Για τους ανθρώπους του καιρού μας

Για την ύπαρξη αρχικά και τη βαθμιαία ανάπτυξη μιας ανθρώπινης κοινωνίας πρωταρχική προϋπόθεση και βάση θεωρείται από πολλούς η παραγωγή των υλικών αγαθών, των μέσων που μας χρειάζονται για να γίνει πιο εύκολη ή και πιο όμορφη η ζωή μας. Κατά τη διαδικασία, όμως, παραγωγής οι άνθρωποι – μέλη μιας οργανωμένης κοινωνίας συνδέονται μεταξύ τους.
Στις μέρες μας με την εξέλιξη που παρατηρείται σε όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής των ανθρώπων ως ατόμων και ως μελών μιας οργανωμένης κοινωνίας οι παραγωγικές και εργασιακές κατ’ επέκταση σχέσεις έχουνε μεταβληθεί. Κάποιοι θα μιλήσουν για εκχώρηση από πλευράς κράτους και εργοδοσίας αρκετών δικαιωμάτων απ’ αυτά που επί σειρά ετών διεκδικούσαν οι εργαζόμενοι. Κάποιοι άλλοι, όμως, θα πουν ότι με τη σύγχρονη τεχνολογία, καθώς έχει διεισδύσει παντού, έχει εκλείψει η χαρά της δημιουργίας και στη διαδικασία παραγωγής έχουν μεταβληθεί οι παραγωγοί ή οι εργαζόμενοι στην παραγωγή σε μηχανικά στοιχεία. Και συμπληρώνουν πως αυτό οφείλεται στην τυποποίηση της εργασίας, με την έλλειψη ενδιαφέροντος, αφού καθένας πλέον ασχολείται μηχανικά κι όχι επειδή το νιώθει πραγματικά με κάτι προκαθορισμένο και δίχως περιθώρια αλλαγής, συχνά δε χωρίς τη δυνατότητα αναπτύξεως σχέσεων, φιλικών έστω, με τους συναδέλφους του.
Οι ρυθμοί έχουν αυξηθεί. Απαιτείται συνεχής εργασία και εγρήγορση. Οποιος αδρανεί, υστερεί. Πολλές φορές, αναμφίβολα και στο όνομα του γρήγορου και σίγουρου κέρδους, τη θέση του ανθρώπου την έχουν καταλάβει οι μηχανές στην παραγωγική διαδικασία. Ετσι, πρόσφατα είδαμε ότι ακόμα και για την εξερεύνηση και τη μελέτη του πλανήτη Αρη επιστρατεύτηκαν ρομπότ, ειδικά προγραμματισμένα.
Η εισαγωγή και η εκτεταμένη πλέον χρησιμοποίηση Η/Υ, ο γενικότερος αυτοματισμός αντικαθιστά ραγδαία τα ανθρώπινα χέρια και φέρνει σημαντικές αλλαγές, συχνά σε βάρος του ανθρώπου που ζει από τη χειρωνακτική δουλειά του. Έτσι, ενώ πληθαίνουν οι στρατιές των ανέργων που χάνουν τις “παραδοσιακές” δουλειές τους με την επιδρομή του ηλεκτρονικού, κυρίως, αυτοματισμού, συνάμα δημιουργείται μια σειρά νέων επαγγελμάτων που σχετίζονται με τη εισβάλλουσα τεχνολογία.
Εχουμε, λοιπόν, ψυχολόγους, που ερευνούν πώς επιδρούν οι σύγχρονες αλλαγές του καταμερισμού της εργασίας, του χαρακτήρα της και των υλικών που γι’ αυτήν χρησιμοποιούνται στην ψυχή και στον τρόπο συμπεριφοράς του ανθρώπου. Υπάρχουν τεχνικοί και μηχανικοί, που θα χειρίζονται προς όφελος της ανθρωπότητας τα μοντέρνα υλικά επιτεύγματα του ανθρώπινου νου. Απαιτούνται ερευνητές αγοράς, οι οποίοι ερευνούν και εξετάζουν τα σύγχρονα καταναλωτικά ρεύματα για να σπρώξουν και την παραγωγή προς εκείνην την κατεύθυνση.
