» Θρύλοι Κρήτης και Κύπρου για τον Τίµιο Σταυρό
Ο Τίµιος Σταυρός, το «Ζωηφόρον φυτόν», ο «φύλαξ πάσης της οικουµένης», όπως τον αποκαλεί η Εκκλησία µας, το «αήττητον τρόπαιον», η « θύρα του παραδείσου», όπως τον αναγράφουν οι ύµνοι του Τριωδίου, το «καύχηµα» του Αποστόλου Παύλου, όπως τον αναφέρει στην προς Γαλάτας επιστολή του, είναι το ιερότερο σύµβολο των Χριστιανών( Ορθοδόξων και Καθολικών). Οι Κρητικοί τον θεωρούν «στήριγµά» τους αφού λένε ότι «όποιος κάνει το σταυρό του έχει όπλο στο πλευρό του»!
Με την ευρηµατικότητα και τη φιλόµυθη διάθεση που τους διακρίνουν δηµιούργησαν στο πέρασµα των αιώνων ιστορίες, θρύλους, παραδόσεις, µαντινάδες κ.λπ. που όλα τονίζουν το βαθύ σεβασµό τους σ’ αυτό το ιερό σύµβολο. Πέρα απ’ αυτά ο λαός µας πιστεύει ότι τουλάχιστο µια φορά το χρόνο την ηµέρα της χάρης Του, περιτρέχει κι αγιάζει ολόκληρο το Νησί µας.
Παρόµοιος σεβασµός και πίστη διακατέχει και τους Κύπριους αδελφούς µας. Πολλοί γοητευτικοί θρύλοι έχουν διασωθεί και στα δυο Νησιά, που αναφέρονται σ’ αυτό το θέµα. Για οικονοµία του χώρου παραθέτοµε µόνο δύο, (έναν από κάθε Νησί), που, µε χαρακτηριστικό τρόπο, βεβαιώνουν όλα τα παραπάνω:
1.-Το 312 µ. Χ. ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος που επονοµάστηκε Μέγας και αναγνωρίστηκε Άγιος από τη Χριστιανική Εκκλησία, κινήθηκε µε το στρατό του να γίνει κύριος όλης της τότε ρωµαϊκής αυτοκρατορίας. Όπως αναφέρεται, κυρίως, από τον Ευσέβιο Καισαρείας, πριν από την αποφασιστική µάχη, είδε σε όραµα το χριστιανικό σύµπλεγµα Χ Ρ σε ανάπτυξη σταυρού µε τη φράση «εν τούτω νίκα».
Μετά απ’ αυτό το όραµα, λέγεται ότι το σταυρικό σύµπλεγµα µπήκε στη σηµαία του στρατεύµατος και σχηµατίστηκε το γνωστό λάβαρο κι ακόµη ότι τοποθετήθηκε στις ασπίδες των αξιωµατικών του στρατού, το οποίο βλέποντας οι στρατιώτες έπαιρναν θάρρος και ρίχνονταν στη µάχη.
Υπάρχει όµως και ο παρακάτω θρύλος που έχει σχέση µε την Κρήτη:
Μετά το συγκλονιστικό όραµα, ο Κωνσταντίνος κάλεσε λέει τους χρυσοχόους που ακολουθούσαν το στράτευµα και τους είπε: «Θέλω να µου φτιάξετε από καθαρό χρυσάφι ένα σταυρό. Να έτσι» και µε το χέρι του ζωγράφισε σε κερί ένα σταυρό. Το σταυρό αυτό, όπως λέει ο θρύλος, ο Μέγας Κωνσταντίνος τον είχε πάντα µαζί του και µε τη δύναµή του κέρδιζε όλους τους πολέµους κατά των απίστων. Το ίδιο έκαναν και οι διάδοχοί του ώσπου ένας απ΄ αυτούς έγινε µοναχός στο Άγιον Όρος και τον αφιέρωσε στην Ιερά Μονή του Βατοπεδίου (τη Μονή της µετανοίας του). Εκεί βρισκόταν µέχρι την εποχή που οι Σαρακηνοί της Κρήτης έκαναν επιδροµή, λεηλάτησαν τη Μονή αυτή και µετέφεραν στην Κρήτη πολλούς µοναχούς της ως σκλάβους.
Ανάµεσα στους σκλάβους ήταν και ο Βατοπεδινός µοναχός που για καλύτερη φύλαξη είχε κρύψει στο στήθος του τον πολύτιµο σταυρό του Μεγάλου Κωνσταντίνου.
Λίγο πριν τον φορτώσουν στο καράβι οι Σαρακηνοί για να τον µεταφέρουν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής, για να µην πέσει στα χέρια τους ο Τίµιος Σταυρός τον έβγαλε απ’ το στήθος του τον σήκωσε ψηλά και τον άφησε.
