“Για το Σχολείο”

Μὲ ξεχωριστὸ ἐνδιαφέρον διάβασα βιβλίο τὸ ὁποῖο τύχη ἀγαθὴ ἔφερε στὸ γραφεῖο μου.
Εχει τὸν τίτλο “Για το Σχολείο” καὶ τυπώθηκε τὸν περασμένο Μάρτιο (Ἐκδόσεις ΠΟΛΙΣ). Ὁ καταγόμενος ἀπὸ τὴν Συκιὰ Λακωνίας συγγραφέας του Σταῦρος Ζουμπουλάκης σπούδασε νομικὴ καὶ φιλολογία στὴν Ἀθήνα καὶ φιλοσοφία στὸ Παρίσι. Στὴ συνέχεια ἐργάσθηκε γιὰ πολλὰ χρόνια ὡς φιλόλογος στὴ Μέση Ἐκπαίδευση, μέχρι ποὺ ἀνέλαβε (τὸ 1998 καὶ γιὰ περίπου 14 χρόνια) τὴ διεύθυνση τοῦ ἱστορικοῦ περιοδικοῦ “Νέα Ἑστία”. Σήμερα εἶναι Πρόεδρος τοῦ Ἱδρύματος “Ἄρτος Ζωῆς”  καὶ τοῦ Ἐφορευτικοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἑλλάδος, ἐνῶ ἔχει ἀναγορευθεῖ (2015) ἐπίτιμος διδάκτορας τοῦ Τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικῆς καὶ Ψυχολογίας τοῦ Πανεπιστημίου Ἰωαννίνων.
Ἂν καὶ ὁ τίτλος τοῦ βιβλίου δὲν ἀφήνει ἀμφιβολίες γιὰ τὸ περιεχόμενό του, ὁ συγγραφέας φροντίζει στὸ σύντομο ἀλλὰ περιεκτικότατο “Προλόγισμά” του νὰ δώσει μὲ σαφήνεια τὸ στίγμα τῶν ἀπόψεών του. Γράφει: “Είμαι ολότελα αντίθετος (…) σε έναν συνολικά απαξιωτικό λόγο για το ελληνικό σχολείο. Εκείνο που πρωτίστως χρειάζονται τα σχολεία μας δεν είναι ένας αέναος μεταρρυθμιστικός οίστρος, αλλά η εξασφάλιση της κανονικότητας της λειτουργίας τους: να είναι οι δάσκαλοι στις θέσεις τους από την πρώτη μέρα του σχολικού έτους, να μπαίνουν στην τάξη στην ώρα τους, να παραδίδουν προετοιμασμένοι το μάθημα, να εξετάζουν σωστά τους μαθητές, να μετεκπαιδεύονται, και πολλά άλλα απλά και τετριμμένα”.
Στὸ βιβλίο του αὐτὸ (ἕνα ἀπὸ τὰ πολλὰ ποὺ ἔχει γράψει) ὁ συγγραφέας  συγκέντρωσε εἴκοσι κείμενα. “Αν τα δεκαεννέα πρώτα κείμενα του βιβλίου είναι για το σχολείο, το τελευταίο είναι από το σχολείο: ομιλία σε μαθητές”, σημειώνει προσθέτοντας ότι όλα είναι “κείμενα αγάπης και ένθερμης υπεράσπισης του σχολείου” (σελ. 10). Αὐτὸ τὸ τελευταῖο μπορεῖ εὔκολα νὰ τὸ διαπιστώσει ὁ ἀναγνώστης, ἀκόμη καὶ ἐκεῖνος ποὺ ἐνδεχομένως διαφωνεῖ γιὰ ἐπὶ μέρους ἀπόψεις. Χρονικὰ τὰ κείμενα, μὲ ἐξαίρεση ἕνα, καλύπτουν τὸ διάστημα ἀπὸ τὸ 1999 μέχρι σήμερα. Γράφτηκαν δηλαδὴ (καὶ δημοσιεύτηκαν σὲ περιοδικὰ καὶ ἐφημερίδες κύρους) ἀφοῦ “ἔπαψε νὰ διδάσκει” ὁ συγγραφέας. Κατὰ τὴν ἄποψή μου, ὡς “συνταξιοῦχος” πλέον ἐκπαιδευτικὸς ἦταν σὲ θέση νὰ διακρίνει ἀπὸ τὴν ἀναγκαία ἀπόσταση ὅσα συμβαίνουν στὰ σχολεῖα μας, κάτι ποὺ ἐγγυᾶται τὴν ἐπιβαλλόμενη νηφαλιότητα, τὴν εὐστοχία τῶν παρατηρήσεων καὶ τὴν ἀντικειμενικότητα. Εἶμαι βέβαιος ὅτι σ’ αὐτὸ συνέβαλε καὶ τὸ γεγονὸς πὼς ὑπηρέτησε τὴν ἐκπαίδευση ἐργαζόμενος σὲ ἰδιωτικὰ σχολεῖα…