Αν ο εργαζόμενος παύει σήμερα να πέφτει θύμα εκμετάλλευσης από κάποιους “ανώτερους”, καλείται να παίξει τον ρόλο του δημιουργού όχι άμεσα, αλλά έμμεσα. Για να γίνει πιο σαφές αυτό, ας δεχτούμε πως η ολοκληρωτική υποταγή στα πλοκάμια της αυτοματοποίησης της διαδικασίας παραγωγής  τον αποξενώνει από το τελικό προϊόν και κάνοντάς τον να σκέφτεται και να λειτουργεί σαν μηχανή τον αλλοτριώνει από τον κόπο του και τον κάνει να κοιτά μόνο πώς θα κερδίσει όλο και πιο πολλά. Σιγά -σιγά κιόλας θα τον κλείσει στον εαυτό του και θα τον αποξενώσει από τους άλλους. Μολονότι                  -πολλοί θα ισχυριστούν- πως σήμερα η εργασία σε οποιονδήποτε τομέα της παραγωγής παύει υπό τις παρούσες συνθήκες, να είναι μια αφηρημένη, απρόσωπη, βαρετή πλην προσοδοφόρα ενασχόληση και γίνεται μια ευχάριστη, δημιουργική και χρήσιμη για το ίδιο το άτομο και για την κοινωνία όλη δραστηριότητα.
Εχει, όμως, ο σημερινός άνθρωπος τη δυνατότητα να μην πέσει στην παγίδα της αλλοτρίωσης και να μην είναι θύμα της εκμετάλλευσης του κόπου του από τους άλλους;
Με την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, όπως αυτή θα καλλιεργηθεί στην οικογένεια και το σχολείο και θα σφυρηλατηθεί στην κοινωνία, με την ξεχωριστή εξειδίκευση, η οποία θα αναπτυχθεί σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των δεξιοτήτων και των κλίσεών του, πετυχαίνει να αποχτήσει σε μεγάλο βαθμό και την εργασιακή του ελευθερία. Αφού μ’ αυτόν τον τρόπο όλοι τον σέβονται κι αναγνωρίζουν την αξία του, αλλά κι ο ίδιος ξέρει πώς να προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο, χωρίς να είναι θύμα εκμετάλλευσης ή να εκμεταλλεύεται αυτός άλλους.
Η δημιουργική παρόρμηση είναι έμφυτη και εγγενής για κάθε άτομο. Αν απαιτεί την κοινωνική ελευθερία για να πραγματωθεί, τούτο, αναντίρρητα, οφείλεται στο ότι η παρρησία, η ισονομία, η ισοπολιτεία, ο σεβασμός των κοινωνικών του δικαιωμάτων που εξασφαλίζονται και προασπίζονται μόνο με την ελευθερία, τον βοηθούν να εκφραστεί χωρίς δεσμά εκμετάλλευσης ή άλλα ακόμη και στο χώρο της παραγωγής. Η δημιουργική του παρόρμηση ελεύθερη παύει να τον κρατά μηχανικό υποχείριο ενός στείρου αυτοματισμού και τον κάνει ξανά δημιουργό και κύριο της παραγωγής του και υπόλογο γι’ αυτήν.
Το άτομο χειραφετημένο και ανεξάρτητο, γνώστης των δικαιωμάτων μα και των υποχρεώσεών του και σεβόμενο τους νόμους και τους κοινωνικούς κανόνες , θα πάψει να είναι ένα μηχανικό στοιχείο στην τυπική παραγωγική διαδικασία, άχρωμο κι απρόσωπο. Θα έχει ασπίδα για όσους θέλουν να καρπωθούν τον ιδρώτα του την προς το προσωπικό και κοινωνικό καλό ελεύθερη και δυναμική δημιουργική του παρόρμηση.