζεται στο ότι η κρίση, πέρα από κρίση ζήτησης, είναι κυρίως κρίση προσφοράς. Το σοκ είναι πρωτίστως στην πραγματική οικονομία. Αλυσίδες παραγωγής καταστρέφονται, εργοστάσια κλείνουν, περιοχές και χώρες αποκλείονται, εργαζόμενοι παλεύουν για την επιβίωσή τους. Γι αυτό τα «μπαζούκα» του 2008 αρχές του 2009, είναι σήμερα το λάθος όπλο. Χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως οι πιστοληπτικές γραμμές στήριξης, τα οποία προσφέρουν τη δυνατότητα δανεισμού στις χώρες της ευρωζώνης αυξάνοντας ταυτόχρονα το χρέος τους, είναι παντελώς προς τη λάθος κατεύθυνση. Το μόνο πραγματικό «μπαζούκα» που υπάρχει τη στιγμή που επιχειρήσεις κλείνουν και εθνικές οικονομίες «παγώνουν» είναι η προσφορά νέου χρήματος σε ιδιώτες και επιχειρήσεις. Και αν κάτι τέτοιο πρόκειται να δημιουργήσει πληθωρισμό «μετά» (γιατί τώρα που όλοι είναι κλεισμένοι σπίτια τους ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν υπάρχει), ας είναι αυτό το κόστος που ενδεχομένως θα πρέπει να πληρωθεί. Είναι απείρως προτιμότερο να έχουμε οικονομίες και κοινωνίες στα πόδια τους που υποφέρουν από πληθωρισμό, παρά ερείπια κοινωνιών και οικονομιών χωρίς πληθωρισμό. Αυτή θα πρέπει κατά την άποψή μου να είναι η «γραμμή» και για το σημερινό Γιούρογκρουπ και για τη Σύνοδο Κορυφής την Πέμπτη.