Τότε ο σταυρός άρχισε ν’ ανεβαίνει προς τον ουρανό, ώσπου κόπηκε στα δυο. Το µεγαλύτερο µέρος του, που αποτελούνταν από τις τρεις κεραίες κατευθύνθηκε και σταµάτησε στον Κόφινα (την ψηλότερη κορυφή της οροσειράς των Αστερουσίων), το δε µικρότερο που αποτελούνταν από τη δεξιά µόνο κεραία πήγε στην κορυφή του Ψηλορείτη.
Έκτοτε στον Κόφινα τιµάται ένας Τίµιος Σταυρός µε τρεις κεραίες και είναι γνωστός ως «Τριχάχαλος»… Κάθε χρόνο τη νύχτα της 13 προς 14 Σεπτεµβρίου ο Τριχάχαλος Σταυρός ανεβαίνει στον ουρανό και αφού σταµατήσει για λίγο πάνω απ’ τον Κόφινα αρχίζει σιγά – σιγά να κινείται προς τον Ψηλορείτη. Την ίδια στιγµή ξεκινάει και από τον Ψηλορείτη το τέταρτο Χαχάλι και προχωρεί προς τον Κόφινα.
Κάποια στιγµή τα δυο τµήµατα συναντούνται στη µέση της διαδροµής, ενώνονται για λίγο και µετά επιστρέφουν στις θέσεις τους…
Κάποιοι άλλοι θρύλοι υποστηρίζουν ότι ό «Μονοχάχαλος» σταυρός του Ψηλορείτη, που κινείται στον ουρανό «σαν µια φωθιά µεγάλη», πηγαίνει στον Κουλούκουνα, προχωρεί δυτικά και καταλήγει στις Σφακιανές Μαδάρες, όπου και βασιλεύγει. Έτσι ολόκληρο το Νησί µας παίρνει τη χάρη και την ευλογία του Τίµιου Σταυρού.
2.- Εκτός από την Κρήτη, όπως είπαµε, και η Κύπρος είναι δεµένη στενά µε αυτό το ιερό σύµβολο. Ο παρακάτω θρύλος δεν αφήνει καµιά αµφιβολία:
Ο Μέγας Κωνσταντίνος άµα έγινε κύριος της Ρωµαϊκής αυτοκρατορίας, έστειλε τη µητέρα του την Ελένη να βρει τον Τίµιο Σταυρό.
Όπως είναι γνωστό τον βρήκε, τον αναγνώρισε µε θαυµαστό τρόπο και ύστερα, πήρε λέει ένα τεµάχιο, καθώς και το σταυρό του «καλού ληστή» και µε τη συνοδεία της κίνησαν να επιστρέψουν στο Βυζάντιο. Στην επιστροφή, οι άνεµοι τους έφεραν στην Κύπρο και το πλοίο τους άραξε στον «όρµο Γκρέκο». Κάποια στιγµή η Ελένη διαπίστωσε ότι το τεµάχιο του Τίµιου Σταυρού είχε χαθεί από τα πράγµατά της. Ερευνώντας τριγύρω είδε ένα λαµπρό φως στην κορυφή κοντινού λόφου κι εκεί βρήκε το τµήµα του τίµιου ξύλου που είχε µαζί της. Έχτισε λοιπόν στο συγκεκριµένο σηµείο ναό και σ’ αυτόν προτού αναχωρήσει άφησε το σταυρό του καλού ληστή και µικρό µέρος σε σχήµα σταυρού, από το τεµάχιο του Σταυρού του Χριστού που κρατούσε. Έκτοτε ο λόφος ονοµάστηκε Σταυροβούνι και ο ναός που ανήγειρε εξελίχτηκε, µε το πέρασµα των χρόνων, στην ονοµαστή Μονή Σταυροβουνίου. Όπως διηγούνται οι παλαιότεροι αυτόπτες περιηγητές και Χριστιανοί ο Σταυρός αυτός κρέµονταν στον αέρα, χωρίς να στηρίζεται πουθενά γι’ αυτό και καλούνταν Θεοκρέµαστος. Ένας Ρώσος περιηγητής (το 1106), στα αποµνηµονεύµατά του αναφέρει: «αυτός ο σταυρός είναι σαν µετεωρίτης, δεν στέκει στο έδαφος επειδή το Άγιο Πνεύµα τον κρατά στον αέρα. Εγώ ο ανάξιος άνθρωπος, γονατίζω σε αυτό το ιερό, µυστηριώδες αντικείµενο και έχω δει µε τα ίδια µου, αµαρτωλά µάτια, την έµφυτη ιερή Χάρη που βρίσκεται σε αυτόν τον τόπο».
Από εδώ ψηλά ευλογεί αδιάλειπτα ο τετραµερής Σταυρός του Χριστού τα πέρατα της Νήσου των Αγίων και «περισκέπει» µε την άχραντη χάρη του τους ευλογηµένους κατοίκους τούτης της «µακάριας γης».
