Ο Νίκος, γνωστός επαγγελματίας των Χανίων, με παρακάλεσε να σχολιάσω γιατί οι Έλληνες δεν μιλάνε Ελληνικά. Μετατρέπω το ερώτημα του φίλου σε ‘Γιατί μιλάμε όλο και πιο φτωχά Ελληνικά;’.
Το ερώτημα όσο απλό κι αν φαίνεται απαντιέται δύσκολα. Τα αίτια είναι πολλά και απαιτείται έρευνα διεπιστημονική σε πανελλαδικό επίπεδο για να έχουμε ισχυρά συμπεράσματα. Προσπάθεια θα κάνω για να το προσεγγίσω. Σβηνουν οι ντοπιολαλιες Υπολογίζεται ότι το 2000 ομιλούνταν 7.000 γλώσσες και διάλεκτοι στον πλανήτη κι ότι αυτός ο αριθμός θα περιοριστεί στις 1.000 το 2100. ‘Γινόμαστε φτωχότεροι πολιτισμικά για κάθε γλώσσα και διάλεκτο που σβήνει’ μου είχε πει κάποτε ένας γλωσσολόγος της UNESCO που είχε επισκεφθεί τα Χανιά. ‘Θα συμβεί και σε σας με τη γλώσσα των Βλάχων και το Δυτικό-Κρητικό ιδίωμα. Μια γλώσσα σβήνει όταν η νέα γενιά δεν νοιώθει την ανάγκη να την μιλάει’.
Lingua franca Σήμερα η εδραιωμένη κυριαρχία της Αγγλικής σαν γλώσσας επικοινωνίας (lingua franca) προκαλεί πλημμυρίδα αλλαγών. Όσο περισσότερες Αγγλικές λέξεις χρησιμοποιούμε, χωρίς λόγο, τόσο φτωχότεροι χρήστες της Ελληνικής γινόμαστε. Η Γαλλική Ακαδημία αντιστέκεται αντικαθιστώντας τις Αγγλικές λέξεις που εισβάλλουν με ισοδύναμες Γαλλικές. Ωστόσο κάποιοι ισχυρίζονται ότι είναι αδύνατο να πολεμήσουμε το αναπόφευκτο. Η αντισταση των γλωσσων Παρατηρείται πετυχημένη αντίσταση των χρηστών μιας σειράς Ευρωπαϊκών γλωσσών όπως η Ιρλανδική, η Βασκική, η Γκαολική κ.α.
Η χρήση μιας γλώσσας συνδέεται με την δημιουργία εθνικής συνείδησης όπως στο Ισραήλ, με αυτονομιστικά κινήματα όπως στην Κορσική, στην Ανατ.Ουκρανία, στη χώρα των Βάσκων ή με διαφοροποίηση από την κυριαρχία των Άγγλων, όπως στην Ουαλία κ.α. Αντιστέκονται και επιβιώνουν γλώσσες σε κοινωνίες στις οποίες η ομαδικότητα υπερτερεί της ατομικότητας. Η συνεπής χρήση της γλώσσας μιας κοινωνίας καθορίζει το πώς βλέπουμε, ερμηνεύουμε και σκεφτόμαστε το κάθε τι. Και φυσικά επηρεάζει την στάση μας την εποχή της παγκοσμιοποίησης. Οι επιδειξιες Άναυδοι μένουνε ακούγοντας Αγγλικές λέξεις και εκφράσεις να παρεισφρέουν δήθεν φυσιολογικά στο λόγο πολλών στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ.
Είναι οι επιδειξίες που μας θυμίζουν τους ομογενείς στις Ελληνικές ταινίες που χρησιμοποιούσαν παραφθαρμένες Αγγλικές εκφράσεις. Οι σύγχρονοι αρνητές της Ελληνικής χρησιμοποιούν λέξεις όπως, deal αντί για συμφωνία, break αντί για διάλειμμα, debate αντί για λογομαχία, πουσάρω αντί προωθώ. Δανείζονται, χωρίς λόγο, εκφράσεις όπως skeleton in the cupboard (οικογενειακό μυστικό), storm in a tea cup (ασήμαντο γεγονός), χρόνος dt (επιστημονικός όρος διαφοράς χρόνου), και τις μεταφέρουν λανθασμένα ως ‘σκελετοί στην ντουλάπα’, ‘τρικυμία στο φλιτζάνι’, ‘σε χρόνο ντε τε’. Οι εφημεριδες Ο ποιοτικός γραπτός λόγος σε μικρό αριθμό εφημερίδων και περιοδικών εκδόσεων ωφελεί μια μειοψηφία που εμπλουτίζει το γλωσσικό και πολιτισμικό της κεφάλαιο.
Οι πολλοί ικανοποιούνται με στήλες κουτσομπολιού, φτωχά σχόλια, ξύλινο πολιτικό λόγο, κακοποιημένη γλώσσα. Η διαφορά στην ποιότητα της γλώσσας των ΜΜΕ διευρύνει ένα γλωσσικό χάσμα που δεν καλύφθηκε ποτέ. Είναι εύκολο να διαπιστώσετε την ύπαρξη του χάσματος ζητώντας από μαθητές Λυκείου να προσπαθήσουν να κατανοήσουν σχόλια Κυριακάτικων εφημερίδων. Χωρις επικοινωνια Κάθε γλώσσα μεταδίδεται κι επιβιώνει με τη ζωντανή επικοινωνία ανάμεσα στις γενιές. Τι συμβαίνει εδώ; Η επικοινωνία εξασθενεί με ευθύνη όλων. Κατηγορούμε τις νεώτερες γενιές ότι προσκολλούνται σε κάθε είδους οθόνες. Κι αυτοί με τη σειρά τους απορούν πως είναι δυνατόν φθηνές τηλεοπτικές σειρές να έχουν τόσο μεγάλη απήχηση στους γονείς τους.
Φιλαναγνωσια Τα προγράμματα φιλαναγνωσίας σε σχολεία και δημοτικές βιβλιοθήκες προσεγγίζουν μικρό ποσοστό του πληθυσμού. Τα ιδιωτικά ηλεκτρονικά ΜΜΕ δεν δημιουργούν εκπομπές για την Ελληνική και επειδή δεν είναι προσοδοφόρες. Τέλος, η κουτσουρεμένη Δημόσια Τηλεόραση δεν παρουσιάζει ακόμη νέες εκπομπές για τη γλώσσα μας. Συμπέρασμα Όσο δεν μπορούμε να υπερασπιστούμε τη γλώσσα μας από τις αρνητικές επιρροές, τόσο φτωχότεροι χρήστες της θα γινόμαστε. Ευθύνη έχουμε όλοι κι ιδιαίτερα όσοι έχουν θέσεις επιρροής. Αντιστέκονται οι λαοί κι υπερασπίζονται τη γλώσσα τους όταν οι κοινωνίες τους επιλέξουν να έχουν ισχυρούς δεσμούς ομαδικότητας.
