Για το Ιτζεδίν

» Ανοιχτή επιστολή προς τον δήμαρχο Χανίων και το Δημοτικό Συμβούλιο

Κύριε δήμαρχε, κύριοι σύμβουλοι,
πληροφορήθηκα από μέλη του συλλόγου “ΙΤΖΕΔΙΝ Απόγονοι πολιτικών κρατουμένων των Φυλακών Καλαμίου”, ότι το κάστρο του Ιτζεδίν πρόκειται ή το παλεύετε, να περιέλθει στην κυριότητα του Δήμου σας και αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί κατά τη γνώμη μου οι τοπικοί άρχοντες βρίσκονται πιο κοντά στα γεγονότα, ιστορικά και κοινωνικά, που συνέβησαν στην περιοχή τους.
Επειδή το ιστορικό αυτό μνημείο βρίσκεται σε μια καταρρέουσα κατάσταση, που οφείλεται στην εγκατάλειψή του από αδιαφορία ή από όποια τυχόν σκοπιμότητα, κινδυνεύει να καταρρεύσει πλήρως και να χαθεί. Κάποια κτήρια, που έχουν περάσει χρόνια από απάνω τους και έχουν αρχιτεκτονική και αισθητική, ανεξάρτητα από το περιεχόμενό τους στη διαδρομή, πρέπει να κρατηθούν ως ιστορική και συλλογική μνήμη. Οταν μάλιστα έχουν ‘φιλοξενηθεί” σ’ αυτά άνθρωποι, επώνυμοι και ανώνυμοι, τότε αποκτούν ιδιαίτερη σημασία – όπως το συγκεκριμένο, που πέρα από την αρχική του χρήση ως κατοικία του πρίγκιπα Ιτζεδίν, μετατράπηκε αργότερα σε ποινικές φυλακές και πιο μετά σε φυλακές πολιτικών κρατουμένων. Γι’ αυτό και πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια ώστε να περισωθεί και να αξιοποιηθεί.
Ως φυλακή το Ιτζεδίν, μου έγινε γνωστό από ζωντανές μαρτυρίες κάποιων κρατουμένων, που τύχη αγαθή, κατάφεραν να βγουν ζωντανοί από εκεί… Με επηρέασε το γεγονός τόσο πολύ και ως φοιτητής τότε, το 1965, και νέος λογοτέχνης, έγραψα ένα ποίημα (το οποίο και σας επισυνάπτω), “Το Τραγούδι του Αύριο” και αναφέρομαι στις φυλακές του Ιτζεδίν και της Αίγινας.
Κύριε δήμαρχε, κύριοι σύμβουλοι,
ένα γεγονός, πολιτικό και κοινωνικό, όταν συμβεί μπορεί να εμπεριέχει πάθη, μίση, συγκρούσεις και αντιθέσεις κοινωνικοπολιτικές. Ομως η Ιστορία αποστασιοποιημένη απ’ όλα αυτά, καταγράφει τα γεγονότα όπως έγιναν μόνο, γι’ αυτό και δεν γράφεται με μολύβι και γομολάστιχα ώστε να σβήνεται και να ξαναγράφεται, δεν αλλάζει, γι αυτό και παραμένει Ιστορία.
Κατά τη γνώμη μου, πέρα από τον συμβολικό χαρακτήρα του κάστρου, υπάρχουν ζωντανές μαρτυρίες στους τοίχους του. Και στις πέτρες των κελιών του έχουν χαραχτεί λέξεις και φράσεις και σχέδια πρωτόλεια, που θυμίζουν τα βασανιστήρια, τον πόνο αλλά και τα όνειρα για μια άλλη ζωή, που είχαν το δικαίωμα να ονειρεύονται οι κρατούμενοι, πέρα από την καθεστηκυία τότε αντίληψη.
Αυτοί, που δεν επιβίωσαν αποτύπωσαν εκεί κάτι σαν προέκταση της ζωής, που δεν έζησαν και όσοι επέζησαν, τραυματισμένοι από κάτι, που το θεωρούσαν άδικο, κουβαλάνε μνήμες και εφιάλτες. Ολα τούτα δεν πρέπει να χαθούν με την κατάρρευση του Ιτζεδίν.
Η ιστορία, κύριε δήμαρχε, γνωρίζετε και σεις και το Δημοτικό σας Συμβούλιο, είναι συλλογική μνήμη και έχει τούτο το νόημα ως ιστορικό μνημείο, οι παλιότεροι να θυμούνται και οι νεότεροι να μαθαίνουν «για να μην ξαναπάθουμε», ιδιαίτερα στους σημερινούς καιρούς της παγκοσμιοποίησης, που οι μικροί λαοί θα καταφέρουν να επιβιώσουν μόνο κουβαλώντας ως συνείδηση, την ιστορία τους.
Θα ήθελα να προσθέσω τη ρήση ενός Πάπα της Ρώμης, του Λέοντα ΙΓ΄, που είπε: «στην Ιστορία μην τολμήσεις να πεις ψέματα και να μην φοβηθείς να πεις την αλήθεια».
Ιστορικό μνημείο υπάρχει και διατηρείται στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας, κοντά στο Κρεμλίνο και τον Αγιο Βασίλειο, η γνωστή γκιλοτίνα, όπου εκτελούνταν ποινικοί και πολιτικοί κατάδικοι. Δεν μπορεί λοιπόν εμείς, οι Ελληνες, ένας πολιτικοποιημένος λαός με μια μακραίωνη ιστορία, να βρεθούμε κατώτεροι της ιστορικής διαδρομής μας.
Κύριε δήμαρχε,
εύχομαι και πιστεύω, στη θητεία σας, εσείς και το Δημοτικό σας Συμβούλιο, ανάμεσα στα άλλα δημιουργικά σας έργα, να μην ξεχάσετε να συμπεριλάβετε τις προσπάθειές σας για τη σωτηρία και την πολύπλευρη ανάδειξη του Ιτζεδίν.

