Για τον Παναγιώτη Κλάδο

Kύριε διευθυντά,

στις 2 του Φλεβάρη 2021, της Υπαπαντής της Παναγίας, στα “Χ.Ν.” δημοσιεύτηκε η “Παναγία του Κλάδου” από τον αγαπητό φίλο Ευάγγελο Κακατσάκη του Νίππους και του Αποκόρωνα, που τόσο συχνά και με έξοχο, όμορφο, λιτό και ποιητικό λόγο βυθίζει κι εμάς τους άλλους στη φυσική ομορφιά του τόπου μας, ν’ αγαπήσουμε τη φύση και τους συνανθρώπους μας.

Ο Ευάγγελος, ωστόσο, αναφέρθηκε και στο εξωκκλήσι της “Παναγίας του Κλάδου” όταν ευλογημένες και παινεμένες δυο Κλαδοπούλες την έχτισαν με τα ίδια τους τα χέρια, λίγα χρόνια πριν από τον Παγκόσμιο Δεύτερο Πόλεμο κι ο νους μου ξεστράτισε και πήγε στις άλλες πανάξιες κι ευγενικές Κλαδοπούλες, τις αδελφές του αξέχαστου κι αείμνηστου πια Παναγιώτη Κλάδου, του σπουδαίου και σοβαρού πολιτικού της γνήσιας κι ανόθευτης Δημοκρατίας και άριστου νομικού των Χανίων κι αναρωτιέμαι αν υπάρχει ιστορική και οικογενειακή συγγένεια, συνάφεια και συνέχεια [sequence], ανάμεσα στις έξοχες και ιστορικές αυτές οικογένειες, αφού “Τ’ Ασκύφου” των Σφακίων είναι κοντά με το εξωκκλήσι….

Η ανωτέρω εξαιρετική και συναρπαστική αναφορά του φίλου Ευάγγελου Κακατσάκη στην “Παναγία του Κλάδου”, κέντρισε σπαρακτικά -θα έλεγα- τον ευαίσθητο ψυχισμό μου κι ανακάλεσα στη θύμησή μου την τυχαία, αλλά σπουδαία βιωματική εμπειρία της γνωριμίας μου με την οικογένεια του αλησμόνητου Παναγιώτη Κλάδου. Θαρρώ, πως η εμπειρία αυτή σημάδεψε και τη ζωή μου στην τοπική κοινωνία των Χανίων.

Μόλις είχαμε έλθει απ’ το εξωτερικό στα Χανιά, για μόνιμη εγκατάσταση με την Κρητικοπούλα σύζυγό μου, που συνέπεσε στον καιρό που ήταν αιρετή η εκλογή των νομαρχών, τότε. Γύριζα και χάζευα τα όμορφα Χανιά κι ούτε σκέψη να φεύγαμε για πάνω στη Θεσσαλονίκη…

Και σε μια στροφή ασήμαντου δρόμου των Χανίων, με λιγοστό φως, μια σεβαστή, αρχοντική κι ευγενική ηλικιωμένη κυρία με παρακάλεσε να έπαιρνα κι εγώ ένα φυλλάδιο που εικόνιζε τον άγνωστό μου Παναγιώτη Κλάδο, υποψήφιο τότε για τη Νομαρχία Χανίων!

-«Είναι ο γιός μου!», είπε περήφανα η ηρωική μάνα.

Πήρα το φυλλάδιο και λίγο παραπέρα μ’ έπιασαν τα κλάματα… και θυμήθηκα και τη δική μου περήφανη, άξια και δυναμική Πόντια μάνα μας, απάνω στην “Ερατεινή” Ημαθία του Ηρόδοτου!… Πού να σας τα λέω τώρα… Και πώς να με καταλάβετε!…

Έχ! Αυτές οι ηρωίδες μάνες όλου του κόσμου… μονολόγησα κα τράβηξα στο σπίτι. Και, βέβαια, ο έξοχος κατά πάντα Παναγιώτης Κλάδος δεν εκλέχτηκε νομάρχης Χανίων και σεβόμενος το ελεύθερο, το διαφορετικό κι ανεπανάληπτο ανθρώπινο πρόσωπο των συντοπιτών συνανθρώπων μας δεν μού επιτρέπεται κανένας σχολιασμός ή κοινωνική ανάλυση: Ωστόσο, τα δύσκολα και πολλαπλά βιώματα, οι πολύχρονες ενασχολήσεις μου κι έρευνες στις σπουδαιότερες Κοινωνικές Επιστήμες σαφώς ερμήνευαν κι εξηγούσαν την σύγχρονη κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα.