Ὁ κ. Ζουμπουλάκης (τὸν ὁποῖο δὲν ἔχω γνωρίσει ἀπὸ κοντὰ) κατέγραψε μὲ σαφήνεια καὶ παρρησία τὶς διαπιστώσεις του μὲ τὶς παρεπόμενες κρίσεις ἀλλὰ καὶ προτάσεις. Οὐσιαστικά, θέτει “τὸν δάκτυλον ἐπὶ τὸν τύπον τῶν ἥλων” ἄλλοτε ἐλέγχοντας καὶ καταγγέλλοντας, ἄλλοτε προειδοποιώντας γιὰ θέματα σχετικὰ μὲ τὰ σχολικὰ βιβλία, μὲ τὴν παιδαγωγία ποὺ ἀσκεῖται, μὲ τὴ διδακτικὴ πράξη, μὲ τὴ σχέση σχολείου καὶ κοινωνίας, μὲ τὴ στάση τῆς Πολιτείας,  μὲ τὸ συνδικαλισμὸ καὶ τοὺς ἐκπροσώπους του. Ἐννοεῖται ὅτι οἱ ἀπόψεις ποὺ καταθέτει  εἶναι σὲ πολλὰ σημεῖα διαφορετικὲς ἢ καὶ ἀντίθετες μὲ ἐκεῖνες ποὺ συνήθως βγαίνουν στὴν “ἀγορά”. Ὅμως σ’ αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ σημεῖο βρίσκεται ἡ ἀξία τους, διότι μποροῦν νὰ λειτουργήσουν σὰν ξυπνητήρι ποὺ θὰ σύρει ἀπὸ τὸ χρόνιο λήθαργο τοὺς κάθε ἐπιπέδου ἁρμόδιους, προκειμένου νὰ πράξουν (ἐπιτέλους!…) κάτι ποὺ θὰ ἀναβαθμίσει τὸ ἑλληνικὸ σχολεῖο.
Τὸ βιβλίο αὐτό, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ ὅτι ἀπέσπασε ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ τὸ ἐνδιαφέρον μου, μοῦ προκάλεσε καὶ ἱκανοποίηση, ἐπειδή, ὅπως γίνεται εὔκολα ἀντιληπτό,  σὲ πολλὰ σημεῖα  οἱ ἀπόψεις μου γιὰ τὸ σχολεῖο ταυτίζονται μὲ ἐκεῖνες τοῦ συγγραφέα. Πρόκειται γιὰ ἀπόψεις τὶς ὁποῖες ἐδῶ καὶ πολλὰ χρόνια ἔχω τὴν τιμὴ νὰ παρουσιάζω ἀπὸ τὶς στῆλες τῶν “Χαν. Νέων”. Πάντοτε ὅμως εἶχα (καὶ ἔχω) τὸ φόβο ὅτι κανένας δὲν δίνει σημασία, κανένας δὲν ἀκούει, κανένας δὲν προβληματίζεται. Τὰ προβλήματα ὑπῆρχαν καὶ ὑπάρχουν. Ἐπιφανειακὲς παρεμβάσεις δὲν ἔχουν ἀλλάξει κάτι ἀπὸ τὴν οὐσία τους. Γιατί, λοιπόν, (καὶ πῶς…) νὰ διορθωθοῦν σήμερα τὰ πράγματα; Ὁ συγγραφέας τοῦ βιβλίου λέει καθαρὰ τὴν ἄποψή του (σελ. 9): “Τα  συγκεντρώνω [τὰ κείμενα] σήμερα χωρίς αισιοδοξία. Θεωρώ πιθανότερο να έρθει η Δευτέρα Παρουσία ή να ξεκινήσει αύριο η παγκόσμια προλεταριακή επανάσταση, παρά να αλλάξουν οι ιδέες για το σχολείο που επικρατούν σήμερα στον κόσμο και στις οποίες τούτο το βιβλίο αντιφέρεται”.
Εὐχὴ προσωπικὴ εἶναι νὰ διαψευσθεῖ στὶς προβλέψεις του – ἂν καὶ τὶς συμμερίζομαι πλήρως. Παράλληλα, εὐχή μου εἶναι τὸ βιβλίο αὐτὸ νὰ φτάσει στὰ χέρια τῶν ἐν ἐνεργείᾳ συναδέλφων (ἰδίως τῶν συνδικαλιστῶν!), προκειμένου νὰ τὸ μελετήσουν καὶ νὰ προβληματιστοῦν. Νὰ φτάσει  καὶ νὰ “μιλήσει” καὶ σὲ ὅσους τὴν ἀγάπη τους γιὰ τὸ σχολεῖο τὴν ἔχουν σὲ περίοπτη θέση ἀλλὰ βρίσκουν καταφύγιο στὴ δικαιολογία ὅτι τὰ πράγματα δὲν ἀλλάζουν. Ἀλλάζουν – ἀλλὰ “ γιὰ νὰ γυρίσει ὁ ἥλιος, θέλει δουλειὰ πολλή”!
*Ο Γεώργιος Ἰ. Λουπάσης είναι                                                                                               Φιλόλογος