Πέρασε ήδη ένας χρόνος από τη μέρα που έφυγες Μίκη. Κάποιοι σε ξέχασαν ήδη· λένε ότι οι εποχές άλλαξαν και πως το παράδειγμα σου δεν είναι πλέον επίκαιρο. Μα εγώ νιώθω πως είσαι πάντα εδώ, να μας θυμίζεις με τα πεπραγμένα σου μια σειρά από σπουδαία διαχρονικά διδάγματα.
Πως η πραγματική κινητήριος δύναμη του αληθινά μεγάλου καλλιτέχνη και επιστήμονα είναι η δίψα του να κατανοήσει όσο το δυνατόν καλύτερα την πραγματικότητα του κόσμου στον οποίο ζει και να αλλάξει με τις ιδέες και τις δημιουργίες του τον κόσμο αυτό προς το καλύτερο. Αλήθεια, θα μπορούσε κανείς να επινοήσει κάποια πιο δραστική γιατρειά για τις πληγές της μπερδεμένης και ταλαιπωρημένης μετεμφυλιακής, δικτατορικής και μεταδικτατορικής Ελλάδας από τον φωτεινό χείμαρρο μελοποιημένης νομπελικής ποίησης που έστρεψες προς τον ελληνικό λαό και που διαπέρασε μέχρι το μεδούλι ακόμα και τον τελευταίο Έλληνα, και που έριξε φως μέχρι και στην πιο σκοτεινή γωνιά της ελληνικής κοινωνίας; Ήρθες στην Ελλάδα του χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, της καταπίεσης, των μεγάλων ανισοτήτων και των αντιδημοκρατικών πρακτικών και μίλησες μέσα από τη μουσική σου και τα στόματα των μεγάλων ποιητών μας για αξίες και μάλιστα τις υψηλότερες δυνατές, καθώς και τον αγώνα για την κατάκτησή τους. Αποτέλεσες έτσι το φωτεινό αστέρι το οποίο θα έδειχνε το δρόμο στο λαό προκειμένου αυτός, παρά τα εμπόδια και τις αντιξοότητες, να γυρίσει σελίδα και να μπει σε καλύτερες μέρες.
Πως ο μεγάλος καλλιτέχνης και επιστήμονας δεν πρέπει, όντας απορροφημένος από τη δουλειά του, να παραμένει αποστασιοποιήμενος από την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα. Στα μεγάλα γεγονότα οφείλει να καθοδηγεί τον λαό διατυπώνοντας με σθένος τις θέσεις του, ακόμα και αν η ιστορία κάποτε του ασκήσει αυστηρή κριτική για αυτή του την τοποθέτηση. Εξάλλου είναι σύνηθες το παρόν, ασκώντας κριτική εκ των υστέρων, να αδικεί το παρελθόν, λησμονώντας πως χρωστάει σε αυτό σημαντικό μέρος των θετικών της ύπαρξής του. Στην πραγματικότητα το παρελθόν, παρά τις παρανοήσεις και τα λάθη στα οποία υποπίπτει καθώς και τις αντίρροπες στην πρόοδο συνιστώσες τις οποίες περιλαμβάνει, δε σταματάει τελικά να συγκροτεί μια συνισταμένη δύναμη που αθροιστικά αγωνίζεται για ένα καλύτερο μέλλον όπως το ίδιο το αντιλαμβάνεται. Εκπληρώνοντας λοιπόν Μίκη το χρέος σου απέναντι στο κοινωνικό σύνολο αλλά και την ηθική σου, φώναξες παρών με τη μουσική σου, τις κουβέντες και τις πράξεις σου, τα σωστά και τα λάθη σου σε όλα τα μεγάλα γεγονότα που έζησε η Ελλάδα και ο κόσμος τις τελευταίες δεκαετίες. Από τη συμμετοχή σου στον αντιδικτατορικό αγώνα και τις πρωτοβουλίες σου προκειμένου να έρθουν πιο κοντά ο ελληνικός με τον τουρκικό λαό, μέχρι τις αμφιλεγόμενες θέσεις σου για το Μακεδονικό ζήτημα. Και από τη συναυλία στο τείχος του Βερολίνου λίγο πριν την πτώση του και τη συναυλία καταδίκης της νατοϊκής εισβολής στη Γιουγκοσλαβία, μέχρι τη δήλωση μετά την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ πως «θα θεωρείς εχθρό σου όποιον συναλλάσσεται με Αμερικανούς».