Κι ωστόσο ο καιρός περνούσε και μια μέρα ο αγαπητός και σεβαστός μου πρωτοπρεσβύτερος παπα-Γιάννης Τσιτσιρίδης του Αγίου Στεφάνου Κουμπέ με παρακάλεσε να τον συνόδευα στην ιδιαίτερη πατρίδα του, “Τ’ Ασκύφου” Σφακίων, να τον βόηθαγα στο στασίδι για την τέλεση της Θείας Λειτουργίας και του Μνημόσυνου των “Σαράντα ημερών” από την εκδημία στον Κύριο της αείμνηστης μάνας του Παναγιώτη Κλάδου…

Τον Παναγιώτη Κλάδο και τις έξοχες, καλοσυνάτες κι ευγενικές αδελφές [Κλαδοπούλες κι αυτές], δεν έτυχε να τους γνωρίσω πρωτύτερα κι όταν τέλειωσε η Θεία Λειτουργία και το μνημόσυνο, στον προαύλιο χώρο της Εκκλησιάς ο παπα-Γιάννης με σύστησε στα παιδιά της εκλιπούσης κι όταν ιστόρησα το γεγονός της γνωριμίας μου με την αλησμόνητη μάνα τους, ο Παναγιώτης Κλάδος έβαλε τα κλάματα και μ’ αγκάλιασε συγκινημένος. Μας πλησίασαν και οι Κλαδοπούλες αδελφές και με τον Παναγιώτη προσκάλεσαν και μας παρακάλεσαν να περνούσαμε με τον παπα-Γιάννη από το σπίτι τους, για έναν καφέ.

Όμως, σοβαροί λόγοι μας ανάγκασαν για την επιστροφή μας στα Χανιά και μόλις πρόλαβε ο παπα-Γιάννης να με ξεναγήσει στα πατρογονικά του μέρη, πάνω ακριβώς από το πανέμορφο και πανοραμικό Οροπέδιο “Τ’ Ασκύφου”! Πρώτη φορά επισκέφθηκα τα ηρωικά κι όμορφα μέρη των Σφακίων!!…

Όμως, αγαπητέ κύριε διευθυντά, εντύπωση προξένησε το γεγονός, πως σχεδόν σ’ όλη τη διάρκεια της θείας λειτουργίας, του θείου έξοχου κηρύγματος του ιερουργούντος παπα-Γιάννη και του Μνημοσύνου, έβλεπα τους άντρες Σφακιανούς αλλά και μερικές γυναίκες να μπαίνουν στον ναό, να προσκυνούν και ν’ ανάβουν τα κεριά και τις λαμπάδες κι αμέσως έσπευδαν στον προαύλιο χώρο της Εκκλησιάς και μόλις ακουγόμασταν από τον ασυνήθη και ζωηρό θόρυβο των συνανθρώπων μας.

Στο τέλος, με πλησίασε ο παπα-Γιάννης: «Μην τους παρεξηγείς. Είναι καλοί και περήφανοι άνθρωποι οι Σφακιανοί, μα μακραίωνα κι ομοιόμορφα ως σήμερα, έτσι συμπεριφέρονται και… δεν αντέχουν στην κλεισούρα του ναού!…

Ύστερα από λίγες μέρες, ο σεβαστός παπα-Γιάννης με κάλεσε και παρέδωσε φάκελλο των αδελφών Κλάδου, που περιείχε ασυνήθη μεγάλο αριθμό χρημάτων κι αντέδρασα ευθύς: «Παπα-Γιάννη, γνωρίζετε πως ποτέ δεν παίρνω χρήματα, όταν διακονώ το αναλόγιο των Εκκλησιών μας: δεν μπορώ να πάρω τον φάκελο…» Κι ο παπα-Γιάννης εξήγησε: «Η οικογένεια του Παναγιώτη Κλάδου και οι αδελφές επιμένουν να δεχτείτε τον φάκελο, ως ελάχιστο δείγμα ευγνωμοσύνης, φιλίας, αγάπης και σεβασμού στο πρόσωπό σου…».
Τώρα και με την ευκαιρία της δημοσίευσης της σπάνιας εργασίας “Η Παναγία του Κλάδου” του Ευάγγελου Κακατσάκη, αναθυμήθηκα τους έξοχους κι ωραίους ανθρώπους της οικογένειας “Κλάδου” και σαν μνημόσυνο στη μνήμη του αξέχαστου νομικού και πολιτικού Παναγιώτη Κλάδου αναφέρω στην επιστολή μου, όσα ένας ηλικιωμένος Φιλόσοφος Καθηγητής της Κοινωνιολογίας σε φημισμένο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο έλεγε σε μας τους νεότερους των άλλων συναφών Κοινωνικών Επιστημών: «Να γνωρίζετε, πως πάντα οι μέτριοι συνάνθρωποί μας δεν ανέχονται τους άριστους και… προτιμούν στην Πολιτική και Κοινωνική Πραγματικότητα μόνο τους μέτριους κι όμοιούς τους!!…»

Μολαταύτα, κύριε διευθυντά, ποιοι είμαστε εμείς που θλιβόμαστε, πικραινόμαστε κι απογοητευόμαστε από τις συμπεριφορές των άλλων συνανθρώπων μας κι οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε, πως δεν είναι οι τρίτοι η κόλαση, αλλά ο Παράδεισός μας.

Με εξαιρετική εκτίμηση και φιλία,
Γιώργος Καραγεωργίου, συντ/χος νομικός, κοινωνιολόγος, Χανιά