Ο Γιάννης Γιατίλης, ταξιδεύει αρκετά, κάνει συµφωνίες µε τον χρόνο και την τσέπη του, όπως χαριτολογώντας λέει και καθυποτάσσει την ανάγκη του, που πηγάζει από την έµφυτη περιέργειά του για τους ανθρώπους, τις συνήθειες και τις κοινωνικές τους δοµές, µέσα από τα ταξίδια.
Φωτορεπόρτερ στους δρόµους και τις γειτονιές για χρόνια, ταξιδευτής µε το φακό της µηχανής του κατ΄ επιλογή και όπως εξοµολογείται στα “Χ.ν”: «Με ενδιαφέρει περισσότερο να ανακαλύψω τι µας ενώνει τους ανθρώπους, σε πια πράγµατα µοιάζουµε και λιγότερο το τι µας χωρίζει. Κάτω από αυτό το πρίσµα νοιώθω φυσικά πως είµαι πολίτης του κόσµου».
Ασχολήθηκε µε την φωτογραφία από τη δεκαετία του 1970, πλαισίωσε καλλιτεχνικά ως φωτογράφος γκαλερί και µουσεία, αντιγράφοντας έργα διάσηµων Ελλήνων και ξένων ζωγράφων και γλυπτών. Ως φωτορεπόρτερ εργάστηκε στα σηµαντικότερα πρακτορεία φωτορεπορτάζ της εποχής του 1990 όπως και στις εφηµερίδες «Έθνος» και «Αδέσµευτος Τύπος». Από το 2012 ασχολείται µε προσωπικά project και µε φωτογραφία δρόµου.
Αναρωτιέµαι, µετά από τόσα χρόνια µε το δάκτυλο στο κλείστρο της φωτογραφικής του µηχανής και ως φωτορεπόρτερ, αν έχει κατανοήσει τα παιχνίδια της ζωής, διότι διακρίνω στο βλέµµα του την ταχύτητα που κινείται και αλλάζει το οπτικό του πεδίο. «Το φωτορεπορτάζ µε βοήθησε να συνειδητοποιήσω ότι βρισκόµαστε εδώ από τύχη. Εννοώ, σ’ αυτή τη χώρα και κάτω από αυτές τις συνθήκες. Φωτογραφίζοντας για πολλά χρόνια φυσικές καταστροφές, πληµµύρες, πυρκαγιές, σεισµούς αλλά και ανθρώπους στο περιθώριο όπως και θύµατα της κρίσης, αντιλήφθηκα πόσο εύθραυστη µπορεί να είναι η ζωή του καθενός από µας. Γνωρίζω και από αρκετούς συνάδελφους στις εµπόλεµες ζώνες τις τραυµατικές εµπειρίες µέσα στην τραγωδία του πολέµου. ∆εν θέλει πολύ να ανατραπούν όλα στη ζωή µας, όλα αυτά που θεωρούµε δεδοµένα, υγεία, χρήµατα, ανέσεις και οι άνθρωποί µας ακόµα».
Περίµενα µε ενδιαφέρον την απάντηση του Γιάννη Γιαλίτη, σχετικά µε το αν υπάρχουν τελικά, κατά την άποψη του, σύνορα για τους ανθρώπους. «Η Ιστορία της ανθρωπότητας είναι µια µεγαλειώδης περιπέτεια µετακινήσεων. Τίποτα δεν το ανέτρεψε και δεν προβλέπω να υπάρξει κάτι που να σταµατήσει τους ανθρώπους να µετακινούνται για την βασική ανάγκη επιβίωσης ή βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης τους. Οι άνθρωποι πάντα θα νικούν τα σύνορα, όσα τείχη κι αν χτιστούν». Και αυτό όπως εξηγεί, η νίκη δηλαδή συνόρων και τειχών, το ότι είναι µία συγκίνηση την οποία ο φωτορεπόρτερ ενός καλά νεταρισµένου κόσµου, θέλει να την έχει ενταγµένη στις φωτογραφικές καταγραφές του. ∆ιότι όπως λέει «…η συγκίνηση της καταγραφής συναισθηµάτων είναι πάντα το αγαπηµένο µου θέµα».
Η ΠΟΛΗ
Ίσως αυτή η ένταση στα συναισθήµατα και τις εικόνες που έχει ανάγκη ώστε να πορεύεται στη ζωή του, οδήγησαν τον Γιάννη στην Κωσταντινούπολη. «Η Πόλη, έχει για µας τους Έλληνες µίαν ιδιαίτερη αξία, ιστορική, πολιτισµική, συναισθηµατική. Το λέω αυτό χωρίς αλυτρωτικές σκέψεις, ούτε ταυτίζοµαι σε καµία περίπτωση µε όσους µιλούν για µαρµαρωµένους βασιλιάδες και «πάλι µε χρόνια µε καιρούς…». Η Πόλη έχει το δικό της ξεχωριστό και ιδιαίτερο πολιτισµικό αποτύπωµα. Είναι ένα χαρµάνι δεκάδων λαών και εθνοτήτων που πέρασαν και άφησαν τα σηµάδια τους πάνω σε µια µαγευτική τοπογραφία. Αναµφισβήτητα, ξεχωριστά και ανεξίτηλα είναι και τα σηµάδια της Ρωµιοσύνης και του Χριστιανισµού. Την Πόλη την αγάπησα από την πρώτη φορά που την επισκέφτηκα κι έκανα τότε µία κρυφή ευχή, «κάποτε να αξιωθώ να µείνω εδώ». Η τύχη, το κισµέτι µου, ήταν να το καταφέρω».