Πως οι άνθρωποι του πνεύματος ακόμα και αν περιπλανηθούν ιδεολογικά, ακόμα και αν έχουν κομματικές εμπλοκές κατά τη διάρκεια της πολιτικής και κοινωνικής του δράσης, δε μπορούν να χωρέσουν τελικά κάτω από στενές κομματικές και ιδεολογικές πινακίδες. Διότι οι κάθε είδους ετικέτες δεν αργούν να φράξουν την πνευματική τους πρόοδο και να φέρουν στασιμότητα. Και ο αληθινός άνθρωπος του πνεύματος αγαπάει όσο τίποτε άλλο την κίνηση. Κίνηση η οποία γεννιέται από τη διαρκή διαίσθηση και την ισχυρή του πίστη ότι πίσω από τις ιδέες και τις ιδεολογίες, πίσω από τις μεγάλες συγκρούσεις και τα σημαντικά γεγονότα της ιστορίας, ένα μπουκέτο μεγάλων αξιών αγωνίζεται να ανθίσει· ένα μπουκέτο ελευθερίας, δικαιοσύνης και δημοκρατίας, στη θέα του οποίου οτιδήποτε μικροπολιτικό ή στείρα ιδεολογικό ξεθωριάζει. Έτσι και εσύ, σφιχταγκαλιασμένος μέχρι το τέλος με τις αξίες αυτές, παρέμεινες ανήσυχος και δεν επέτρεψες στο πνεύμα σου να συμβιβαστεί και να εγκλωβιστεί σε στερεοτυπικές αντιλήψεις και πεπατημένες οδούς. Παρότι συνδέθηκες με τα χρώματα της αριστεράς και «θέλησες να αφήσεις αυτόν τον κόσμο σαν κομμουνιστής», δε δίστασες να βάλεις υποψηφιότητα με τη δεξιά παράταξη ή να σταθείς απέναντι στην αριστερή κυβέρνηση. Συνέλαβες, έστω και αν δεν πρόλαβες να καλλιεργήσεις περαιτέρω, το όραμα της δημιουργίας ενός μεγάλου κινήματος ανεξάρτητων πολιτών που θα στέκεται μακριά από το κομματικό κατεστημένο της εγχώριας πολιτικής ζωής. Μοναδικό ταβάνι των οριζόντων σου ήταν ο ουρανός, δικαιώνοντας έτσι εκείνο τον σπουδαίο άνθρωπο που κάποτε σε αποκάλεσε «Μίκη, ουρανομήκη».
*Ο Μιχαήλ Μυλωνάκης είναι υποψήφιος διδάκτορας Τεχνολογικού Ινστιτούτου Στοκχόλμης
Οι παρακάτω στίχοι του Αναγνωστάκη που εσύ μελοποίησες μιλάνε για εσένα αλλά και ’μένα που κάθομαι απόψε εδώ και σου γράφω, παλιέ μου φίλε Μίκη.
Όταν μιαν άνοιξη χαμογελάσει
θα ντυθείς μια καινούργια φορεσιά
και θα ’ρθεις να σφίξεις τα χέρια μου
παλιέ μου φίλε
Κι ίσως κανείς δε σε προσμένει να γυρίσεις
μα εγώ νιώθω τους χτύπους της καρδιάς σου
κι ένα άνθος φυτρωμένο
στην ώριμη, πικραμένη σου μνήμη
Κάποιο τρένο, τη νύχτα, σφυρίζοντας,
ή ένα πλοίο, μακρινό κι απροσδόκητο
θα σε φέρει μαζί με τη νιότη μας
και τα όνειρά μας
Κι ίσως τίποτα, αλήθεια, δεν ξέχασες
μα ο γυρισμός πάντα αξίζει περισσότερο
από κάθε μου αγάπη κι αγάπη σου
παλιέ μου φίλε
