Από τη στιγμή που ο άνθρωπος, άρχισε να καταλαβαίνει τι γίνεται γύρω του στον κόσμο, του δημιουργήθησαν και τα πρώτα συναισθήματα, πόνου, χαράς, λύπης, τρόμου, ανδρείας, αγάπης, μίσους, ζωής και θανάτου.
Αυτά τον συγκλόνισαν και τον συγκίνησαν, και άρχισε να τα εξωτερικεύει με μελωδίες (τραγούδια).
«ἄνδρα μοι ἔννεπε, μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον…»
Περίπου χίλια χρόνια πριν από τη γέννηση του Χριστού, ο αθάνατος πρόγονός μας ο Όμηρος, έγραψε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, το μεγαλύτερο και γνωστότερο επικό τραγούδι όλων των εποχών.
Το δημοτικό τραγούδι ή λαϊκό τραγούδι ή Ριζίτικο τραγούδι, είναι αναμφισβήτητα η ψυχή του λαού, η ζωή του λαού και η ταυτότητα πάνω απ’ όλα ενός λαού.
Στην Κρήτη τα Ριζίτικα τραγούδια τραγουδιόταν, από τους κατοίκους των ορεινών χωριών των Δυτικών επαρχιών, της λεγόμενης Ρίζας των Λευκών Ορέων, που αποτελούσαν και την τάξη των πολεμιστών. Το Ριζίτικο τραγούδι είναι αναμφισβήτητα γέννημα του βουνού. Είναι γέννημα του Κρητικού Επαναστάτη, που ξέρει να πολεμά, ν’ αγαπά, να γλεντίζει και να πεθάνει για την ελευθερία, αγκαλιά με το μπαρουτοκαπνισμένο τουφέκι του. Μη ξεχνάτε 26 επαναστάσεις κατά των Ενετών και 9 εναντίον των Τούρκων, στα 229 έτη κατοχής τους. Δηλαδή μέσο όρο ανά 25 έτη εγένετο και μία επανάσταση, κάθε γενιά επαναστατούσε, όλες οι γενιές επαναστάτησαν.
Τα Ριζίτικα τραγούδια είναι στην αρχαιότατη δωρική αρμονία, που ο Πλάτων και Αριστοτέλης συνιστούσε, ως καθ’ αυτό το άκουσμα στους άνδρες.
Ο πατέρας της Κρήτης Ν. Καζαντζάκης, στο έργο του “Καπετάν Μιχάλης”, σελ. 448, διερωτάται: «από πού ερχόμαστε;;;; και που πάμε;;».
Θα του απαντούσα: «μα ασφαλώς μεγάλε δάσκαλε, εκεί που λέει το αθάνατο, το αξεπέραστο και πολύ φιλοσοφημένο ριζίτικο: «Κόσμε χρυσέ, κόσμ’ αργυρέ, κόσμε μαλαματάνιε, ΨΕΥΤΗ ΚΟΣΜΕ….».
Στην ιστορία μας αναφέρονται πολλά ριζίτικα, ορισμένα των οποίων είναι αλληγορικά.
1) Τα χελιδόνια της Βλαχιάς και τα πουλιά της Δύσης… αναφέρεται στη λεηλασία της Αδριανούπολης από τους Οθωμανούς 1362 και είναι καταγραμμένο ως το παλαιότερο Ελληνικό δημοτικό τραγούδι.
2) Όντε εδικονίζετο ο Κωνσταντής στα ξένα… αναφέρεται στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο (1453).
3) Κάστρο και που ’ναι οι πύργοι σου και τα καμπαναριά σου… αναφέρεται στην κατάληψη του Μεγ. Κάστρου (Ηρακλείου) από τους Τούρκους το 1669 και την προδοσία του Ενετού αξιωματικού Νικόλα Μπαρότσι.
4) Χριστέ να σπούσαν οι φλακές, να φύγω από το κάστρο… αναφέρεται στην απόδραση των Σφακιανών Επαναστατών του Δασκαλογιάννη από το Μεγάλο Κούλε του Ηρακλείου στα 1772.
5) Από την άκρη των ακριώ και ώστε να πας στην άλλη… αναφέρεται στο πέρασμα του Μεγάλου Ναπολέοντα από τα Σφακιά.
6) Χριστέ και να ξεδίλιενε τ’ όνειρο που ’δα απόψε… αναφέρεται στην σκλαβωμένη Κρήτη. Κυνηγός (ο μπέλος) είναι ο πρίγκιπας Γεώργιος και αγρίμι ο Σουλτάνος.
7) Τρώτε και πίνετ’ άρχοντες και ’γω θα σας δηγούμε… αναφέρεται στις ανδραγαθίες του Γιώργη Παπαδάκη ή Τραϊτόρο, εκ Κάμπων Κεραμειών, εναντίον των Γενιτσάρων (1785).
Και πολλά άλλα Ριζίτικα τραγούδια.
Τώρα, όσο αφορά το νεορίζιτικο τραγούδι, είναι ένα πολύ λεπτό θέμα, που χρίζει ενδελεχούς μελέτης και περίσκεψης. Το Ριζίτικο τραγούδι είναι παράδοση και η παράδοση έχει καταρχήν όρια και απαιτεί προσοχή, σεβασμό και σοβαρότητα. Μοντερνισμούς αβάσιμες και άστοχες αερολογίες, αβίαστα δεν επιδέχεται. Δεν λέω ότι δεν γίνεται, οι πιο πολλοί όμως, από όσους τόλμησαν, απέτυχαν, ασχέτως αν δεν τους κοινοποιήθηκε, για λόγους ευγενείας.
Διά την ιστορία, κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, προικισμένες και χαρισματικές φωνές, στη Ρίζα, ήσαν οι: Ποντικάκης Γεώργιος, γνωστός και για το γεγονός του: «Μάνα και αν έρθουν οι φίλοι μας…» (αυτό το ριζίτικο είναι η ταυτότητά μας, αυτό είναι η διαφορά της Κρήτης από τους άλλους τόπους, η μεγαλοψυχία) και ο Νικολακάκης Κωνσταντίνος ή Αναγνώστης, όστις ενώ έψαλε στην κεντρική εκκλησία των Κάμπων, ηκούετω εκ των ποιμένων, από την περιοχή “Χορεύτρες”, μιαν απόσταση μεγαλυτέραν του ενός και ημίσεως χιλιομέτρου.
Συγχαρητήρια στους διοργανωτές της εκδήλωσης. Λαός που δεν έχει παράδοση, δεν έχει ταυτότητα, δεν έχει μέλλον.
Συγχαρητήρια στους χορευτές της Ασή Γωνιάς. Χόρεψαν σεμνά, ταπεινά, στρωτά, όμορφα, πιτήδια, μερακλίδικα και χαμηλά, όπως ορίζει η παράδοση.
Συγχαρητήρια σ’ όλους τους συλλόγους που συμμετείχαν, τραγούδησαν σωστά και άψογα.
ΠΑΝΤΑ ΣΕ ΤΕΤΟΙΑ, ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΣΘΕΙ.
*Ο εκ των Ριζών των Λευκών Ορέων γράφων – αρχιτέκτων μηχανικός