Μας εξοµολογείται ότι βιώνοντας ένα επώδυνο διαζύγιο, τα βήµατα του τον οδήγησαν στην Κωνσταντινούπολη… «Ίσως για να ξεφύγω για λίγο. Αλλά βρήκα σιγά σιγά την πατηµασιά µου και αργότερα µια νέα κι αγαπηµένη σύντροφο. Οι φίλοι µου µε αποκαλούν «ερωτικό µετανάστη» και δεν έχουν άδικο. Είναι διπλός ο έρωτας, για την σύντροφό µου και την Κωνσταντινούπολη», όπου εκεί έχει το χρόνο για τις µνήµες της Κρήτης µιας και στην κουβέντα µας, αρκετές φορές τη µνηµονεύει.
Η ΚΡΗΤΗ
«Ας µη γελιόµαστε, πατρίδα µου εκ µητρός η Κρήτη, οπότε για µένα υπάρχει µια εσωτερική µυστηριακή σχέση. Είναι η µυρωδιά από τα ποταµάκια µε τις καλαµιές που κατεβαίνουν στον Πλατανιά και στο Κολυµπάρι, στο δρόµο για το Καστέλι κι ανοίγω ο παράθυρο κάθε φορά για να την ευφρανθώ. Είναι το φαγητό που µεγέρευε η γιαγιά µου στο µαυροτσούκαλο µε τα ξύλα. Είναι οι παιδικές διακοπές στο Καστέλι της Κισσάµου µε τα αγαπηµένα µου ξαδέλφια, τα καλοκαιρινά µπάνια στην Πλάκα και στο Μαύρο Μώλο, τα αφράτα µύγδαλα από την τεράστια αµυγδαλιά στο σπίτι της θειάς µου της Ερηνάκης. Είναι το φωτογραφείο του Ανυφαντάκη στον κεντρικό δρόµο µε τα υπέροχα τοπία στα βουνά και τα πορτραίτα των περήφανων βρακοφόρων Κρητικών, ίσως κι ένας από τους λόγους που έγινα φωτογράφος. Κι ακόµα, µέρες γιορτινές που περάσαµε, θυµάµαι τα κάλαντα των Χριστουγέννων µε το µπουκάλι που µας έβαζαν το λάδι οι χωριανοί και το τρατάρισµα µε τα ξεροτήγανα. Είναι ο θεόρατος παππούς µου ο Πλευροµανόλης που πολέµησε στο Αλβανικό µέτωπο και µόλις µε έβλεπε, µε σήκωνε στις χερούκλες του και µε πέταγε ως τον ουρανό».
«ΦΘΙΝΟΥΜΕ ΩΣ ΛΑΟΣ»
Κουβεντιάσαµε µε τον Γιάννη Γιατίλη, για αυτόν το ουρανό και πόσο τελικά µας αξίζει να είναι ασυννέφιαστος ή συννεφιασµένος. «Υπάρχει καλέ µου φίλε, µία ερώτηση που χρόνια αιωρείται πάνω από τα κεφάλια µας ως λαός. Είµαστε οι Έλληνες λαός που αντέχουµε ή δεν αντέχουµε την πρόοδο; Πιστεύω και λέω ότι, αν µε την λέξη πρόοδος εννοούµε την βελτίωσή µας σαν λαός και σαν άτοµα, το αν δρούµε σαν λαός µε βάση κάποιο ηθικό αξιακό σύστηµα, σίγουρα όχι, µε λίγες εξαιρέσεις. Μιας και φθίνουµε, ολισθαίνουµε, στο έλεος του καταναλωτισµού, της δήθεν ευηµερίας. Καθρέπτης να κοιταχτούµε η πολιτική κατάσταση στη χώρα µας. Άλλοι βέβαια, σαν πρόοδο εννοούν τα καταναλωτικά αγαθά, την τεχνολογική ανάπτυξη, τις ανέσεις. Ούτε και κάτω από αυτό το πρίσµα όµως πιστεύω ότι πετύχαµε. Ένας λαός φτωχοποιηµένος και χρεοκοπηµένος είµαστε και το λέω µε µεγάλη µου λύπη, γιατί όλο και µεγαλύτερα στρώµατα του λαού οδηγούνται στην ανέχεια». Όπως µας λέει, αυτά τα σύννεφα οφείλουµε να σπρώξουµε να φύγουν από τις ζωές µας, τη χώρα µας.
ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ – Α∆ΕΛΦΟΣΥΝΗ
Όµως, µιας και κάθε ζωή έχει τον δικό της τίτλο, στη δική του ζωή τι τίτλο θα της έβαζε και γιατί. «Αλληλεγγύη, Αδελφοσύνη, Εν συναίσθηση, είναι το ζητούµενο για µένα. Αυτά απαιτούν σκληρή δουλειά και συλλογικότητα. Είναι ίσως ο µόνος τρόπος να αντισταθούµε στην επερχόµενη παγκοσµιοποιηµένη αποµόνωση… Το βλέπω άλλωστε και µέσα από το φακό µου».
«Βλέπω να γιγαντώνεται ο καταναλωτισµός, η καταστροφή του περιβάλλοντος και η εξάντληση των φυσικών πόρων. Σε ένα κόσµο που λειτουργεί και αλληλοεπιδρά µέσα από κοινωνικά δίκτυα και βασιλεύει η ατοµικότητα και η αυτοπροβολή σίγουρα κάτι κάνουµε λάθος».
Αυτό το λάθος δεν θα ήθελε να αλυσοδέσει την Κρήτη και θα ήθελε για το νησί µας να συµβαίνουν ακόµα και µετά από χρόνια, όµορφα πράγµατα που θα το αξιώνουν χωρίς να το αλλοιώνουν: «Όσο δύσκολο κι αν ακούγεται, θα ήθελα η Κρήτη να ξεφύγει από την καταστροφική βαριά βιοµηχανία του τουρισµού. Έχω δει µε τα µάτια µου τι συνέβη στην Κύπρο, στη Ρόδο αλλά και στην παραλιακή Τουρκία και δεν επιθυµώ να ακολουθήσει η Κρήτη την ίδια αλλοτρίωση. Πρέπει να επανασχεδιάσουµε, να προσέξουµε, να σκεφτούµε τις µελλοντικές γενιές».
Η ∆ΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ
Η κουβέντα µας µπήκε σε τροχιά φωτογραφική, οπότε την απασχόλησε η σχέση του Γιάννη Γιαλίτη µε ορισµένα που συµβαίνουν µπρος και πίσω από µία φωτογραφική κάµερα. «Είδες, τελικά οι ψηφιακές φωτογραφίες µας οδηγούν στο να µην έχουµε πλέον άλµπουµ, δηλαδή εγκυµονούν κίνδυνοι για τις µνήµες µας. Κάποτε οι φωτογραφίες ήταν κάτι “ακριβό” και πολύτιµο, σήµερα ο καθένας έχει ένα κινητό µε χιλιάδες φωτογραφίες αλλά µηδαµινή διατηρησιµότητα. Ένας πληθωρισµός εικόνων που σε µερικά χρόνια δεν θα τις βλέπει κανείς, ενώ τα άλµπουµ θα εξακολουθούν να υπάρχουν για δεκάδες, ίσως και εκατοντάδες χρόνια. Σκέφτοµαι πόσοι άνθρωποι, πόσες στιγµές του, ίσως να χαθούν στο χάος ενός ψηφιακού κόσµου».
Ο Γιάννης είναι αφοσιωµένος στο κάθε κλικ του κλείστρου της φωτογραφικής του µηχανής. Αν και του αρέσουν πολλά είδη φωτογραφίας, έχει µια ανθρωποκεντρική προσέγγιση στην προσωπική του δουλειά και µελέτη. «Με ενδιαφέρει ο άνθρωπος µέσα στο περιβάλλον που κινείται, κυρίως στο αστικό και οι συµπεριφορές του, οι συνήθειες κι οι αλληλεπιδράσεις. Η φωτογραφία ήταν για περισσότερα από εκατό χρόνια το κύριο µέσο τεκµηρίωσης ενός γεγονότος. Υπάρχουν φωτογραφίες που άλλαξαν την ιστορία και έχουν καταγραφεί πραγµατικά συγκλονιστικές εικόνες από συνάδελφους φωτορεπόρτερ. Με ανησυχεί πολύ ότι στο βραχύ µέλλον, µε την ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας και της τεχνητής νοηµοσύνης, η δυναµική τεκµηρίωσης της φωτογραφικής εικόνας θα µειώνεται πλέον διαρκώς».
Η συγκεκριµένη ανησυχία του, εξηγεί ίσως γιατί το αντίο στην κουβέντα µας αφορούσε σε µία ευχή του: «Εύχοµαι, ο κάθε άνθρωπος να µπορέσει να κρατήσει τις µνήµες του, να βρει την εσωτερική του γαλήνη κι οι λαοί να βρουν τρόπους να συνυπάρξουν ειρηνικά».