Με εκτίμηση
Τάσος Λέρτας
δρ Πολιτικών & Κοιν/κών Επιστημών Παντείου Πανεπιστημίου Αθηνών
σκηνοθέτης-ηθοποιός-Συγγραφέας
Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών

Το τραγούδι του αύριο
Χθες ακόμα
δεν σου τόπα μητέρα.
Το πουκάμισο που μου μπάλωνες
ήταν μούσκεμα από δάκρυα σαν το φόρεσα.
Χθες ακόμα
λίμναζαν στην καρδιά μου οι γόοι σου.
Έσφιγγα τα δόντια γερά και στα χείλη μου
χάραζε ένα γκρίζο χαμόγελο.
Μέσα μου μέρα νύχτα μητέρα γίνεται πόλεμος.
Πόσο πρόωρα γέρασες μάνα!
Τ’ άσπρα μαλλιά σου
(που δεν είναι απ’ την κράση τους,
που δεν είναι της φύσης γεράματα)
δεν τα βάφεις στο κομμωτήριο μαύρα,
τα σκεπάζεις με μαύρο μαντήλι.
Πως σου χάραξε αυλάκια στο πρόσωπο ο πόνος!
Πως κατάντησες μάνα νυχτοπούλι που κρώζει!
Λύσε το θάνατο
που τον έδεσες στο κεφάλι σου κόμπο.
Πέταξέ το αυτό το σημάδι
που γκρεμίζει κάθε ελπίδα
που μόνο πολέμους θυμίζει, αδικίες κι αρρώστια.
Άσε να βγει ένα κρίνο χαμόγελο
κι άρχισε μου ένα τραγούδι.
Ένα τραγούδι που να λέει για το χάραμα
που να λέει για τον ήλιο, τη χαρά και την άνοιξη,
για κοπέλες, που πάνε στο θέρο.
Κι ύστερα, μητέρα,
τέλειωσέ μου το παραμύθι σου,
εκείνο
που τόχαν κόψει στη μέση οι Γερμανοί, όταν ήρθαν
κι έσκισαν την καρδιά σου των πολυβόλων οι ριπές,
κρύβοντάς μου τα μάτια να μη δω τον πατέρα…
Από χθες
Ας μη πλανιέται ο νους σου στα κελιά του Ιτζεδίν και της Αίγινας.
Οι «αρμόδιοι» σε λυπήθηκαν!
Σου μαζώξαν το νου από τέτοια σεργιάνια.
Στην κάρτα με τη μαύρη διαγώνια γραμμή,
Σε πληροφόρησαν για τα τελευταία νέα του Πέτρου…
Εμείς όμως μητέρα
που ζήσαμε το χθες με κραυγές και με θάνατο.
Εμείς που σήμερα
ξημεροβραδυάζουμε με αγωνίες και όνειρα.
Εμείς
που μες τον πόνο
ρίξαμε την τρανύτερη άγκυρα,
πρώτοι εμείς ας αρχίσουμε το τραγούδι του αύριο.
Πρώτοι εμείς.
Εμείς….
Ποιοι άλλοι
αν όχι εμείς…

Τάσος Λέρτας
1965